2007'den Bugüne 92,262 Tavsiye, 28,210 Uzman ve 19,973 Bilimsel Makale
Site İçi Arama
Yeni Tavsiye Ekleyin!



Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu
MAKALE #738 © Yazan Psk.Övül MENGÜLOĞUL | Yayın Şubat 2008 | 6,462 Okuyucu
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Nedir?

Son 25-30 yıldır Çocuk Psikiyatrisi kliniklerinde dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) tanısı popülaritesini korumaktadır. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu aşırı hareketlilik, dikkat sorunları ve istekleri erteleyememe (dürtüsellik) belirtileriyle ortaya çıkan bir psikiyatrik bozukluktur. Okul öncesi çocuklukta başlayıp yetişkin yaşamında da değişik bulgularla seyredebilen bir bozukluktur. Tedavi edilmediği taktirde, belirtileri çocuğun eğitim yaşantısının hemen her alanını olumsuz etkilemekte, yoğun ruhsal, sosyal ve okul sorunları ortaya çıkmaktadır. Kişiye bu tanının konabilmesi için belirtilerin yedi yaşından önce bulunması gereklidir. Ayrıca dikkat eksikliği ve hareketlilik gibi belirtilerin kişinin günlük yaşantısını etkileyecek düzeyde olmalıdır. DEHB, okul çağı çocuklarının yaklaşık %3-5’inde gözlenir. Erkeklerde sıklığı kızlardan fazla olup, erkek-kız oranı 5/1 arasında bildirilmektedir.

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu’nun Belirtileri

DEHB 3 grupta incelenmektedir:

1. Hem dikkat hem aşırı hareketlilik-dürtüsellik sorunu olanlar,
2. Sadece dikkat sorunu olanlar,
3. Sadece aşırı hareketlilik-dürtüsellik sorunu olanlar.

Aşırı Hareketlilik: Bireyin yaşına ve gelişim düzeyine uygun olmayacak biçimde hareketli olmasıdır. Uzun süre yerinde oturamama, otururken elin ayağın kıpır kıpır olması, çoğu zaman hareket halinde olma, çok konuşma gibi belirtilerle kendini gösterir. Uykuda bile hareketlilik fazladır. Konuşma biçimleri dağınık, konudan konuya atlar biçimde ya da sürekli soru sorma şeklindedir. Çoğunlukla sordukları sorunun yanıtını dinlemezler.

Dürtüsellik: Acelecilik, istekleri erteleyememe, söz kesme, sırasını bekleme güçlüğü, aklına geleni hemen yapıverme gibi belirtilerle kendini gösterir.

Dikkat sorunları: dikkatin bir noktaya toplanabilmesinde güçlük, dış uyaranlarla dikkatin çok kolay dağılabilmesi, unutkanlık, eşyalarını veya oyuncaklarını sık sık kaybetme ve düzensizlik gibi belirtiler dikkat sorunları bulunduğunu gösterir.

DEHB’na ilişkin belirtiler değişik yaşlarda farklı görüntüler sergiler.

DEHB’nun temel özelliği dikkatini vermede ve sürdürmede güçlük, benzer gelişim düzeyindeki çocuklara oranla aşırı hareketlilik ve ataklık olmasıdır.

Dikkat Eksikliği, bir konuya konsantre olmada güçlük, verilen görevleri tamamlayamama, sınırlı dikkat zamanı ve dikkat dağınıklığı belirtileri ile kendini gösterir.

Ayrıntılara karşı Dikkat Eksikliği gösterir. Çalışmaları plansız, düzensiz ve karmakarışıktır. Ödevlerinde dikkatsizce hatalar yaparlar. Kendilerine verilen ödevler ve işlerde belirtilen ve beklenilen bir biçimde çalışamaz, bunu bitiremezler. Bu çocuklar belirli bir zihinsel çaba gerektiren iş ve görevlerden (ev ödevleri, yazı v.s.) kaçınırlar, bu etkinliklerde yer almaya karşı isteksizdirler. Çalışırken dersin başında uzun süre oturamazlar. Anne-babalarının zoruyla uzun bir süre derslerinin başında otursalar bile, sürekli kalem, silgi ve kalemtraşla oynarlar. Dikkatleri, ilgisiz uyaranlarla kolaylıkla dağılabilir. Başkalarının dikkatini çekmeyen bir ses, bir görüntü onların ilgisini anında çeker. Çalışma biçimleri dağınık ve düzensizdir. Sıklıkla eşyalarını ve okul gereçlerini bir yerde unutur, kaybedebilirler. Günlük etkinliklerde sıklıkla unutkandırlar. Karşısındakileri dinlemezler, konuşmaya yoğunlaşmazlar ve oyunların ya da etkinliklerin kurallarını izlemezler.

Hiperaktivite yerinde rahat duramama ya da oturduğu yerde bile kıpırdanıp durma, gerektiği zamanlarda yerinde oturamama, uygunsuz biçimde ve yerlerde koşuşturma ya da tırmanma (motor takılmış gibi) sürekli hareket halinde olma tarzında kendini gösterir. Bu çocuklar uyarıları dinlemeden, durma, yorulmak bilmeden birbiri ardına hareket ederler. Sınıf öğretmenleri; bu çocukların sık sık ayağa kalkmalarından, sağa sola sataşmalarından ve laf yetiştirmelerinden yakınabilirler. Koltukların üzerinden atlama ve dolaplara tırmanmaları nedeniyle “Düz Duvara Tırmanma” deyimi bu çocuklara uygun bir deyimdir. Diğer çocuklardan daha fazla tehlikeli ve kaza yaratan durumlara girerler. Çok hareketli ve atak oldukları için tehlikeyi hemen kavrayamayabilirler. Çok konuşur ve sessiz etkinlikler sırasında gürültü yaparlar.

“Dürtüsellik” bir davranışın sonucunu düşünmeksizin harekete geçme ile kendini gösteren ataklıktır. Dürtüsellik kendini sabırsızlık, sorular tamamlanmadan cevap yapıştırma, sırasını beklemede güçlük başkalarının konuşması veya işi arasına girme şeklinde gösterir.

Okula başladıklarında bu çocukları birçok güçlük beklemektedir. Derste yerinde oturmaması, dikkati bir konu üzerinde yoğunlaştıramaması, algı bozukluğu ve sakarlığı onun sürekli azarlanmasına, eleştirilmesine ve uyarılmasına yol açar. Ek olarak arkadaşlık kurmada ve sürdürmede yaşadıkları zorluklar onu içe kapanık, yalnız, öfkeli, küskün ve oyunbozan yapabilecektir. Bu da Karşı Gelme ve Davranım Bozukluğu gibi ek sorunların ortaya çıkışı için uygun zemin hazırlayacaktır.

DEHB tanısı almış çocuklarda genellikle aşağıda durumlar gözlenmektedir:
- Çoğunlukla elleri ayakları kıpır kıpırdır ve oturduğu yerde kıpırdanıp durur.
- Çoğu zaman hareket halindedir ve bir motor tarafından sürülüyormuşçasına koşuşturur durur, yükseklere tırmanır.
- Oturması istendiğinde, oturduğu yerde bir müddet kalmakta güçlük çeker.
- Dikkati konu dışı uyaranlarla çabuk dağılır.
- Zihinsel çabayı gerektiren ders dinleme, ders çalışma, okuma ve yazma görevlerinden kaçar.
- Ödevlerde ve sınavlarda dikkatsizce hatalar yapar.
- Sabırsızdır, sırasını beklemekte güçlük geçer
- Kendisiyle konuşulduğunda sanki dinlemiyormuş izlemini verir.
- Sakin ve gürültüsüz biçimde oynamakta zorluk çeker
- Verilen yönerge ve ödevleri yapmakta zorlanır, bu işi tamamlamadan diğerine geçer
- Çok konuşur, sık sık başkalarının sözünü keser ve lafa girer.
- Çabuk unutur, sık eşya kaybeder.
- Çoğu zaman sonuçlarını düşünmeden tehlikeli işlere girer.

Her Hareketli Çocuk Hiperaktif Değildir!

Göz önünde bulundurulması gereken önemli nokta ise her hareketli çocuğun hiperkatif olmadığıdır. Bunu bir örnekle açıklayalım;

“Can 5 yaşında bir erkek çocuğudur. Ailesi Can’ın huzursuz, kıpır kıpır olduğunu, istekleri yapılmadığında aşırı tepki verdiğini belirtiyor. Doğduğundan beri uykusunda bile huzurlu olmadığını belirtiyorlar. Başka bir eve misafirliğe gitmeleri neredeyse imkansız hale gelmiş. Can diğer çocuklarla oynamıyor evi dağıtıyormuş. Aile çocuğun yaramazlığından yorgun düşmüş, kreşe göndermeyi denemişler ancak orada da uyum problemleri yaşaması nedeniyle devam edememiş. Can arkadaş ilişkilerindeki problemleri, kurallara uyumsuzluğu ve isteklerini erteleyememesi onun günlük yaşamında da sorunlara yol açmaktadır. Bu özellikleriyle Can’ın tipik bir Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu olan bir çocuk olduğu gözlenmektedir.”

DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU TANISI ALMIŞ ÇOCUKLARIN OLUMLU YÖNLERİDE VARDIR!

Sıcak kanlı ve cana yakın olma
Enerjik olmak
Esneklik
İyi espri yeteneğine sahip olma
Hoşgörülü olma (bazen gerekenden fazla zarar verici boyutta olma)
Yaratıcılık
Risk alabilme (Bazen zarar verici boyutta )
İnsanlara kolay güvenebilme (bazen zarar verici boyutta)

Tedavi

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu birçok tedavi yaklaşımının bir arada kullanılması ile tedavi edilebilmektedir. Annebaba eğitimi ve davranış düzenleme tedavisi gibi yöntemlere ek olarak gerekli görüldüğünde tedaviye ilaç tedavisi de eklenerek iyi sonuçlar alınmaktadır. DEHB‘luğu tedavi edilmezse çocuğun bozukluğa özgü sorunları, önemli ölçüde devam edecektir. Ders başarısızlığı, sosyal ilişkilerde güçlük ve düşük benlik algısı çocuğun ileriki yıllarını olumsuz etkileyecektir. Tedavi edilmemiş DEHB olguları, her durumda söz konusu olmamakla birlikte erişkin yaşamlarında toplam olarak daha az okumuş, iş yaşamlarında daha fazla sorun yaşayan, daha fazla psikiyatrik bozukluk sergileyen, alkol ve madde kullanımı daha fazla olan bireylerdir. Tedavi için altın dönem; okul öncesi ve okul çağının ilk yıllarıdır.

Mini Test

Aşağıda yer alan her iki gruptaki maddeleri dikkatlice okuyun. Eğer aşırı hareketlilik-dürtüsellik belirtileri arasında yer alan 9 maddeden altısı ya da dikkat eksikliği belirtileri arasında yer alan 9 maddeden altısı sizde ya da çocuğunuzda varsa bir uzmana başvurunuz. Teste geçmeden önce belirtilerin yedi yaşından önce başlamış ve en az 6 ay süreyle devam ediyor olması gerektiğine dikkat ediniz. Ayrıca belirtilerin en az iki alanda bulunması gereklidir. (örn. Okulda ve evde)

Aşırı Hareketlilik ve Dürtüsellik Belirtileri:

Aşırı Hareketlilik

1. Çoğu zaman elleri, ayakları kıpır kıpırdır ya da oturduğu yerde kıpırdanıp durur.
2. Çoğu zaman sınıfta ya da oturması beklenen diğer durumlarda oturduğu yerden kalkar.
3. Çoğu zaman uygunsuz olan durumlarda koşuşturup durur ya da tırmanır.
4. Çoğu zaman, sakin bir biçimde, boş zamanları geçirme etkinliklerine katılma ya da oyun oynama zorluğu vardır.
5. Çoğu zaman hareket halindedir ya da bir motor tarafından sürülüyormuş gibi davranır.
6. Çoğu zaman çok konuşur.

Dürtüsellik

7. Çoğu zaman sorulan soruların soru tamamlanmadan cevabını yapıştırır.
8. Çoğu zaman sırasını bekleme güçlüğü vardır.
9. Çoğu zaman başkalarının sözünü keser ya da yaptıklarının arasına girer.

Dikkat Eksikliği Belirtileri:

1. Çoğu zaman dikkatini ayrıntılara veremez ya da okul ödevlerinde, işlerinde ya da diğer etkinliklerinde dikkatsizce hatalar yapar.
2. Çoğu zaman üzerine aldığı görevlerde ya da oynadığı etkinliklerde dikkati dağılır.
3. Doğrudan kendisiyle konuşulduğunda çoğu zaman dinlemiyormuş gibi görünür.
4. Çoğu zaman yönergeleri izlemez ve okul ödevleri, ufak tefek işleri ya da işyerindeki görevleri tamamlayamaz.
5. Çoğu zaman üzerine alığı görevleri ve etkinlikleri düzenlemekte zorluk çeker.
6. Çoğu zaman sürekli beyinsel çabayı gerektiren görevlerden kaçınır, bunları sevmez ya da bunlarda yer almaya karşı isteksizdir.
7. Çoğu zaman üzerine aldığı görevleri ya da etkinlikler için gerekli olan şeyleri kaybeder. (örn. Oyuncaklar, okul ödevleri, kalemler..)
8. Çoğu zaman dikkati dış uyaranlarla kolaylıkla dağılır.
9. Günlük etkinliklerde çoğu zaman unutkandır.
Yazan
Bu makaleden alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir:
"Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Övül MENGÜLOĞUL'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Övül MENGÜLOĞUL'un izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
     Beğenin    
Facebook'ta paylaş Twitter'da paylaş Linkin'de paylaş Pinterest'de paylaş Epostayla Paylaş
Makale Kütüphanemizden
İlgili Makaleler Psk.Övül MENGÜLOĞUL'un Makaleleri
TavsiyeEdiyorum.com Bilimsel Makaleler Kütüphanemizdeki 19,973 uzman makalesi arasında 'Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu' başlığıyla benzeşen toplam 19 makaleden bu yazıyla en ilgili görülenleri yukarıda listelenmiştir.
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.


16:49
Top