2007'den Bugüne 92,262 Tavsiye, 28,210 Uzman ve 19,973 Bilimsel Makale
Site İçi Arama
Yeni Tavsiye Ekleyin!



Çocuğunuzun Kitap Okumasını İsterken Onlardan Ne İstediğinizi Biliyor Musunuz?
MAKALE #6536 © Yazan Elif IPEK | Yayın Mart 2011 | 7,658 Okuyucu
Çocuklarınızdan kitap okumalarını istiyorsunuz değil mi? Öyle ya, bilgisayar oynayacakları, televizyon okuyacakları kadar kitap da okusalar çok daha başarılı olmazlar mı? Peki bunu isterken okuma becerisinin aslında ne kadar karmaşık ve yoğun konsantrasyon gerektiren bir iş olduğunu da biliyor musunuz? Merak edenler için okumanın gelişimi, çocuğunuza okuma alışkanlığı kazandırma ve uygun kitap seçiminden bahsedeceğim…

OKUMANIN GELİŞİMİ

Okumak beynimizin mükemmel bir ürünüdür. Zor bir şifreyi çözmeye benzer. Harf dediğimiz çeşitli semboller vardır ve bu semboller yazı dilini oluşturur. Biz okuyarak konuşma dilini yazı diline çeviririz. Okumak ufkumuzu genişletir. Okumak, gelişmektir.

Okumayı öğrenebilmek için kişinin sağlıklı bir gelişim göstermesi, zekaya bağlı etkinliklerin gelişmiş olması gerekir. çocuk önce varlıkların isimlerini öğrenir daha sonra bu isimlerin yazıldığı harfleri öğrenir. Harfleri bilmek tek başına yeterli olmaz. Bununla birlikte harflerin sesler ile olan bağlantılarını da bilmelidir. 3 yaşındaki bir çocuğa n harfinin resmini gösterip harf kartları arasından aynısını bulmasını istediğimizde başarılı olur, adını sorduğumuzda doğru cevap verebilir fakat okuma olgunluğuna gelmediği için harfleri birleştiremez ve okuyamaz. Okumak anlamakla kardeştir. Çin sembollerini çözebilmek Çince okuyabildiğimizi ve anladığımızı göstermez. Okumayı öğrenmek çağrışımlar yapabilmeyi gerektirir. Okuduklarımızı anlayabilmek için okuduklarımız bize resimleri, sesleri ve bunların anlamlarını anımsatmalıdır. Öyle ki; benyiimz sdacee bas ve son heralfrei yrednie oaln kmlelirei blie dgoru yalizasiarni hairtaylak okayibliur. İlginç, değil mi!

Okumayı öğrenmek için gerekli olan beceriler doğumla birlikte başlar.

İlk 6 ayda bebekler söylenenleri dinler ve bazı hareketler yapar, sesler çıkartırlar.

6 ay, 1 yaş arası basit ifadeleri anlayabilirler, söylediklerinizi tekrar etmeye çalışırlar.

1,5-2 yaşında ise 20 kelimeyi kullanabilirler. 2-3 kelimelik cümleler kurabilirler( baba araba, su ver gibi).

0-2 yaşta çocuklar kitaplarla bağ kurarlar. Onlara kitap okuduğunuzda sayfaları çevirmeyi, yazıları soldan sağa doğru izlemeyi kavrarlar.

2,5 yaşına geldiklerinde kullanabilecekleri kelime sayısı 300’e ulaşır. Yani kelime haznelerini 1 yıl öncesine göre 15 kat geliştirirler.

3 yaşına doğru `lütfen mutfağa git ve bana elmayı getir` gibi 2 aşamalı istekleri yerine getirebilirler. Bunlar anlama yeteneğinin gelişimini gösterir.

4 yaşına doğru basit okul şarkıları söyleyebilirler.

4 yaşında Ne, neden, nasıl sorularını sorarak anlam yüklemeye çalışırlar.

4,5 yaşına geldiğinde artık uzun hikayeleri dinleyerek anlatabilir. Sıcak-soğuk, ıslak-kuru gibi zıt ifadeleri cümle içinde kullanır, yaşını, ev adresini, telefonunu bilir.

5 yaşında harflerin şekilleriyle ilgilenir. Genelde tüm sesleri doğru ifade eder. Araçların ne işe yaradığını, onlarla neler yapılabileceğini bilir. Böylece araçlar hakkında çağrışımlar yapar (kalem yazı yazmaya yarayan araçtır, araba bir yere ulaşmayı sağlayan araçtır gibi).

5-6 yaşında; geçmiş, şimdiki, gelecek zaman ile ilgili cümleler kullanabilir(elma yedim, bakkala gidiyorum, anneannemler gelecek gibi). Bilgi almak için sorular sorar. Sağını solunu ayırt eder. Soldan sağa doğru okunduğunu bilir. Harf ve sesler arasındaki ilişkiyi kavrar.
6 yaşına gelen çocuk artık okuma olgunluğunu kazanmıştır. bu yaştan sonra çocuk anlayarak okumaya başlar. Bu durum 7,5 yaşına kadar sarkabilir. çocuk bu yaşta hala okumayı öğrenememişse gelişimini engelleyen bir durum ile karşı karşıya olabilir. Bu durum kimi zaman özgül öğrenme güçlüğü, dikkat eksikliği, zeka geriliği gibi beynin işleyişinden, yapısından kaynaklanabileceği gibi kimi zaman psikolojik durumlardan kaynaklanabilir. Belirttigimiz yaslarda bu etkinlikleri yapamiyor, 7,5 yaşında hala okuyamıyor ise bir uzmandan yardım almak gerekir.

ÇOCUĞUMA OKUMA ALIşKANLIğINI NASIL KAZANDIRIRIM?

Kitap bilginin ve tecrübenin toplandığı, insanların gelişmelerinin ve yeniliklerinin biriktirildiği bir kilitsiz kumbaradır.

Kitaplar bize yeni dünyalar sunar. Okurken güleriz, heyecanlanırız, tahminlerde bulunuruz, hayal ederiz. Kitap okumak, gerçek ile hayal arasında bir köprü oluşturmamızı sağlar. Hayal gücünü ve yaratıcılık becerilerini destekler.

Hızlı ve etkili öğrenmenin yolu ; beynin her iki yarıküresini birlikte ve dengeli kullanmaktan geçer. Kitap okurken beynimizin sağ ve sol yarıküresi birlikte çalışır. Sol yarıküre tarafından takip edilen ve kavranan sözel kavramlar, sağ yarıkürede tanımlanır, resmedilir, şekil, görüntü ve yeni düşüncelere dönüştürülür, canlandırılır. Bu, aynı zamanda yeteneklerimizi ve etkinliklerimizi destekler, beyin kapasitesini arttırır.

Televizyon ve bilgisayar gibi rakipleri varken kitap okuma alışkanlığını nasıl kazandırırım?

çocuğunuzun en güvendigi kişiler sizlersiniz. Birçok şeyi sizi örnek alarak öğrendiğini, davranışlarını sizin tepkilerinize göre yönlendirdiğini unutmamalısınız. Siz televizyon izlerken onun kitap okumasını beklemeniz çok gerçekçi değildir. Bunun yerine günün belirli saatlerini okuma saati olarak düzenlemek uygun olur. Aileniz ile bu konuda bir toplantı yaparak hep birlikte saatlere karar verebilir, bu saatlerde televizyon, bilgisayar açmamak gibi kurallar koyabilirsiniz. Haftanın, ayın bir gününü belirleyerek bir aile ferdinin okuduğu kitabı anlatması, kitapla ilgili bilgiler vermesi, yeni kitaplar, dergiler tanıtması için destekleyebilirsiniz. Tüm aile bireylerinin kitap, dergi, gazete okumaları çocuğunuza iyi bir örnek oluşturur.

Kitap okumak bir eğlencedir. Kitap okuma alışkanlığını kazandırmak istediğiniz çocuğunuzu kardeşleri veya arkadaşları ile karşılaştırmak ise çocuk için bir işkencedir. çünkü çocuklar kendileri için en önemli kişilerin, anne ve babasının, güvenini, takdirini kazanmak isterler. Düzenli okuma alışkanlığı olmayan, dersleri dışında okuma yapmayan çocuğa `bak ablan kafasını kitaptan kaldırmıyor, seninse hic alakan yok` biçiminde yaklaşmak, çocuğun yanında başkalarına `sizin oğlunuz ne güzel okuyor, bizimkinin aklına kitap, dergi gelmez bile` gibi söylemlerde bulunmak çocuğu okumaktan uzaklaştırır. çocuk elinden geleni yapsa bile sizin takdirinizi kazanamayacağını düşünür ve okumak istemez. Bunun yerine çocuğunuzun okuduğu zamanlara dikkatini çekmeli ve zamanı uzatması için desteklemelisiniz. `kitabın eğlenceli mi? sanırım sen de beğendin, önceden birkaç sayfadan sonra sıkılıyordun artık daha uzun okuyorsun` biçiminde yaklaşmak, beynimize yaptığı olumlu katkıdan bahsetmek onun kitaba olan ilgisini arttırır.

Bazı durumlarda aileler kitap okumayı ceza gibi kullanırlar. Oysa bu davranış tamamen yanlıştır. Okulda arkadaşı ile şiddetli bir tartışma yaşamış bir çocuğa `demek kavga ettiniz, ben seni okula kavga edesin diye mi gönderiyorum, doğru odana, aç kitabını oku` demek, o çocuğu kitaptan uzaklaştırır. Kitap okumak ceza değil ödüldür.

Anne babaların unutmaması gereken bir başka konu ise; hepimizin farklı kişiler olduğumuzdur. Hepimiz farklı özellikler taşırız, farklı bir öğrenme biçimimiz vardır. Kimilerimiz yatarak kitap okuruz, kimimizin dikkati masada oturarak çalıştığımızda yoğunlaşır, kimimiz klasik müzik eşliğinde, kimimiz loş bir ortamda okumaktan hoşlanabiliriz. Bu durumda çocuğunuzun kendisini en rahat hissettiği biçimde okumasına destek olmalı, onun tercihlerini eleştirmemelisiniz. Ona farklı ortamlar, aynı ortamda farklı seçenekler sunarak yardımcı olabilirsiniz.

Kitap okuma alışkanlığını kazandırırken anne babaya düşen önemli görevlerden biri ise çocuklarına uygun kitaplar sunmalarıdır. Kitaplar yaş gruplarına, çocuğun ilgilerine yönelik olmalıdır. Her zaman aynı türde yazılmış kitaplar(örneğin; her zaman hikaye kitapları) yerine farklı türde kitaplar sunmak tercih edilmelidir.

Hangi kitap COCUGUMA UYGUN?

0-2 yas, çocukların kitapla bağ kurdukları zamandır. Bu dönemde kitabin sayfalarını çevirmeyi ve yazının yönünü kavrarlar. Bez ya da kalın karton sayfalı kitaplar tercih edilebileceği gibi mukavvadan yapılmış kartlar da kullanılabilir. 1 yaşından küçük çocuklar için; parlak resimli, düğmelerine basıldığında ses çıkartan, farklı dokunsal özelliklerde, sayfalarında küçük cepleri veya kapakları olan, her sayfada bir resim bulunan kitaplar uygundur. Kitapların resimlerine dikkatini çekmek, resmi anlatmak, resimdekinin ismini söylemek ve tekrar etmek zihin ve dil gelişimlerine katkı sağlar. Böylece bebekler zamanla sayfaları çevirmek isteyecek, resimleri göstererek resimdekinin ismini söylemeye çalışacaktır, yani kitap okuyan kişiyi taklit edecektir. Kitap okuma etkinliğine gün içinde kısa sureler ile birkaç kez yer vermek uygun olur.

2-3 yaşındaki çocuklar ayni kitabi tekrar tekrar okumaktan hoşlanırlar. Kısa tekerlemelerin bulunduğu kitaplardan hoşlanırlar. Günlük yaşamlarında karşılaştıkları etkinliklerin fotoğraflarına, resimlerine yer veren kitaplar uygundur. Kitapta gördüğü resime ilişkin `bu ne?`, `ne yapıyor?` sorularını yönelterek resimdekinin adını söylemesini, şimdiki zaman ve geçmiş zamana yönelik cümleler kurmasını sağlayabilirsiniz. Ayrıca, elma resmini göstererek `bu bir oyuncak mi?` sorusunu yönelterek evet, hayırı kullanmasını sağlayabilir, farklı birkaç resim arasından `haydi oyuncakları bulalım, simdi hayvanları bulalım` gibi yönlendirmeler ile gruplama ifadelerini kullanmasını sağlayabilirsiniz.

4-5 yas çocukları kısa hikâyelerin bulunduğu kitaplardan hoşlanırlar. Okul, arkadaşlık, kendilerinin de günlük yaşamlarında karşılaşabilecekleri hikâyeler ilgilerini çeker. Bu yaslardaki çocuğunuza alfabe ve sayılar ile ilgili kitaplar, üzerinde işaretlemeler yapabileceği, kavram öğretimine yer veren kitaplar da sunabilirsiniz. Uyumadan önce kitap okumaya yer vermek hoşlarına gider. Kitaplarını önüne koyarak hangisini okumak istediğini sorup, seçim yaptırabilirsiniz. Hikâyedeki kişileri taklit etme, hikâye kişilerinin konuşmalarını farklı ses tonları kullanarak okuma, sayfada bulunan resimlerden birinin üzerini kapatarak hatırlamasını isteme, daha önce birkaç kez okunmuş hikâyeyi tekrar okurken cümleleri tamamlamasını isteme, hikâyeye ara verip sonra neler olduğunu anlatmasını isteme gibi oyunlara yer vererek dil ve zihin gelişimine katkıda bulunabilirsiniz.

6 yas çocukları henüz okumayı öğrenmemiş olsalar bile harfleri isimlendirebilirler. Nesne resimlerini sayabilecekleri, sayıları yazabilecekleri, bazı sayfalarında kesme etkinliklerine yer verilmiş kitapları tercih edebileceğiniz gibi boyamalı hikâye kitaplarını da çocuğunuza sunabilirsiniz. Etkinlikli kitaplar ile çalışırken çocuğunuzdan sayfadakileri incelemesini isteyip ne yapılmasını istediğini tahmin etmelerini sağlayabilir, birkaç kelimeye dikkatini çekebilir ve o kelimeleri çocuğunuza okutabilirsiniz.

7 yaşındaki çocuk artık okuma becerisini kazanır. Dolayısı ileaileler `çocuğum yalnız başına da okuyor` düşüncesi ile okuma zamanlarına son verebilirler. Çocuğunuzla kitap okuma zamanlarını sürdürmelisiniz. Onu sesli okuması için yüreklendirmelisiniz. Uzun ve karmaşık kelimeleri okurken yeterince zaman tanımalısınız. Ayni öyküyü birlikte, sıra ile okumak, tonlamalara dikkatini çekmek yararlı olur.

8-10 yaşındaki çocuklar okuma konusunda ustalaşmıştır. Bu yaslardaki çocuklarınız ile 100 sayfaya varabilecek akıcı hikâyeler okuyabileceğiniz gibi 5-10 sayfalık hikâyelerden oluşan kitaplar da okuyabilirsiniz. Alacağınız kitabi anlatım dilinin akıcılığı ve kelimelerin secimi açısından değerlendirmelisiniz(özellikle çeviri kitaplarda çevirenin kelime seçimlerine dikkat!). Hikâye kitapları dışında deney kitapları, bulmaca kitapları, bir konu ile ilgili inceleme kitapları da sunabilirsiniz(vücudumuz, aslanlar, eski arabalar gibi). Kitap okurken, çocuğunuzun dikkatini kelimeler arası ilişkilere, imla kurallarının ve tonlamaya etkilerine çekebilir, bilinmeyen kelimeleri sözlükten araştırabilir, hikaye tamamlama, hikaye yazma çalışmaları yapabilirsiniz.

11-14 yaş çocuklar için; ilginç buluşların anlatıldığı, dünya, uydular, yıldızlar, evren, icatlar, yunuslar gibi bir konu ile ilgili yazılmış inceleme kitapları, evde yapılabilecek ve sonuçları kaydedilebilecek deneylerin bulunduğu kitaplar, tarih kitapları, tarihte yaşanan olaylar ile ilgili roman ve öyküler, genç kuşak için yazılmış dünya klasikleri(80 günde devri alem, denizler altında 20bin fersah gibi), genç kuşak için yazılan Türk klasikleri uygun olur. Kitap seçiminde çocuğunuza, seçim yapması için fırsat tanımak, arkadaşları ile kitap değişimi yapmasını sağlamak kitaba olan ilgisini arttırır, kitap ile ilgili görüşlerini açıklama fırsatı sunar.

Kimi zaman aileler ne yaparlarsa yapsınlar bu alışkanlığı kazandıramazlar. Aile bu durumda çocuğunun dikkat problemleri, bir işe başlama konusunda isteksizlik veya yapısal sorunlar(özgül öğrenme güçlüğü, dikkat eksikliği hiperaktivite, kavrama sorunları) ile karşı karşıya olabileceğini göz önünde bulundurmalı ve bir uzmana danışmaktan çekinilmemelidir.

Sağlıklı günler…



Yazan
Bu makaleden alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir:
"Çocuğunuzun Kitap Okumasını İsterken Onlardan Ne İstediğinizi Biliyor Musunuz?" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Elif IPEK'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Elif IPEK'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
     2 Beğeni    
Facebook'ta paylaş Twitter'da paylaş Linkin'de paylaş Pinterest'de paylaş Epostayla Paylaş
Yazan Uzman
Elif IPEK Fotoğraf
Elif IPEK
Kocaeli
Çocuk Gelişimi Ve Eğitimcisi
TavsiyeEdiyorum.com Üyesi7 kez tavsiye edildiİş Adresi Kayıtlı
Makale Kütüphanemizden
İlgili Makaleler Elif IPEK'in Yazıları
► Çocuğumuz İyi Olsun İsterken Psk.Eylem OKDEMİR OYLUM
► Çocuk ve Kitap Psk.Dnş.Kemal TUNCER
► Kitap Sevgisi Aşılama Psk.Mutlu İNCESOY
TavsiyeEdiyorum.com Bilimsel Makaleler Kütüphanemizdeki 19,973 uzman makalesi arasında 'Çocuğunuzun Kitap Okumasını İsterken Onlardan Ne İstediğinizi Biliyor Musunuz?' başlığıyla benzeşen toplam 28 makaleden bu yazıyla en ilgili görülenleri yukarıda listelenmiştir.
► Aile İçi İletişim Ekim 2009
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.


14:25
Top