3-6 Yaş Çocuklarının Gelişimleri
MAKALE #7826 © Yazan Psk.Burcu TÜRK | Yayın Kasım 2011 | 10,849 Okuyucu
3-6 YAŞ ÇOCUKLARINDA FİZİKSEL GELİŞİM
Çocuğun fiziksel gelişimini bilmek, gelişmesinde bir gecikme olup olmadığı, gecikme varsa bunun kalıcı bir hastalığın belirtisi olup olmadığı sorularına cevap vermemize yardımcı olacağı için önemlidir. Fiziksel gelişimi bilmenin bir diğer önemli nedeni de, ebeveynlerin beklentilerinin, çocuğun fiziksel özellik ve becerilerinden etkilenebilir olmasıdır. Çocuk ne kadar büyümüş ve gelişmişse ebeveynlerin çocuktan beklentileri de o oranda fazla olabilmektedir.
Çocukların ilk iki yılda hızlı bir artış gösteren boy uzaması giderek daha yavaş, fakat sürekli olarak devam eder. Üçüncü yılda 10 cm olan boy uzaması, dördüncü ve beşinci yıllarda 5-6 cm’e düşer. Altıncı yılda tekrar 10 cm’lik bir artışla hızlanır. Kiloda da artış boy uzamasına benzer bir gelişim gösterir. 3 yaşlarında 2-3 kg’lık bir artış olurken, 4-5 yaşlarında 1,5-2 kg’lık artış olur.
Çocukların gelişmesi ilerledikçe, bedeninin çeşitli kısımlarını kullanarak ve bunlar arasında koordinasyon sağlayarak yeni ve daha karmaşık beceriler kazanır. 3 yaş çocuğu parmak ucunda ve geri geri yürümeyi başarır. Ani dönüş ve duruşları becerebildiğinden koşmadaki başarısı artar. Koşarken ve nesneleri çekerken önüne çıkan engelleri aşabilir ve köşeleri dönebilir, üç tekerlekli bisikleti kullanabilir. Merdiven tırmanma becerisinde de ilerleme görülür. Artık ayak değiştirerek ve yardımla birkaç basamağı çıkabilir. Bir iğneye boncuklar dizebilir, kalemi el ve parmaklarıyla egemen biçimde kullanabilir.
4 yaş çocukları artık rahatça koşabilir, yürüyebilir, seri biçimde ayaklarını değiştirerek merdivenleri inip çıkabilir. Enerjik olan 4 yaş çocuğu tırmanma, sıçrama, atlama, bisikletin pedallarını hızla çevirme ve takla atma gibi tüm bedensel etkinlikleri sever. Parmak uçlarında oldukça dengededir. İğneye boncuklar dizip, küçük kolyeler yapabilir, kalemi yetişkin gibi kullanabilir.
Hareketlerinde daha aktif hale gelen 5 yaş çocuğuna ise, ayaklarını bitiştirerek zıplama, bir ayağından ötekine sıçrayarak geçme, ip atlama, duruş değiştirme, düz yürüme, içi suyla dolu olan bir kabı taşıma ve top atıp tutma öğretilebilir. Ayrıca ayakkabısını bağlayabilir, küpleri tutuşu ve yerleştirişi çok başarılıdır.
6 yaşındaki çocuğun hareket koordinasyonu düzgündür. Çocuk daha çok, duvar yada tahta üzerinde yürümek, iki tekerlekli bisiklete binmek gibi denge etkinlikleriyle ilgilidir.
3-6 YAŞ ÇOCUKLARINDA BİLİŞSEL GELİŞİM
Bilişsel gelişim, çevremizdeki dünya ile etkileşimi ve onu anlamayı sağlayan “bilgi”nin kazanılıp kullanılmasına yardım eden, gözlemlenemeyen tüm süreçleri içerir. Bu süreçler, algılama, kavram oluşturma, dil kazanma, hafızaya yerleştirme, hatırlama, düşünme ve problem çözmedir.
3-6 yaş çocuklarında sembolik düşünce gittikçe gelişmeye başlar. Çevredeki düzenlilikleri keşfetmeye, insanları ve nesneleri adlar ve kategorilerle sınıflandırmaya başlarlar. Sembolik düşüncenin en önemli gelişimi de dille olmaktadır. Çocuklar bu dönemde duyduklarını sırf taklit etmek amacıyla tekrar eder. Yalnız kaldıkları zaman, özellikle de oyun oynarken kendi kendine konuşur. Hatta çocuklar bir arada bulunduklarında bile yanındakilerini dinlemeyip kendi kendilerine konuşmaya devam edebilirler. Çocuklar belirgin bir şekilde benmerkezcidirler ve bu, bencillik demek değil, dış dünyayı başkalarının bakış açısından görememeleri demektir.
Ayrıca bu yaş çocuklarında nesnelerin de canlı olduğuna dair bir inanç vardır. Onlara göre nesneler de insanların hareketine katılıyordur. Örneğin, gökyüzündeki ay, çocuğu yürürken takip ediyordur. Veya doğal olguları birisinin yarattığı ya da bunlara birinin neden olduğu inancı vardır. Örneğin, beş yaşındaki bir çocuk güneşi, birinin kibritle yakarak tutuşturduğunu düşünebilir.
3-6 yaş dönemindeki çocukların bir diğer özelliği de, olayları çok sınırlı bir yönden görmeleridir. Aynı anda farklı yönleri değerlendiremezler. Olayların, durumların bir yönüne odaklaşıp kalırlar. Ayrıca neden-sonuç ilişkileri de zayıftır ve kavranması onlar için zordur.
Bu dönemde çocukların bilişsel gelişimini kolaylaştırmak için anne-babalar, pek çok açıdan yardımcı olabilirler. Anne-babalar, çocuklar için uyarıcı malzemeler, sorular sağlayabilir. Ayrıca çocukların dikkatini öğrenmeye hazır oldukları şeylere yöneltebilir, onlara neyin nasıl yapılacağını gösterebilir ve çabalarını pekiştirebilirler.
DİL GELİŞİMİ
Gerçek sözlü iletişim, anlamlı sözcükleri cümle haline getirebilme ve başkalarının söylediklerini anlayabilme yeteneğidir. Hemen hemen hiç güç harcamadan ortaya çıkıyor gibi göründüğü için dil gelişimi çok da üzerinde durulan bir konu olmamıştır. Oysa dil toplumsal bir olgudur. Toplumsal gelişme dille gerçekleşmiştir.
Dil gelişimini etkileyen faktörler şunlardır:
- Zeka
- Sağlık
- Sosyo-ekonomik koşullar
- Cinsiyet
- Aile ilişkileri
- Konuşmaya teşvik
3 yaş çocuğu adını, soyadını, cinsiyetini ve bazen yaşını söyleyebilir. Başkalarıyla basit içerikte konuşmalara katılabilir, o andaki etkinliklerinden ve geçmiş deneyimlerinden kısaca bahsedebilir. 10’a kadar veya daha fazla ezbere sayabilir. Yeni kelimelere ilgi duyar.
4 yaş çocuğu ev adresini ve çoğunlukla yaşını söyleyebilir. 20’ye kadar ya da daha fazla ezbere sayar. Şarkılardan, fıkralardan zevk alır. Konuşması daha az sayıda çocuksu nitelikte ses kalıpları içerir. Ses üzerindeki kontrolü artar. Fısıldayabilir veya bağırabilir.
5 yaş çocuğunun konuşması oldukça akıcıdır. Hep konuşmak ister. Yetişkinler gibi uzun cümleler kurmaya çalışır. Bilgisini arttırmak için sorular sorar. Somut isimleri nesneyi kullanarak tanımlar. Sürekli soyut sözcüklerin anlamlarını sorar ve bu sözcükleri yerli yersiz kullanır. Olayları konuların sırasını bozmadan anlatır, her şeyin nedeni ve niçini ile ilgilenir.
3-6 YAŞ ÇOCUKLARINDA SOSYAL GELİŞİM
Çocuklar 2-3 yaşlarına geldiklerinde, en önemli görevleri özerklik duygusunu kazanmaları olmaktadır. Bununla birlikte hala anne-babaları tarafından korunmaya da muhtaçtırlar. Anne-babalar, bir yandan çocuklarını koruyup kollamaya çalışırken, diğer yandan da çocuklarının özerklik duygusunu geliştirmesine engel olmayacak şekilde davranmalıdır.
Yaklaşık 3 yaşlarından itibaren çocuk, çevresiyle daha ilgili hale gelmiş ve anne-babasını model almaya başlamıştır. Çevresinde olan biteni, bitmek bilmez merakı ile izler ve bu nedenle sürekli neden ve nasıl türünden sorular sorar. Sorularına aldığı cevaplar ile yavaş yavaş toplum içindeki rol ve kuralları öğrenmektedir. Çocuğun soru sorduğu anlar öğrenmeye en uygun olduğu zamandır ve anne-babaya düşen görev, bu soruları çocuğun anlayabileceği bir dille mutlaka cevaplandırmalarıdır. Ayrıca bu dönem çocukları grup halinde oynamaya, oynarken birbirleriyle konuşmaya ve grup içinde oynamak istediklerini seçmeye başlamaktadırlar.
4-5 yaşlarına gelen çocuğun arkadaş ilişkileri giderek genişlemeye ve niteliği değişmeye başlar. Uzunca bir süredir beraber olduğu bir ya da iki arkadaşı bulunmaktadır. Önceleri her iki cinsten arkadaşları içeren ilişkiler, giderek aynı cinsten arkadaşlara doğru değişim göstermektedir. Ayrıca bu dönemde çocukların düşsel oyun arkadaşları da olabilir. Çocukların bir kısmında görülebilen bu durum, doğaldır ve korkulacak bir yanı yoktur.
5-6 yaşlarındaki çocuk artık ev dışındaki insanlar ile nasıl ilişki kuracağını, akranları ile nasıl beraber olacağını, uyum ve işbirliği kurmayı öğrenir. Çocuk ne kadar çok ilişkiler içersinde olursa o oranda öğrendiklerini pekiştirebilir ve sosyalleşme süreci hızlanabilir. Bu nedenle okul öncesi kurumlar, çocuklar için yetenek ve ilgilerini geliştirebilecekleri, yaşıtlarıyla birlikte olma imkanı sağlayan, toplumsal kuralları öğrenebilecekleri ve dolayısıyla sosyal gelişimlerini geliştirici özellik taşımaları bakımından çok önemli bir yere sahiptir.
Kaynaklar
- Gander, M.J., Gardiner, H.W. (2001). Çocuk ve ergen gelişimi. (4. Baskı). Ankara: İmge Kitabevi
- Şendil, G. (2003). Çocuk, ergen ve anne-baba. İstanbul: Çantay Kitabevi
- Yavuzer,H.(2005). Çocuk psikolojisi. (27. Basım). İstanbul: Remzi Kitabevi
Çocuğun fiziksel gelişimini bilmek, gelişmesinde bir gecikme olup olmadığı, gecikme varsa bunun kalıcı bir hastalığın belirtisi olup olmadığı sorularına cevap vermemize yardımcı olacağı için önemlidir. Fiziksel gelişimi bilmenin bir diğer önemli nedeni de, ebeveynlerin beklentilerinin, çocuğun fiziksel özellik ve becerilerinden etkilenebilir olmasıdır. Çocuk ne kadar büyümüş ve gelişmişse ebeveynlerin çocuktan beklentileri de o oranda fazla olabilmektedir.
Çocukların ilk iki yılda hızlı bir artış gösteren boy uzaması giderek daha yavaş, fakat sürekli olarak devam eder. Üçüncü yılda 10 cm olan boy uzaması, dördüncü ve beşinci yıllarda 5-6 cm’e düşer. Altıncı yılda tekrar 10 cm’lik bir artışla hızlanır. Kiloda da artış boy uzamasına benzer bir gelişim gösterir. 3 yaşlarında 2-3 kg’lık bir artış olurken, 4-5 yaşlarında 1,5-2 kg’lık artış olur.
Çocukların gelişmesi ilerledikçe, bedeninin çeşitli kısımlarını kullanarak ve bunlar arasında koordinasyon sağlayarak yeni ve daha karmaşık beceriler kazanır. 3 yaş çocuğu parmak ucunda ve geri geri yürümeyi başarır. Ani dönüş ve duruşları becerebildiğinden koşmadaki başarısı artar. Koşarken ve nesneleri çekerken önüne çıkan engelleri aşabilir ve köşeleri dönebilir, üç tekerlekli bisikleti kullanabilir. Merdiven tırmanma becerisinde de ilerleme görülür. Artık ayak değiştirerek ve yardımla birkaç basamağı çıkabilir. Bir iğneye boncuklar dizebilir, kalemi el ve parmaklarıyla egemen biçimde kullanabilir.
4 yaş çocukları artık rahatça koşabilir, yürüyebilir, seri biçimde ayaklarını değiştirerek merdivenleri inip çıkabilir. Enerjik olan 4 yaş çocuğu tırmanma, sıçrama, atlama, bisikletin pedallarını hızla çevirme ve takla atma gibi tüm bedensel etkinlikleri sever. Parmak uçlarında oldukça dengededir. İğneye boncuklar dizip, küçük kolyeler yapabilir, kalemi yetişkin gibi kullanabilir.
Hareketlerinde daha aktif hale gelen 5 yaş çocuğuna ise, ayaklarını bitiştirerek zıplama, bir ayağından ötekine sıçrayarak geçme, ip atlama, duruş değiştirme, düz yürüme, içi suyla dolu olan bir kabı taşıma ve top atıp tutma öğretilebilir. Ayrıca ayakkabısını bağlayabilir, küpleri tutuşu ve yerleştirişi çok başarılıdır.
6 yaşındaki çocuğun hareket koordinasyonu düzgündür. Çocuk daha çok, duvar yada tahta üzerinde yürümek, iki tekerlekli bisiklete binmek gibi denge etkinlikleriyle ilgilidir.
3-6 YAŞ ÇOCUKLARINDA BİLİŞSEL GELİŞİM
Bilişsel gelişim, çevremizdeki dünya ile etkileşimi ve onu anlamayı sağlayan “bilgi”nin kazanılıp kullanılmasına yardım eden, gözlemlenemeyen tüm süreçleri içerir. Bu süreçler, algılama, kavram oluşturma, dil kazanma, hafızaya yerleştirme, hatırlama, düşünme ve problem çözmedir.
3-6 yaş çocuklarında sembolik düşünce gittikçe gelişmeye başlar. Çevredeki düzenlilikleri keşfetmeye, insanları ve nesneleri adlar ve kategorilerle sınıflandırmaya başlarlar. Sembolik düşüncenin en önemli gelişimi de dille olmaktadır. Çocuklar bu dönemde duyduklarını sırf taklit etmek amacıyla tekrar eder. Yalnız kaldıkları zaman, özellikle de oyun oynarken kendi kendine konuşur. Hatta çocuklar bir arada bulunduklarında bile yanındakilerini dinlemeyip kendi kendilerine konuşmaya devam edebilirler. Çocuklar belirgin bir şekilde benmerkezcidirler ve bu, bencillik demek değil, dış dünyayı başkalarının bakış açısından görememeleri demektir.
Ayrıca bu yaş çocuklarında nesnelerin de canlı olduğuna dair bir inanç vardır. Onlara göre nesneler de insanların hareketine katılıyordur. Örneğin, gökyüzündeki ay, çocuğu yürürken takip ediyordur. Veya doğal olguları birisinin yarattığı ya da bunlara birinin neden olduğu inancı vardır. Örneğin, beş yaşındaki bir çocuk güneşi, birinin kibritle yakarak tutuşturduğunu düşünebilir.
3-6 yaş dönemindeki çocukların bir diğer özelliği de, olayları çok sınırlı bir yönden görmeleridir. Aynı anda farklı yönleri değerlendiremezler. Olayların, durumların bir yönüne odaklaşıp kalırlar. Ayrıca neden-sonuç ilişkileri de zayıftır ve kavranması onlar için zordur.
Bu dönemde çocukların bilişsel gelişimini kolaylaştırmak için anne-babalar, pek çok açıdan yardımcı olabilirler. Anne-babalar, çocuklar için uyarıcı malzemeler, sorular sağlayabilir. Ayrıca çocukların dikkatini öğrenmeye hazır oldukları şeylere yöneltebilir, onlara neyin nasıl yapılacağını gösterebilir ve çabalarını pekiştirebilirler.
DİL GELİŞİMİ
Gerçek sözlü iletişim, anlamlı sözcükleri cümle haline getirebilme ve başkalarının söylediklerini anlayabilme yeteneğidir. Hemen hemen hiç güç harcamadan ortaya çıkıyor gibi göründüğü için dil gelişimi çok da üzerinde durulan bir konu olmamıştır. Oysa dil toplumsal bir olgudur. Toplumsal gelişme dille gerçekleşmiştir.
Dil gelişimini etkileyen faktörler şunlardır:
- Zeka
- Sağlık
- Sosyo-ekonomik koşullar
- Cinsiyet
- Aile ilişkileri
- Konuşmaya teşvik
3 yaş çocuğu adını, soyadını, cinsiyetini ve bazen yaşını söyleyebilir. Başkalarıyla basit içerikte konuşmalara katılabilir, o andaki etkinliklerinden ve geçmiş deneyimlerinden kısaca bahsedebilir. 10’a kadar veya daha fazla ezbere sayabilir. Yeni kelimelere ilgi duyar.
4 yaş çocuğu ev adresini ve çoğunlukla yaşını söyleyebilir. 20’ye kadar ya da daha fazla ezbere sayar. Şarkılardan, fıkralardan zevk alır. Konuşması daha az sayıda çocuksu nitelikte ses kalıpları içerir. Ses üzerindeki kontrolü artar. Fısıldayabilir veya bağırabilir.
5 yaş çocuğunun konuşması oldukça akıcıdır. Hep konuşmak ister. Yetişkinler gibi uzun cümleler kurmaya çalışır. Bilgisini arttırmak için sorular sorar. Somut isimleri nesneyi kullanarak tanımlar. Sürekli soyut sözcüklerin anlamlarını sorar ve bu sözcükleri yerli yersiz kullanır. Olayları konuların sırasını bozmadan anlatır, her şeyin nedeni ve niçini ile ilgilenir.
3-6 YAŞ ÇOCUKLARINDA SOSYAL GELİŞİM
Çocuklar 2-3 yaşlarına geldiklerinde, en önemli görevleri özerklik duygusunu kazanmaları olmaktadır. Bununla birlikte hala anne-babaları tarafından korunmaya da muhtaçtırlar. Anne-babalar, bir yandan çocuklarını koruyup kollamaya çalışırken, diğer yandan da çocuklarının özerklik duygusunu geliştirmesine engel olmayacak şekilde davranmalıdır.
Yaklaşık 3 yaşlarından itibaren çocuk, çevresiyle daha ilgili hale gelmiş ve anne-babasını model almaya başlamıştır. Çevresinde olan biteni, bitmek bilmez merakı ile izler ve bu nedenle sürekli neden ve nasıl türünden sorular sorar. Sorularına aldığı cevaplar ile yavaş yavaş toplum içindeki rol ve kuralları öğrenmektedir. Çocuğun soru sorduğu anlar öğrenmeye en uygun olduğu zamandır ve anne-babaya düşen görev, bu soruları çocuğun anlayabileceği bir dille mutlaka cevaplandırmalarıdır. Ayrıca bu dönem çocukları grup halinde oynamaya, oynarken birbirleriyle konuşmaya ve grup içinde oynamak istediklerini seçmeye başlamaktadırlar.
4-5 yaşlarına gelen çocuğun arkadaş ilişkileri giderek genişlemeye ve niteliği değişmeye başlar. Uzunca bir süredir beraber olduğu bir ya da iki arkadaşı bulunmaktadır. Önceleri her iki cinsten arkadaşları içeren ilişkiler, giderek aynı cinsten arkadaşlara doğru değişim göstermektedir. Ayrıca bu dönemde çocukların düşsel oyun arkadaşları da olabilir. Çocukların bir kısmında görülebilen bu durum, doğaldır ve korkulacak bir yanı yoktur.
5-6 yaşlarındaki çocuk artık ev dışındaki insanlar ile nasıl ilişki kuracağını, akranları ile nasıl beraber olacağını, uyum ve işbirliği kurmayı öğrenir. Çocuk ne kadar çok ilişkiler içersinde olursa o oranda öğrendiklerini pekiştirebilir ve sosyalleşme süreci hızlanabilir. Bu nedenle okul öncesi kurumlar, çocuklar için yetenek ve ilgilerini geliştirebilecekleri, yaşıtlarıyla birlikte olma imkanı sağlayan, toplumsal kuralları öğrenebilecekleri ve dolayısıyla sosyal gelişimlerini geliştirici özellik taşımaları bakımından çok önemli bir yere sahiptir.
Kaynaklar
- Gander, M.J., Gardiner, H.W. (2001). Çocuk ve ergen gelişimi. (4. Baskı). Ankara: İmge Kitabevi
- Şendil, G. (2003). Çocuk, ergen ve anne-baba. İstanbul: Çantay Kitabevi
- Yavuzer,H.(2005). Çocuk psikolojisi. (27. Basım). İstanbul: Remzi Kitabevi
4 Beğeni 
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
