Kilo Fobisi: Bulimiya Nervoza - Anoreksiya Nervoza
KİLO FOBİSİ
Yeme bozuklukları çok sayıda ergen ve genç yetişkini etkileyen ve yaşamı tehdit eden fiziksel komplikasyonlara neden olan ciddi bir sağlık problemidir. 1970’lerden sonra yeme bozukluklarının görülme sıklığında dramatik bir artış gözlenmekte ve kolej kampüslerinde ve klinik pratikte sıkça karşılaşılmaktadır.Yeme davranışında ciddi bozulmayla karakterize olan yeme bozuklukları özellikle Batı toplumlarında yaygın olarak görülmektedir ve iki klinik tabloyu içermektedir: Anoreksiya nervoza (AN) ve bulimiya nervoza (BN). Her ikisi de biyolojik, ruhsal ve sosyal yönü olan bozukluklardır. Bu iki bozukluğun ortak özelliği beden imgesinde değişiklik göstermeleridir.
Anoreksiya Nervoza
AN fizyolojik, davranışsal, psikolojik değişiklikler gösteren, patolojik bir şişmanlık korkusu, beden imgesinde önemli bozukluklar, bitip tükenmeyen bir zayıflama isteği ile belirli bir hastalıktır. Sistematik olarak şişmanlıktan kaçınan kişideki özgül düşünceyi tanımlamak için birçok terim kullanılmaktadır; “beden imgesi bozukluğu”, “kilo fobisi”, “şişmanlık korkusu” gibi. Zayıf olma isteği ve beden imgesindeki bozuklukla karakterize olan AN’da kişinin yemek yemeyi reddetmesi, aşırı derecede kilo kaybı ve zayıflık söz konusudur. Buna karşın beden imgesindeki bozulmaya bağlı olarak kişi yine de kendisini şişman olarak algılar. Kısıtlı tip ve tıkanırcasına yeme/çıkartma tipi olmak üzere iki başlık altında sınıflandırılmaktadır.
Kısıtlı tip: Var olan AN nöbeti sırasında kişi düzenli olarak tıkanırcasına yeme ya da kusma davranışı içinde değildir (kendi yarattığı kusmalar veya ishal yapıcı, idrar söktürücü veya lavman kullanma gibi )
Tıkanırcasına yeme/ Çıkartma tipi: Var olan AN nöbeti sırasında kişi düzenli olarak aşırı yemek yeme ve kusma davranışı içindedir (örn. kendi yarattığı kusmalar veya ishal yapıcı, idrar söktürücü ilaçlar, lavman vb kötüye kullanımı)
Kişide yemek yemeyi reddetme sonucu gelişen kilo kaybı ölümle sonuçlanabilir. Bu nedenle, psikiyatrik bozukluklar içinde ölümle sonuçlanabilen nadir bozukluklardan birisidir.
Başlangıç yaşı ergenlik dönemi (ortalama 17 yaş) olarak belirtilirken, 40 yaşından sonra AN’nin görülmediği kabul edilmektedir. Kadınlarda erkeklere oranla daha sık görülmektedir.
AN genelde fazla kilosu olan ya da şişman olduğunu düşünen kişinin diyet yapmasıyla başlar. Bazen de bir kayıp yaşantısının ardından ortaya çıkabilir (erkek arkadaşından ayrılma, sevdiği birini kaybetme vb). Kişi giderek zayıflamasına rağmen kendisini şişman ya da şişmanlayacakmış gibi hissederek yemekten kaçınır, tüm gün boyunca bir-iki kraker, bir dilim elma yiyebilir. Yediğinde ise, kalorisiz yiyecekler seçerek, yediğini kusarak, fazla hareket/egzersizle yakmaya çalışarak, iştah kesici, ishal yapıcı, idrar söktürücü ilaçlar ile kilosunu kontrol etmeye çalışır. Kişi bilinçli olarak yememekte, zayıf kalmakta direnmektedir. Cebinde, çantasında, evde bir yerlerde karbonhidratlı yiyecekleri saklarlar. Zamanlarının çoğunu kilo alıp almadığını kontrol etmek için ayna karşısında geçirirler. Kendilik değerleri zayıf olmalarına bağlıdır.
Hastalık ergenlik döneminde başlamışsa, beden ve cinsel yapıda gelişme geriliği olabilir. Yetişkin hastalarda cinsel isteksizlik görülür. Hastanın aşırı şekilde kusması metabolik (elektrolit dengesindeki bozukluklar, magnezyum düzeyinde azalma vb), sindirim sistemi (tükürük bezleri ve pankreasta büyüme, midede erozyon vb), diş (ön dişlerde daha fazla olmak üzere erozyon), nöropsikiyatrik (epileptik nöbetler, yorgunluk, güçsüzlük, bilişsel aktivitede hafif düzeyde bozulma) sorunlara yol açar.
Kilo kaybına bağlı olarak da çeşitli sorunlar (Yağ ve kas dokusunda azalma, tiroid metabolizmasında azalma, üşüme, beden ısısında düzensizlik, kalbin kas dokusunda azalma, kardiyak aritmiler, ani ölüm, karın ağrısı, adet düzensizliği/kesilmesi, alyuvar sayısında azalma, depresyon, hafif düzeyde bilişsel bozukluklar, osteoporoz-kemik erimesi-gibi) gözlenebilir.
Bulimiya Nervoza
BN Bous (öküz) ve Limos (açlık) sözcüklerinden türetilmiştir. “Bir öküzü yiyebilecek kadar yiyebilmek” anlamında, patolojik iştahı tanımlamak için kullanılmıştır. BN’nın tarihsel gelişimine bakıldığında, 16. ve 17. yüzyıllarda klinik bulguları BN’yı düşündürecek olgulara rastlandığı görülmektedir. Bu dönemlerde bulimiyanın daha çok gastrointestinal sistem bozukluklarıyla ilişkili olduğu düşünülmüştür. BN’nın psikiyatrik yönünün ön plana çıkması ancak 19.yy’ın sonlarında gerçekleşmiştir.
BN nöbetler şeklinde aşırı yemek yeme davranışıyla kendini gösteren bir yeme bozukluğudur. Bu bozuklukta da kişi sürekli olarak beden imgesiyle zihinsel bir uğraşı içinde iken, aşırı yeme durumunda kontrolü kaybettiğinin farkındadır ve bunu telafiye yönelik davranışlar geliştirir. İstemli, istemsiz kusma, idrar söktürücü, ishal yapıcı ilaçların kötüye kullanımı, aşırı bedensel egzersiz yapmak gibi. Bulimiyanın özelliği tıkanırcasına yemedir. Tıkanırcasına yeme büyük miktarlarda yiyeceğin hızla yenmesi periyodudur. Genellikle evde, tek başına ve gizli yemeyi tercih eder ve saatlerce sürebilir. Daha çok karbonhidrat ve yağ içeren, sindirimi kolay yiyecekleri (pasta, kek, dondurma gibi) tercih eder ve yorgun düşünceye ya da yemekten dolayı rahatsızlık duyuncaya kadar yemeye devam eder. Bunun sonucunda kişide suçluluk duygusu, depresyon, kendinden iğrenme gibi rahatsız edici duygular ortaya çıkar. Genelde bu tarz yemekten dolayı utanç duyar ve bu davranışını gizlemeye çalışır. Çoğunlukla güçlü bir iştahın sonucu olmaktan çok yoğun duygusal yaşantılara (stres, yalnızlık, depresyon ya da kızgınlık, gibi) karşı bir tepki olduğu düşünülmektedir. Çoğu kişi için tıkanırcasına yeme dönemi gerilim ve sıkıntıyı hafiflettiği için ödüllendirici bir davranış olabilir.
Tıkanırcasına yeme nöbetleri önceden planlanabileceği gibi aniden de ortaya çıkabilir. AN’deki gibi kilo almayı engellemeye yönelik davranışlar vardır. Fakat BN hastaları genelde normal kilodadır. BN’de de kişilerin kendilerine ilişkin değerlendirmeleri, vücut biçimleri ve ağırlıklarından etkilenir. Genellikle birkaç haftadan bir yıl ya da daha uzun süreli diyet yaptıktan sonra gelişir. BN, kronik olmaya eğilimlidir. AN erken ve orta ergenlikte başlarken, bulimiyanın başlangıcı geç ergenliktedir, genellikle 15-18 yaşlar arasında.
Genellikle kilo kaybı belirgin bir hal aldığında tedavi için başvururlar. Bazı hastalar kilo kaybının belirgin olmadığı dönemde adet kesilmesi (amenore) nedeniyle kadın doğum kliniklerine başvurular. Hastalığın fiziksel olduğu inancıyla genelde endokrinoloji, gastroenteroloji bölümlerine başvuru yapılmakta, bu bölümlerden psikiyatri bölümlerine gönderilmektedirler. Tedavi motivasyonları genelde düşüktür. Kaybedilen kilonun hızlı olması (haftada ortalama 2 kg'lık ya da daha fazla kayıp birkaç hafta sürmüşse), yaşamı tehdit eden fizik komplikasyonların (aritmiler, anemi, ödem, kaşeksi, mide yırtılması olasılığı olan akut mide dilatasyonu, özofajit, gastrit, gibi) olması, intihar riskinin olduğu depresyonun eşlik ettiği durumlar, ayaktan tedaviye yanıt alınamaması ve ayaktan kilo kontrolünün sürdürülememesi, gibi durumlarda hastaneye yatırılarak tedavi edilmesi gerekir.
Yeme bozuklukları çok sayıda ergen ve genç yetişkini etkileyen ve yaşamı tehdit eden fiziksel komplikasyonlara neden olan ciddi bir sağlık problemidir. 1970’lerden sonra yeme bozukluklarının görülme sıklığında dramatik bir artış gözlenmekte ve kolej kampüslerinde ve klinik pratikte sıkça karşılaşılmaktadır.Yeme davranışında ciddi bozulmayla karakterize olan yeme bozuklukları özellikle Batı toplumlarında yaygın olarak görülmektedir ve iki klinik tabloyu içermektedir: Anoreksiya nervoza (AN) ve bulimiya nervoza (BN). Her ikisi de biyolojik, ruhsal ve sosyal yönü olan bozukluklardır. Bu iki bozukluğun ortak özelliği beden imgesinde değişiklik göstermeleridir.
Anoreksiya Nervoza
AN fizyolojik, davranışsal, psikolojik değişiklikler gösteren, patolojik bir şişmanlık korkusu, beden imgesinde önemli bozukluklar, bitip tükenmeyen bir zayıflama isteği ile belirli bir hastalıktır. Sistematik olarak şişmanlıktan kaçınan kişideki özgül düşünceyi tanımlamak için birçok terim kullanılmaktadır; “beden imgesi bozukluğu”, “kilo fobisi”, “şişmanlık korkusu” gibi. Zayıf olma isteği ve beden imgesindeki bozuklukla karakterize olan AN’da kişinin yemek yemeyi reddetmesi, aşırı derecede kilo kaybı ve zayıflık söz konusudur. Buna karşın beden imgesindeki bozulmaya bağlı olarak kişi yine de kendisini şişman olarak algılar. Kısıtlı tip ve tıkanırcasına yeme/çıkartma tipi olmak üzere iki başlık altında sınıflandırılmaktadır.
Kısıtlı tip: Var olan AN nöbeti sırasında kişi düzenli olarak tıkanırcasına yeme ya da kusma davranışı içinde değildir (kendi yarattığı kusmalar veya ishal yapıcı, idrar söktürücü veya lavman kullanma gibi )
Tıkanırcasına yeme/ Çıkartma tipi: Var olan AN nöbeti sırasında kişi düzenli olarak aşırı yemek yeme ve kusma davranışı içindedir (örn. kendi yarattığı kusmalar veya ishal yapıcı, idrar söktürücü ilaçlar, lavman vb kötüye kullanımı)
Kişide yemek yemeyi reddetme sonucu gelişen kilo kaybı ölümle sonuçlanabilir. Bu nedenle, psikiyatrik bozukluklar içinde ölümle sonuçlanabilen nadir bozukluklardan birisidir.
Başlangıç yaşı ergenlik dönemi (ortalama 17 yaş) olarak belirtilirken, 40 yaşından sonra AN’nin görülmediği kabul edilmektedir. Kadınlarda erkeklere oranla daha sık görülmektedir.
AN genelde fazla kilosu olan ya da şişman olduğunu düşünen kişinin diyet yapmasıyla başlar. Bazen de bir kayıp yaşantısının ardından ortaya çıkabilir (erkek arkadaşından ayrılma, sevdiği birini kaybetme vb). Kişi giderek zayıflamasına rağmen kendisini şişman ya da şişmanlayacakmış gibi hissederek yemekten kaçınır, tüm gün boyunca bir-iki kraker, bir dilim elma yiyebilir. Yediğinde ise, kalorisiz yiyecekler seçerek, yediğini kusarak, fazla hareket/egzersizle yakmaya çalışarak, iştah kesici, ishal yapıcı, idrar söktürücü ilaçlar ile kilosunu kontrol etmeye çalışır. Kişi bilinçli olarak yememekte, zayıf kalmakta direnmektedir. Cebinde, çantasında, evde bir yerlerde karbonhidratlı yiyecekleri saklarlar. Zamanlarının çoğunu kilo alıp almadığını kontrol etmek için ayna karşısında geçirirler. Kendilik değerleri zayıf olmalarına bağlıdır.
Hastalık ergenlik döneminde başlamışsa, beden ve cinsel yapıda gelişme geriliği olabilir. Yetişkin hastalarda cinsel isteksizlik görülür. Hastanın aşırı şekilde kusması metabolik (elektrolit dengesindeki bozukluklar, magnezyum düzeyinde azalma vb), sindirim sistemi (tükürük bezleri ve pankreasta büyüme, midede erozyon vb), diş (ön dişlerde daha fazla olmak üzere erozyon), nöropsikiyatrik (epileptik nöbetler, yorgunluk, güçsüzlük, bilişsel aktivitede hafif düzeyde bozulma) sorunlara yol açar.
Kilo kaybına bağlı olarak da çeşitli sorunlar (Yağ ve kas dokusunda azalma, tiroid metabolizmasında azalma, üşüme, beden ısısında düzensizlik, kalbin kas dokusunda azalma, kardiyak aritmiler, ani ölüm, karın ağrısı, adet düzensizliği/kesilmesi, alyuvar sayısında azalma, depresyon, hafif düzeyde bilişsel bozukluklar, osteoporoz-kemik erimesi-gibi) gözlenebilir.
Bulimiya Nervoza
BN Bous (öküz) ve Limos (açlık) sözcüklerinden türetilmiştir. “Bir öküzü yiyebilecek kadar yiyebilmek” anlamında, patolojik iştahı tanımlamak için kullanılmıştır. BN’nın tarihsel gelişimine bakıldığında, 16. ve 17. yüzyıllarda klinik bulguları BN’yı düşündürecek olgulara rastlandığı görülmektedir. Bu dönemlerde bulimiyanın daha çok gastrointestinal sistem bozukluklarıyla ilişkili olduğu düşünülmüştür. BN’nın psikiyatrik yönünün ön plana çıkması ancak 19.yy’ın sonlarında gerçekleşmiştir.
BN nöbetler şeklinde aşırı yemek yeme davranışıyla kendini gösteren bir yeme bozukluğudur. Bu bozuklukta da kişi sürekli olarak beden imgesiyle zihinsel bir uğraşı içinde iken, aşırı yeme durumunda kontrolü kaybettiğinin farkındadır ve bunu telafiye yönelik davranışlar geliştirir. İstemli, istemsiz kusma, idrar söktürücü, ishal yapıcı ilaçların kötüye kullanımı, aşırı bedensel egzersiz yapmak gibi. Bulimiyanın özelliği tıkanırcasına yemedir. Tıkanırcasına yeme büyük miktarlarda yiyeceğin hızla yenmesi periyodudur. Genellikle evde, tek başına ve gizli yemeyi tercih eder ve saatlerce sürebilir. Daha çok karbonhidrat ve yağ içeren, sindirimi kolay yiyecekleri (pasta, kek, dondurma gibi) tercih eder ve yorgun düşünceye ya da yemekten dolayı rahatsızlık duyuncaya kadar yemeye devam eder. Bunun sonucunda kişide suçluluk duygusu, depresyon, kendinden iğrenme gibi rahatsız edici duygular ortaya çıkar. Genelde bu tarz yemekten dolayı utanç duyar ve bu davranışını gizlemeye çalışır. Çoğunlukla güçlü bir iştahın sonucu olmaktan çok yoğun duygusal yaşantılara (stres, yalnızlık, depresyon ya da kızgınlık, gibi) karşı bir tepki olduğu düşünülmektedir. Çoğu kişi için tıkanırcasına yeme dönemi gerilim ve sıkıntıyı hafiflettiği için ödüllendirici bir davranış olabilir.
Tıkanırcasına yeme nöbetleri önceden planlanabileceği gibi aniden de ortaya çıkabilir. AN’deki gibi kilo almayı engellemeye yönelik davranışlar vardır. Fakat BN hastaları genelde normal kilodadır. BN’de de kişilerin kendilerine ilişkin değerlendirmeleri, vücut biçimleri ve ağırlıklarından etkilenir. Genellikle birkaç haftadan bir yıl ya da daha uzun süreli diyet yaptıktan sonra gelişir. BN, kronik olmaya eğilimlidir. AN erken ve orta ergenlikte başlarken, bulimiyanın başlangıcı geç ergenliktedir, genellikle 15-18 yaşlar arasında.
Genellikle kilo kaybı belirgin bir hal aldığında tedavi için başvururlar. Bazı hastalar kilo kaybının belirgin olmadığı dönemde adet kesilmesi (amenore) nedeniyle kadın doğum kliniklerine başvurular. Hastalığın fiziksel olduğu inancıyla genelde endokrinoloji, gastroenteroloji bölümlerine başvuru yapılmakta, bu bölümlerden psikiyatri bölümlerine gönderilmektedirler. Tedavi motivasyonları genelde düşüktür. Kaybedilen kilonun hızlı olması (haftada ortalama 2 kg'lık ya da daha fazla kayıp birkaç hafta sürmüşse), yaşamı tehdit eden fizik komplikasyonların (aritmiler, anemi, ödem, kaşeksi, mide yırtılması olasılığı olan akut mide dilatasyonu, özofajit, gastrit, gibi) olması, intihar riskinin olduğu depresyonun eşlik ettiği durumlar, ayaktan tedaviye yanıt alınamaması ve ayaktan kilo kontrolünün sürdürülememesi, gibi durumlarda hastaneye yatırılarak tedavi edilmesi gerekir.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Kilo Fobisi: Bulimiya Nervoza - Anoreksiya Nervoza" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.İlkten ÇETİN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.İlkten ÇETİN'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
1 Beğeni 
Yazan Uzman
|
bulimiya nervoza, anoreksiya nervoza, tıkanırcasına yeme, yemekten sonra kusma, kilo psikolojisi, kilo fobisi, kilo alma fobisi, zayıflık takıntısı
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
