Tükenme ve Tükenmişlik Duygusu
TÜKENME VE TÜKENMİŞLİK
Tükenme, duygusal olarak zorlayıcı olan durumlara uzun süre maruz kalmaktan kaynaklanan bedensel, duygusal ve mental bir bitkinlik hali olarak tanımlanmaktadır. Daha çok hizmet alanla yüz yüze ilişki gerektiren meslek gruplarında görülen bir olgu olan tükenmişlik, duygusal bitkinlik (enerji azlığı ve kişinin duygusal kaynaklarının bittiği hissi), insanlara karşı duyarsızlık (hizmet verilen kişileri insanlardan çok nesneler olarak görme), ilişkilerde sorunlar, işe bağlılıkta ve iş başarısında azalma, yaratıcılığın azalması, engellenmişlik gibi belirtilerle kendini gösteren bir tür stres sendromu olarak da tanımlanmaktadır.
Kişisel kaynakların sona dayandığı, sürekli ümitsizlik ve negativizmin baskın olduğu enerjinin tükenişi durumunu ifade eden tükenmişlik hissi yaşamın değişik evrelerinde ortaya çıkabilir.
Kronik yorgunluk, güçsüzlük, enerji kaybı, baş ağrıları, bulantı, kramplar, bel ağrısı, uyku bozuklukları gibi fiziksel; depresif duygulanım, mutsuzluk, umutsuzluk, kendini desteksiz ve güvensiz hissetme, kızgınlık, öfke, evde gerginliğin artışı, huzursuzluk, gibi negatif duygulanımlarda artış, nezaket, saygı ve dostluk gibi olumlu duygulanımlarda azalma gibi duygusal; doyumsuzluk, kendine, işine ve genel olarak yaşama karşı olumsuz tutumlar, planlamada, öncelikleri belirlemede ve karar vermede güçlük, dikkati toplamada sorunlar gibi zihinsel tükenmişlik belirtilerini içerir.
Yapılan araştırmalar, tükenmişliğin en fazla hekimler, hemşireler sosyal hizmet uzmanları, psikologlar, fizyoterapistler gibi sağlık çalışanları; öğretmenler, polisler ve çeşitli iş yerlerinde müşteri hizmetleri veren kişilerde görüldüğünü ortaya koymuştur. Çünkü, bu meslek grupları, sürekli bir “yerine getirme-başarma” baskısı altında, yoğun ve talepkar bire-bir temas ve etkileşim gerektirmektedirler.
İş yaşamında, mükemmeliyetçilik, başlangıç ve bitişi belli olmayan işlerle uğraşmak, fazla iş yükü, yapabileceğimizi zannettiğimiz, ancak fiziksel koşullar vb. nedenlerle yapma olanağımızın olmadığı işlerin altına girmek, kendini feda etme, konuşulmayan duygular, uykusuzluk, yorgunluk, baş ağrıları, sırt ağrıları, dayak yemiş gibi hissetme, yüksek tansiyon gibi sağlık sorunları gibibireysel faktörler tükenmişlik yaşanmasına neden olabilmektedir.
Tükenmişlik sendromunun ortaya çıkmasına zemin hazırlayan işle ilgili stres kaynakları arasında; iş yükünün ağır olması, uzun çalışma saatleri, yardım bekleyen kişilerin beklentilerine karşılık verme baskısı, travmatik yaşantıları dinleme zorunluluğu, kısa sürede bitirilmesi gereken işler, önceliği aynı olan çok sayıda işin aynı anda planlanması ve yapılması gerekliliği, görevini yerine getirebilmek için duygularını kontrol altında tutma zorunluluğu, personel, malzeme ve bütçe kısıtlılıkları, yaptığı işi kontrol etme ya da etkileme duygusundan yoksun olma, çalışanlar arasında destek ve sosyal ilişkilerin olmaması sayılabilir.
Tükenmişlik, coşku evresi (Enthusiasm) (kişide coşku, şevk ve yüksek düzeyde enerjinin olduğu), durağanlaşma evresi (Stagnation) (coşku evresindeki enerji, çalışma ve insanlara yardım etme arzusunun yitirilmeye başlandığı), engellenme evresi (Frustration) (insanlara istediği gibi yardım edemediğinin görüldüğü) ve umursamazlık evresi (Apaty) (sorunlardan ve sonunda hizmet vermekten kaçınma, yaptığı iş ile olan duygusal bağını kaybetme) olmak üzere dört evreden oluşmaktadır.
Tükenmeyle Başetme Yolları
Bireysel Düzeyde Yapılabilecekler: Bireylerin iş dışındaki yaşamlarında bazı değişiklikler, örn., hobiler edinme, sosyal ilişkileri geliştirme, tatil ve dinlenme için zaman ayırma gibi, yapmaları, duygularını ve zorluklarını paylaşmaları ve gerektiğinde yardım istemeleri.
Aile Düzeyinde Yapılabilecekler: Ailenin destek ve sevgi göstermeye çalışması, aile içinde yaşanan sorunların ele alınması ve çözümler geliştirilmeye çalışılması.
İş Arkadaşları Düzeyinde Yapılabilecekler: Aynı iş yerinde çalışanların zaman zaman iş dışı konularda konuşmaları, birlikte hoşça vakit geçirmeleri, aralarında daha sıcak ve yakın bir ilişkiler kurmaya çalışmaları, birlikte çalışmaktan kaynaklanan sorunların zamanında, sorun kronikleşmeden çözümlenmesi, bu zorluklarını paylaşabilecekleri destekleyici gruplara katılmaları, işte daha kıdemli olanların yenilere adaptif, uygun rol modelleri olmaları.
İş Yeri Yöneticileri Düzeyinde Yapılabilecekler: İş yerinde çalışanlarla ilgili beklentilerin önceden belirlenmesi, onların sorumluluğunda olmayan işlerle ilgili beklentilerin olmaması, çalışanların gereksiz bürokratik işlerden uzak tutulması, gereksinim halinde hizmet içi eğitim olanaklarının sunulması, sürekli aynı işi yapmak yerine rotasyon olanaklarının sunulması, zaman zaman ekip içi sorunların tartışıldığı toplantıların düzenlenmesi, hoşgörülü, esnek, adaletli, katılımcı, anlayışlı, dinleyen ve değer veren bir yönetim anlayışının olması.
Devlet Yönetimi Düzeyinde Yapılabilecekler: İnsana hizmet veren mesleklerde, sistemdeki ödül kaynaklarının arttırılması, uzun çalışma saatlerinin azaltılması, düşük ücret sorunun giderilmesi, tatil ve sosyal aktivite olanaklarının arttırılması, personel yetersizliği sorununa çare bulunması, merkeziyetçi-hiyerarşik yönetim şekillerinden, demokratik, sorumluluk ve yetkilerin paylaşıldığı yönetim biçimlerine yönelinmesi gibi düzenlemeler tükenme sorunun önlenmesi ve giderilmesinde yardımcı olabilir.
Saydam … göstererek yapılacak etkinliğe ilişkin bilgi verin:
Tükenme, duygusal olarak zorlayıcı olan durumlara uzun süre maruz kalmaktan kaynaklanan bedensel, duygusal ve mental bir bitkinlik hali olarak tanımlanmaktadır. Daha çok hizmet alanla yüz yüze ilişki gerektiren meslek gruplarında görülen bir olgu olan tükenmişlik, duygusal bitkinlik (enerji azlığı ve kişinin duygusal kaynaklarının bittiği hissi), insanlara karşı duyarsızlık (hizmet verilen kişileri insanlardan çok nesneler olarak görme), ilişkilerde sorunlar, işe bağlılıkta ve iş başarısında azalma, yaratıcılığın azalması, engellenmişlik gibi belirtilerle kendini gösteren bir tür stres sendromu olarak da tanımlanmaktadır.
Kişisel kaynakların sona dayandığı, sürekli ümitsizlik ve negativizmin baskın olduğu enerjinin tükenişi durumunu ifade eden tükenmişlik hissi yaşamın değişik evrelerinde ortaya çıkabilir.
Kronik yorgunluk, güçsüzlük, enerji kaybı, baş ağrıları, bulantı, kramplar, bel ağrısı, uyku bozuklukları gibi fiziksel; depresif duygulanım, mutsuzluk, umutsuzluk, kendini desteksiz ve güvensiz hissetme, kızgınlık, öfke, evde gerginliğin artışı, huzursuzluk, gibi negatif duygulanımlarda artış, nezaket, saygı ve dostluk gibi olumlu duygulanımlarda azalma gibi duygusal; doyumsuzluk, kendine, işine ve genel olarak yaşama karşı olumsuz tutumlar, planlamada, öncelikleri belirlemede ve karar vermede güçlük, dikkati toplamada sorunlar gibi zihinsel tükenmişlik belirtilerini içerir.
Yapılan araştırmalar, tükenmişliğin en fazla hekimler, hemşireler sosyal hizmet uzmanları, psikologlar, fizyoterapistler gibi sağlık çalışanları; öğretmenler, polisler ve çeşitli iş yerlerinde müşteri hizmetleri veren kişilerde görüldüğünü ortaya koymuştur. Çünkü, bu meslek grupları, sürekli bir “yerine getirme-başarma” baskısı altında, yoğun ve talepkar bire-bir temas ve etkileşim gerektirmektedirler.
İş yaşamında, mükemmeliyetçilik, başlangıç ve bitişi belli olmayan işlerle uğraşmak, fazla iş yükü, yapabileceğimizi zannettiğimiz, ancak fiziksel koşullar vb. nedenlerle yapma olanağımızın olmadığı işlerin altına girmek, kendini feda etme, konuşulmayan duygular, uykusuzluk, yorgunluk, baş ağrıları, sırt ağrıları, dayak yemiş gibi hissetme, yüksek tansiyon gibi sağlık sorunları gibibireysel faktörler tükenmişlik yaşanmasına neden olabilmektedir.
Tükenmişlik sendromunun ortaya çıkmasına zemin hazırlayan işle ilgili stres kaynakları arasında; iş yükünün ağır olması, uzun çalışma saatleri, yardım bekleyen kişilerin beklentilerine karşılık verme baskısı, travmatik yaşantıları dinleme zorunluluğu, kısa sürede bitirilmesi gereken işler, önceliği aynı olan çok sayıda işin aynı anda planlanması ve yapılması gerekliliği, görevini yerine getirebilmek için duygularını kontrol altında tutma zorunluluğu, personel, malzeme ve bütçe kısıtlılıkları, yaptığı işi kontrol etme ya da etkileme duygusundan yoksun olma, çalışanlar arasında destek ve sosyal ilişkilerin olmaması sayılabilir.
Tükenmişlik, coşku evresi (Enthusiasm) (kişide coşku, şevk ve yüksek düzeyde enerjinin olduğu), durağanlaşma evresi (Stagnation) (coşku evresindeki enerji, çalışma ve insanlara yardım etme arzusunun yitirilmeye başlandığı), engellenme evresi (Frustration) (insanlara istediği gibi yardım edemediğinin görüldüğü) ve umursamazlık evresi (Apaty) (sorunlardan ve sonunda hizmet vermekten kaçınma, yaptığı iş ile olan duygusal bağını kaybetme) olmak üzere dört evreden oluşmaktadır.
Tükenmeyle Başetme Yolları
Bireysel Düzeyde Yapılabilecekler: Bireylerin iş dışındaki yaşamlarında bazı değişiklikler, örn., hobiler edinme, sosyal ilişkileri geliştirme, tatil ve dinlenme için zaman ayırma gibi, yapmaları, duygularını ve zorluklarını paylaşmaları ve gerektiğinde yardım istemeleri.
Aile Düzeyinde Yapılabilecekler: Ailenin destek ve sevgi göstermeye çalışması, aile içinde yaşanan sorunların ele alınması ve çözümler geliştirilmeye çalışılması.
İş Arkadaşları Düzeyinde Yapılabilecekler: Aynı iş yerinde çalışanların zaman zaman iş dışı konularda konuşmaları, birlikte hoşça vakit geçirmeleri, aralarında daha sıcak ve yakın bir ilişkiler kurmaya çalışmaları, birlikte çalışmaktan kaynaklanan sorunların zamanında, sorun kronikleşmeden çözümlenmesi, bu zorluklarını paylaşabilecekleri destekleyici gruplara katılmaları, işte daha kıdemli olanların yenilere adaptif, uygun rol modelleri olmaları.
İş Yeri Yöneticileri Düzeyinde Yapılabilecekler: İş yerinde çalışanlarla ilgili beklentilerin önceden belirlenmesi, onların sorumluluğunda olmayan işlerle ilgili beklentilerin olmaması, çalışanların gereksiz bürokratik işlerden uzak tutulması, gereksinim halinde hizmet içi eğitim olanaklarının sunulması, sürekli aynı işi yapmak yerine rotasyon olanaklarının sunulması, zaman zaman ekip içi sorunların tartışıldığı toplantıların düzenlenmesi, hoşgörülü, esnek, adaletli, katılımcı, anlayışlı, dinleyen ve değer veren bir yönetim anlayışının olması.
Devlet Yönetimi Düzeyinde Yapılabilecekler: İnsana hizmet veren mesleklerde, sistemdeki ödül kaynaklarının arttırılması, uzun çalışma saatlerinin azaltılması, düşük ücret sorunun giderilmesi, tatil ve sosyal aktivite olanaklarının arttırılması, personel yetersizliği sorununa çare bulunması, merkeziyetçi-hiyerarşik yönetim şekillerinden, demokratik, sorumluluk ve yetkilerin paylaşıldığı yönetim biçimlerine yönelinmesi gibi düzenlemeler tükenme sorunun önlenmesi ve giderilmesinde yardımcı olabilir.
Saydam … göstererek yapılacak etkinliğe ilişkin bilgi verin:
- Yaptığım işte önem verdiğim şeyler neler?
- Bu işin benim için en fazla stres yaratan yönleri neler?
- Bu işin benim için en ödüllendirici yönleri neler?
- Stres altında olduğumu nasıl anlarım?
- Çalışma arkadaşlarım stres altında olduğumu nasıl anlarlar?
- Stres altındayken, diğerleri bana nasıl destek olabilir?
- Kendim için neler yapabilirim (stresimi azaltmak için neler yapabilirim?)
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Tükenme ve Tükenmişlik Duygusu" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.İlkten ÇETİN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.İlkten ÇETİN'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
6 Beğeni 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
