Terapide En Yayın Kullanılan Aile Terapileri
Aile Terapisi Modellerinin Özellikleri
Aile sistemi bakış açısında bireyin tam olarak anlaşılması için, birey, ilişkilerin bütünlüğü içerisinde ele alınır ve ailenin tüm bireyleri arasında karşılıklı etkileşim ortaya çıkarılır. Ailenin bir üyesinin gelişimi ve davranışı, ailenin diğer üyeleri ile çok yakından ilişkilidir. Burada ki ilişki birbirinden ayrılmaz, iç içe geçmiş bir yapıdır. Belirtiler genellikle, ailedeki yerleşik alışkanlıkların bir ifadesi olarak görülmektedir. Danışanın sorununu yalnız, uyum bozukluğuna, geçmişine ve gelişimine değil, aynı zamanda içinde bulunduğu sistemin, ailenin, işlevselliğine bağlayan bir bakış açısının kökten yenilikçi bir tutum olduğu açıktır.
Aile terapisi sisteminde aile, onu oluşturan bireylerin rollerinin toplamından çok, işlevselliği olan bir bütün anlamındadır. Buna göre, bu terapi yöntemi, kavramsal bir farklılığa sahiptir. Bireylerin davranışları ve birbirleri arasında ki kurdukları ilişkilerde yüklendikleri işlevsellik, her şeyden önce aile bağlamında anlaşılır. Her bir üyenin hareketleri diğer aile bireylerini etkiler ( Corey, 2005) .
Aile sistemi içerisinde ki bütünlük kavramına önem veren ve terapi de yararlanılan farklı yaklaşım biçimlerine bakacak olursak:
Sistem Terapisi:
Sistem terapistleri, aile sistemi içinde yer alan bireyin önemini göz ardı etmezler. Ancak aile içinde ki bireyin bağlılık durumunun ve etkileşiminin, bir bireysel terapistin düşündüğünden daha fazla belirleyici olduğuna inanırlar. Çalışmalarını, aile, hatta toplum sisteminin bütününe yönelterek, bireyin sistem içinde ki davranışlarının ve beklentilerinin ne ölçüde karşılandığını görme olanağı bulurlar. Bu yolla birey, içinde bulunduğu sistem tarafından nasıl etkileniyor ve o sistemi nasıl etkiliyor sorularına yanıt bulurlar. Birey bütün olan bir sistemin bir parçasıdır ve bu bütünlük içinde ele alınmalıdır (Corey, 2005 ).
Sistem teorisi, terapide danışan kişinin kendi yaşamının bütünlüğü içinde özellikle ailesiyle birlikte görülmesi gerektiğini vurgulamaktadır (herhangi bir parçayı anlayabilmek için sistemin işleyiş bütünlüğü içerisinde o parçanın diğer parçalarla olan ilişkisini anlamak önemlidir. Sistemi oluşturan parça ya da ailedeki bireyler arasındaki karşılıklı bağımlılık anlamına gelmektedir. Aile, bireyler ve onların ilişkisinden oluşmaktadırlar ( Özgüven, İ, 2009 ) .
Çok Kuşaklı Aile Terapisi:
Murray Bowen , aile terapisini bir akım haline dönüştüren önemli kişilerden biridir. Bu kuram zaman zaman çok kuşaklı aile terapisi olarak adlandırılır. Yaptığı çalışmalar sonucunda Bowen, ilgisini kuşaktan kuşağa aktarılan örüntülere vermiştir. Kişinin kendi ailesinde yaşadığını bildiği sorunların, o ailenin kökeninde ki ilişki örüntüleri anlaşılıp, değiştirilene kadar düzelmeyeceğini savunur. Ona göre, bir aileyi en iyi şekilde anlayabilmenin yolu, en azından aileyi üç kuşak içerisinde değerlendirebilmekten geçer. Çünkü kişiler arası yaşanan ilişki biçimi, kuşaklar öncesinde yaşamış aile bireylerinin kişisel özelliklerine bağlıdır. Bowen, bireylerin yaşadıkları sorunların, anacak aile duygusal bir bütünlük içinde görülürse, anlaşılabileceğini ileri sürmüştür. Eğer bir kişi, olgun ve kendine özgü bir kişilik edinmek istiyorsa, her şeyden önce ailesini, kaynaşmış ve duygusal bir bütünlük içerisinde görmesi gerekmektedir. Duygusal sorunlar, aile bireylerinden biri çözülmemiş duygusal sorunlarla etkili bir biçimde ilgilenene dek, kuşaktan kuşağa aktarılırlar. Dolayısıyla, değişim diğer tüm aile üyeleriyle birlikte gerçekleşmelidir. Kişi tek başına psikolojik danışma oturumunda bu değişimi sağlayamaz ( Corey, 2005).
Satir: Dönüşümsel Sistemik Terapi:
Aile terapisi hareketinin öncü kurucularından biri olan Virginia Satir kendi zamanının etkin grup lideri olup aile terapisini yalnız meslektekilere değil halka götürebilmiş bir uygulamacıdır. İnsanlarla terapide ve eğitimlerde çalışıp kendini ‘insan potansiyelini arttırma’ ya adamıştır. Minuchin’in dediği gibi ‘aile terapisini halka götürmek meselesini Satir’den daha iyi kimse başaramamıştır. Satir’in terapisi insancıl, varoluşcu, bütüncül (holistic), ve yaşantısaldır (experiential). Patolojik olmayıp süreç odaklıdır ve büyümeyi hedefler. Kişi, çift, aile ve kurumlardaki sağlıksız iletişim ve başa çıkma yollarını ele alıp daha sağlıklı yöntemlerin gelişmesine rehber olur. Terapinin amacı ‘erken öğrenilmiş’ etkin olmayan başa çıkış yöntemlerinin bugünkü geçerliliğini irdeleyip, kişilerde içsel ve dışsal bütünlüğü sağlamaktır. Bunun için özgüven artırılır, yardım alanların (danışanların) daha iyi seçenekler üretmelerine, sorumluluk almalarına ve iletişimi daha etkinleştirmelerine yardımcı olunur. Ailede yeniden yapılanma, aile bireyleri arasında daha etkin iletişim ve yakınlaşmanın olması terapinin beklenilen sonucudur. Satir terapisi yaşantısal bir yöntem olduğu için farkındalığı hızlandırır. (Babaoğlu, N. 2006).
Yapısal- Stratejik Aile Terapisi:
Yapısal aile terapisinin öncülerinden Munuchin ve stratejik aile terapisinin öncülerinden Haley’ in çalışmaları amaçlar ve süreç bakımından birbirlerine çok benzemektedir. Her iki modelde de, ailelerdeki işlevi bozuk ayda sorun olan yapıları yeniden organize edebilmenin yolları aranır. İlişki sınırlarının ayarlanması, dengenin bozulması, tekrarlama, güçlülükler ve kararlılık ailede terapötik sürecin parçalarını oluşturmaktadır. Bu parçalar terapi de bir bütün olarak ele alınmakta, bütünlük içerisinde ki anlamı vurgulanmaktadır. Bu yaklaşım geçmişin araştırılması ve yorumlanması ile pek fazla ilgilenmez. Yapısal- stratejik terapistlerin işi aileye katılmak, stereotip etkileşim örüntülerini bloke etmek, ailede hiyerarşik düzeni ya da bütünün parçalarını oluşturan alt sistemleri yeniden organize etmek ve daha esnek, daha yararlı karşılıklı etkileşimler tesis etmektir ( Corey, 2005) .
Aile üyeleri arasındaki ilişkiler her zaman dengeli ve uyumlu bir şekilde gelişmeyebilir, ilişkilerde ya da sorumlulukların yerine getirilmesinde zaman zaman çeşitli sorunlarla karşılaşılabilir. Eşler arasında veya ebeveynlerle çocuklar arasında olabileceği gibi, aile üyeleri ile yakın ya da uzak sosyal çevre arasında anlaşmazlıklar ya da çatışmalar çıkabilir.
Kimi zaman aile üyelerinden birinin yaşadığı bir sorun ailenin diğer üyelerini de doğrudan ya da dolaylı bir şekilde etkiler. Fiziksel hastalıklar, , eğitim, kariyer, iş ve sosyal yaşamdaki sorunlar gibi sorunlar nedeniyle yaşam dengesi ve uyumu bozulan birey, kendine özgü prensiplere göre işleyen bir organizasyon olan aile sisteminde, koşulsuz bir şekilde dengenin, uyumun ve aile sağlığının bozulmasına neden olur. Aile, sadece sosyal, ekonomik ve kültürel bir sistem olarak değil, doğal bir sistem olarak bu uyumu ve dengeyi tekrar kurmak, geliştirmek ve bütünlüğünü korumak ihtiyacındadır. Birey bu sistemin tamamlayıcı unsurudur. Sistem teorisinin de vurguladığı gibi aile sisteminin bütünlüğünün sağlanması bu tamamlayıcı unsur olan bireylerin birlikte ele alınması ile sağlanır. Değişimin ancak bu şekilde sağlanır.
Terapide bir bütün halinde görülen aile bireylerinin iyileşme ve değişim süreçleri, bu bütünlük içerisinde daha kolaylaşacaktır. Satir ‘ in de vurguladığı gibi bu birliktelik onların düşünce alanlarını genişletecek ve daha farklı bakış açılarının oluşması açısından fırsat tanıyacaktır. Var olan bu aile sistemini oluşturan alt yapıların terapi yardımı ile oluşturduğu stratejiler uygulamaya geçildikçe aile yapısının daha da güçlenmesine fayda sağlayacaktır.
Bu farklı dört aile sistemin de farklı kelimeler ve tekniklerle ifade ettiği şey bütünlüğün önemidir. Aileyi ilişki olarak ele alırsak, ilişkinin karşılıklı bir var oluş biçimini göz önüne alarak bu ilişkiyi gerçekleşen bireylerin sağlık ve mutluluk hallerinin devamı yalnızca birlikte ele alındığı müddetçe gerçekleşir.
Ailenin Bütünlüğü
Aile sistemi bakış açısında bireyin tam olarak anlaşılması için, birey, ilişkilerin bütünlüğü içerisinde ele alınır ve ailenin tüm bireyleri arasında karşılıklı etkileşim ortaya çıkarılır. Ailenin bir üyesinin gelişimi ve davranışı, ailenin diğer üyeleri ile çok yakından ilişkilidir. Burada ki ilişki birbirinden ayrılmaz, iç içe geçmiş bir yapıdır. Belirtiler genellikle, ailedeki yerleşik alışkanlıkların bir ifadesi olarak görülmektedir. Danışanın sorununu yalnız, uyum bozukluğuna, geçmişine ve gelişimine değil, aynı zamanda içinde bulunduğu sistemin, ailenin, işlevselliğine bağlayan bir bakış açısının kökten yenilikçi bir tutum olduğu açıktır.
Aile terapisi sisteminde aile, onu oluşturan bireylerin rollerinin toplamından çok, işlevselliği olan bir bütün anlamındadır. Buna göre, bu terapi yöntemi, kavramsal bir farklılığa sahiptir. Bireylerin davranışları ve birbirleri arasında ki kurdukları ilişkilerde yüklendikleri işlevsellik, her şeyden önce aile bağlamında anlaşılır. Her bir üyenin hareketleri diğer aile bireylerini etkiler ( Corey, 2005) .
Aile sistemi içerisinde ki bütünlük kavramına önem veren ve terapi de yararlanılan farklı yaklaşım biçimlerine bakacak olursak:
Sistem Terapisi:
Sistem terapistleri, aile sistemi içinde yer alan bireyin önemini göz ardı etmezler. Ancak aile içinde ki bireyin bağlılık durumunun ve etkileşiminin, bir bireysel terapistin düşündüğünden daha fazla belirleyici olduğuna inanırlar. Çalışmalarını, aile, hatta toplum sisteminin bütününe yönelterek, bireyin sistem içinde ki davranışlarının ve beklentilerinin ne ölçüde karşılandığını görme olanağı bulurlar. Bu yolla birey, içinde bulunduğu sistem tarafından nasıl etkileniyor ve o sistemi nasıl etkiliyor sorularına yanıt bulurlar. Birey bütün olan bir sistemin bir parçasıdır ve bu bütünlük içinde ele alınmalıdır (Corey, 2005 ).
Sistem teorisi, terapide danışan kişinin kendi yaşamının bütünlüğü içinde özellikle ailesiyle birlikte görülmesi gerektiğini vurgulamaktadır (herhangi bir parçayı anlayabilmek için sistemin işleyiş bütünlüğü içerisinde o parçanın diğer parçalarla olan ilişkisini anlamak önemlidir. Sistemi oluşturan parça ya da ailedeki bireyler arasındaki karşılıklı bağımlılık anlamına gelmektedir. Aile, bireyler ve onların ilişkisinden oluşmaktadırlar ( Özgüven, İ, 2009 ) .
Çok Kuşaklı Aile Terapisi:
Murray Bowen , aile terapisini bir akım haline dönüştüren önemli kişilerden biridir. Bu kuram zaman zaman çok kuşaklı aile terapisi olarak adlandırılır. Yaptığı çalışmalar sonucunda Bowen, ilgisini kuşaktan kuşağa aktarılan örüntülere vermiştir. Kişinin kendi ailesinde yaşadığını bildiği sorunların, o ailenin kökeninde ki ilişki örüntüleri anlaşılıp, değiştirilene kadar düzelmeyeceğini savunur. Ona göre, bir aileyi en iyi şekilde anlayabilmenin yolu, en azından aileyi üç kuşak içerisinde değerlendirebilmekten geçer. Çünkü kişiler arası yaşanan ilişki biçimi, kuşaklar öncesinde yaşamış aile bireylerinin kişisel özelliklerine bağlıdır. Bowen, bireylerin yaşadıkları sorunların, anacak aile duygusal bir bütünlük içinde görülürse, anlaşılabileceğini ileri sürmüştür. Eğer bir kişi, olgun ve kendine özgü bir kişilik edinmek istiyorsa, her şeyden önce ailesini, kaynaşmış ve duygusal bir bütünlük içerisinde görmesi gerekmektedir. Duygusal sorunlar, aile bireylerinden biri çözülmemiş duygusal sorunlarla etkili bir biçimde ilgilenene dek, kuşaktan kuşağa aktarılırlar. Dolayısıyla, değişim diğer tüm aile üyeleriyle birlikte gerçekleşmelidir. Kişi tek başına psikolojik danışma oturumunda bu değişimi sağlayamaz ( Corey, 2005).
Satir: Dönüşümsel Sistemik Terapi:
Aile terapisi hareketinin öncü kurucularından biri olan Virginia Satir kendi zamanının etkin grup lideri olup aile terapisini yalnız meslektekilere değil halka götürebilmiş bir uygulamacıdır. İnsanlarla terapide ve eğitimlerde çalışıp kendini ‘insan potansiyelini arttırma’ ya adamıştır. Minuchin’in dediği gibi ‘aile terapisini halka götürmek meselesini Satir’den daha iyi kimse başaramamıştır. Satir’in terapisi insancıl, varoluşcu, bütüncül (holistic), ve yaşantısaldır (experiential). Patolojik olmayıp süreç odaklıdır ve büyümeyi hedefler. Kişi, çift, aile ve kurumlardaki sağlıksız iletişim ve başa çıkma yollarını ele alıp daha sağlıklı yöntemlerin gelişmesine rehber olur. Terapinin amacı ‘erken öğrenilmiş’ etkin olmayan başa çıkış yöntemlerinin bugünkü geçerliliğini irdeleyip, kişilerde içsel ve dışsal bütünlüğü sağlamaktır. Bunun için özgüven artırılır, yardım alanların (danışanların) daha iyi seçenekler üretmelerine, sorumluluk almalarına ve iletişimi daha etkinleştirmelerine yardımcı olunur. Ailede yeniden yapılanma, aile bireyleri arasında daha etkin iletişim ve yakınlaşmanın olması terapinin beklenilen sonucudur. Satir terapisi yaşantısal bir yöntem olduğu için farkındalığı hızlandırır. (Babaoğlu, N. 2006).
Yapısal- Stratejik Aile Terapisi:
Yapısal aile terapisinin öncülerinden Munuchin ve stratejik aile terapisinin öncülerinden Haley’ in çalışmaları amaçlar ve süreç bakımından birbirlerine çok benzemektedir. Her iki modelde de, ailelerdeki işlevi bozuk ayda sorun olan yapıları yeniden organize edebilmenin yolları aranır. İlişki sınırlarının ayarlanması, dengenin bozulması, tekrarlama, güçlülükler ve kararlılık ailede terapötik sürecin parçalarını oluşturmaktadır. Bu parçalar terapi de bir bütün olarak ele alınmakta, bütünlük içerisinde ki anlamı vurgulanmaktadır. Bu yaklaşım geçmişin araştırılması ve yorumlanması ile pek fazla ilgilenmez. Yapısal- stratejik terapistlerin işi aileye katılmak, stereotip etkileşim örüntülerini bloke etmek, ailede hiyerarşik düzeni ya da bütünün parçalarını oluşturan alt sistemleri yeniden organize etmek ve daha esnek, daha yararlı karşılıklı etkileşimler tesis etmektir ( Corey, 2005) .
Aile üyeleri arasındaki ilişkiler her zaman dengeli ve uyumlu bir şekilde gelişmeyebilir, ilişkilerde ya da sorumlulukların yerine getirilmesinde zaman zaman çeşitli sorunlarla karşılaşılabilir. Eşler arasında veya ebeveynlerle çocuklar arasında olabileceği gibi, aile üyeleri ile yakın ya da uzak sosyal çevre arasında anlaşmazlıklar ya da çatışmalar çıkabilir.
Kimi zaman aile üyelerinden birinin yaşadığı bir sorun ailenin diğer üyelerini de doğrudan ya da dolaylı bir şekilde etkiler. Fiziksel hastalıklar, , eğitim, kariyer, iş ve sosyal yaşamdaki sorunlar gibi sorunlar nedeniyle yaşam dengesi ve uyumu bozulan birey, kendine özgü prensiplere göre işleyen bir organizasyon olan aile sisteminde, koşulsuz bir şekilde dengenin, uyumun ve aile sağlığının bozulmasına neden olur. Aile, sadece sosyal, ekonomik ve kültürel bir sistem olarak değil, doğal bir sistem olarak bu uyumu ve dengeyi tekrar kurmak, geliştirmek ve bütünlüğünü korumak ihtiyacındadır. Birey bu sistemin tamamlayıcı unsurudur. Sistem teorisinin de vurguladığı gibi aile sisteminin bütünlüğünün sağlanması bu tamamlayıcı unsur olan bireylerin birlikte ele alınması ile sağlanır. Değişimin ancak bu şekilde sağlanır.
Terapide bir bütün halinde görülen aile bireylerinin iyileşme ve değişim süreçleri, bu bütünlük içerisinde daha kolaylaşacaktır. Satir ‘ in de vurguladığı gibi bu birliktelik onların düşünce alanlarını genişletecek ve daha farklı bakış açılarının oluşması açısından fırsat tanıyacaktır. Var olan bu aile sistemini oluşturan alt yapıların terapi yardımı ile oluşturduğu stratejiler uygulamaya geçildikçe aile yapısının daha da güçlenmesine fayda sağlayacaktır.
Bu farklı dört aile sistemin de farklı kelimeler ve tekniklerle ifade ettiği şey bütünlüğün önemidir. Aileyi ilişki olarak ele alırsak, ilişkinin karşılıklı bir var oluş biçimini göz önüne alarak bu ilişkiyi gerçekleşen bireylerin sağlık ve mutluluk hallerinin devamı yalnızca birlikte ele alındığı müddetçe gerçekleşir.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Terapide En Yayın Kullanılan Aile Terapileri" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Belma ZİREKOĞLU'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Belma ZİREKOĞLU'nun izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
2 Beğeni 
Yazan Uzman
|
aile, aile terapisi, bütünlük, ailenin bütünlüğü, aile terapileri, aile terapi çeşitleri, aile terapisi sistemi, sistem terapisi, çok kuşaklı aile terapisi, satir, satir terapi, dönüşümsel sistemik terapi, virginia satir, aile terapisi hareketi, stratejik aile terapisi, munuchin, haley
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
