2007'den Bugüne 92,309 Tavsiye, 28,219 Uzman ve 19,977 Bilimsel Makale
Site İçi Arama
Yeni Tavsiye Ekleyin!



Hayatımızın ve Davranışlarımızın Belirliyecisi Tutumlar
MAKALE #7964 © Yazan Psk.İlkten ÇETİN | Yayın Aralık 2011 | 28,187 Okuyucu
HAYATIMIZIN VE DAVRANIŞLARIMIZIN BELİRLEYİCİSİ TUTUMLAR

İnsanlar devamlı olarak çevrelerini algılamakta, karşılaştıkları kişi, olay, fikir, ülke, bitki gibi birçok şey hakkında bilgi toplamakta ve topladığı bu bilgilere dayanarak düşünce, inanç ve değerler oluşturmaktadır. Oluşturulan bu düşünce, inanç ve değerlerin etkisinde kalarak insanlar karşılaştığı canlı ve cansız nesnelere karşı farklı davranmaktadır. İlk karşılaşılan durumlardan farklı olarak davranış söz konusu olduğu zaman ise tutum oluşmuş demektir. Tutumlar, nükleer enerji karşıtlığı, kürtaj karşıtlığı, eşcinsel karşıtlığı, alışveriş davranışları gibi hem kamusal hem de bireysel boyutta olabilir. Tutum yaklaşım biçimlerine göre farklı şekillerde tanımlanmıştır. Tutum kavramını daha iyi anlayabilmek için yapılan tanımları bilmemiz yararlı olacaktır.
  • Tutumlar, organize olmuş uzun süreli duygu, inanç ve davranış eğilimleridir.
  • Tutum, kişinin kendi iç dünyası ile ilgili olarak, belirli değer yargılarına ve inançlarına bağlı olarak ortaya çıkan coşku ve tanıma süreçleridir.
  • Tutum, kişinin sahip olduğu değerler sistemine bağlı olarak bir simgeyi, bir nesneyi bir kişiyi ya da dünyayı iyiyi veya kötü, faydalı ya da zararlı yönleriyle algıladığı bir ön düşünce şeklidir.
  • Tutum herhangi bir kişi, yer veya olay karşısında olumlu ya da olumsuz tepki gösterme eğilimidir.
  • Tutum, çevremizdeki canlı ve cansız nesneler ve varlıklardan hoşlanma veya hoşlanmama durumudur
  • Tutum, insanın kendine veya çevresindeki canlı - cansız, soyut – somut her şeye karşı deneyim ve bilgilerine dayanarak organize ettiği bilişsel, duygusal ve davranışsal bir bütünlük içindeki bir tepki göstermenin ön eğilimidir.
Yapılan tanımlara dayanarak genel olarak tutum şöyle tanımlanmaktadır.
Kişinin belli bir insana, gruba, nesneye, olaya yönelik olumlu veya olumsuz bir şekilde düşünmesine, hissetmesine ve davranmasına yol açan oldukça istikrarlı, yargısal bir eğilimdir”.

İnsanlar, eşyalar, çiçekler, hayvanlar, kurumlar, olaylar, dinler ve politik ideolojiler gibi canlı – cansız ve somut- soyut her şey tutum nesnesi olabilir. Bu bağlamda insanların tutumlarının sayısı çok fazla olabilir. Ancak insanlar genellikle, kendileri için psikolojik bir anlam ifade eden şeylere karşı bir tutum sahibi olabilir. Tutumların ortak özelliği, organize düşünce yapılarını içermeleridir. Ancak tutumların sistemli ve hiyerarşik bir tarzda örgütlenmiş olanlarına “ değer sistemleri” denir.

Tutumları diğer düşünce yapılarından ve bunların oluşturduğu davranışlardan ayıran temel özellikler şunlardır:
  • Tutumlar doğuştan değil, sonradan kazanılır. Başka bir anlatımla, bütün düşünsel etkinliklerde olduğu gibi sosyalleşme süreciyle kültürel olarak kazanılır.
  • Tutumlar geçici değil belli bir süre devam eden düşünsel durumlar değildir.
  • Tutumlar öğrenme süreciyle oluştuğundan, insanın çevresini algılamasına, yargılamasına ve çevresiyle olan ilişkilerinde bir kararlılık, düzen ve denge kazandır.
  • Bir tutum oluştuğu zaman, tutum nesnesi objektif olarak değerlendirilemez ve bu nedenle tutum nesnesine karşı ya da ondan yana olunur.
  • Tutumların oluşması ve şekillenmesi için birbirleriyle karşılaştırılabilir birden fazla durumun bir arada olması gereklidir. Olumlu ve ya olumsuz bir eğilim bir nesnenin diğer nesnelerle karşılaştırılmasından sonra mümkün olmaktadır.
Tutumların Bileşenleri

Bir tutum bir nesneye ilişkin duygu, düşünce ve davranışlardan oluşmaktadır. Bu bağlamda bir tutum Bilişsel; Duygusal ve Davranışsalolmak üzereüç bileşenden oluşmaktadır. Bu bileşenler birbirinden bağımsız değildir ve aralarında çoğunlukla bir tutarlılık ve etkileşim söz konusudur. Karşılıklı etkileşim içinde bulunan bu bileşenler, bir tür “bütünleşmiş duygu-biliş-davranış sistemi” oluşturur. Başka bir anlatımla, bu bileşenlerden birinin değiştirilmesi, sistemin tamamını etkiler ve tutum değişikliğine yol açar.

Bilişsel Bileşen:Bireyin düşünce süreçlerinde kullandığı bir sınıflama ya da edinilen bilgilerin gruplandırılmasıdır. Tutum nesnesine ilişkin düşünce, bilgi ve inançlar bilişsel bileşeni oluşturur. Bu bilinçli düşünce, bilgi ve inançlar genellikle eski yaşantılara dayalıdır.Bilişsel bileşen tutumun yönünü belirleyen önemli bir öğedir. Aynı zamanda tutum sonucunda ortaya çıkan davranışın eğilimini de belirler. Ör: Bir kadın aldığı deterjanın kirleri temizlediğini gözlediğinde, aynı deterjanı almayı sürdürür. Kadının deterjana karşı tutumu olumludur.

Duygusal Bileşen: Bireyin, tutum nesnesine ilişkin duygu ve değerlendirmelerinden oluşur. Duygusal bileşen, kişinin tutum objesine karşı gözlenebilen duygularıdır. Tutum nesnesi hoşa gidebilir veya gitmeyebilir, sevilir veya sevilmez gibi yargılarda tutumun duygusal bileşenini oluşturur. Tutumun devamlılığını sağlar, tutumu şekillendirir. Ör: Beşiktaş futbol takımına karşı olumlu tutum, takımın idarecilerinden renklerine kadar bütün özelliklerine karşı olumlu duygular duyulacaktır.

Davranışsal Bileşen: Bir tutum çoğunlukla insanı tutum nesnesine ilişkin davranışlarda bulunmayı zorunlu kılar ve bu davranışlar gözlemlenebilir. Ör: Bir nesneye karşı olumlu tutumu olan kişi, olumlu davranmaya, ona yaklaşmaya, yardım etmeye yada desteklemeye yönelik davranışlar gösterir.

Tutumların gücü, bilişsel, davranışsal ve duygusal bileşenlerin güçlerinden oluşur. Çok kuvvetli olan tutumları değiştirmek oldukça güçtür. Tutumların gücü daha çok duygusal bileşenin güçlü olmasına bağlıdır. Gerçekten de tutum denildiğinde, tutum nesnesini sevme ya da sevmeme akla gelir. Tutumların karmaşıklık derecesi de bileşenlerinin karmaşıklık derecesine bağlıdır. Benzer şekilde, basit bir tutumun bileşenlerinin de basit bir yapıya sahip olması, tutumların karmaşıklık ve kuvvet dereceleri arasında yakın bir ilişkinin var olduğunu gösterir.

Tutum bileşenleri arasında bir tutarlılık vardır. Eğer tutum bileşenlerinden biri olumsuz ise, diğerleri de çoğunlukla olumsuz olur. Diğer taraftan, bileşenler arasında bir çelişki, tutarsızlık ya da bir uyuşmazlık varsa, tutum rahatsızlık yaratacağından sorun olan bu tutumun değişmesi söz konusu olur. Aynı zamanda insanların bir konudaki tutumu, diğer konulardaki tutumları ile de yakın ilişki içinde olabileceği gibi bir konudaki tutumu, diğer konularda ki tutumlarıyla çok az ilişki içinde olabilir.

Tutumların Oluşması

Tutumlar kalıtımsal özellik taşımazlar. İnsanlar toplumsal yaşamda öğrenme yoluyla tutum sahibi olurlar. Bu süreçte insanların nelere, nasıl ve ne türlü tutumlar oluşturacağını belirleyen birçok faktör vardır. Bunlardan en önemlileri şunlardır.

Bilişsel( Zihinsel ) Faktör: Bir tutumun bilişsel faktörü, bireylerin bilgisel düzeydeki değişimlerinin sonucudur. Birey, tutum nesnesi ilgili öğrendiği bilgileri kendi bilişsel yapısındaki bilgiler ile birleştirir ve bir inanç sistemi oluşturur. Bu nedenle tutumların en önemli belirleyici bilişsel faktör inançlardır. Bu inançlar insanların tutum nesnesine karşı olumlu – olumsuz, iyi - kötü, yeterli – yetersiz şeklinde yargıların oluşmasına neden olurlar. Bilişsel faktörler, tutumların kesinliğini ve kararlılığını belirler. Başka bir anlatımla, tutumun oluşturacağı davranış şekli, tutumun bilişsel – bilgisel faktörü tarafından belirlenir.

Fizyolojik Faktörler: Yaşlanma, hastalık, belli ilaç ve cerrahi girişimler bireylerin tutumlarının oluşmasını ve değişmesini sağlayan fizyolojik faktörlerden birkaçıdır.

Anne – Baba Faktörü: Tutumların oluşmasında etkili olan önemli faktörlerden biri de, anne – baba etkisidir. Çünkü çocuk doğumdan okul çağına kadar anne ve babasının etkisi altındadır. Aynı zamanda. anne ve babasını kendisini koruyan, bilgilendiren, ödüllendiren ya da cezalandıran en büyük güç olarak görmektedir. Dolayısıyla anne-baba, çocukların nelere, nasıl ve ne şekilde tutum oluşturacağını belirleyen en önemli faktördür. Çocuklar büyüdükçe anne-babanın tutumların oluşmasında etkileri azalır.

Tutum Nesneleri ile Yaşantılar: Tutum nesnesi ile bir ve birden fazla karşılaşması insanların davranışlarında önemli değişiklikler yaratmaktadır. Ör: savaş ya da bir ülkede azınlık olmak.

Akranlar Faktörleri: Çocuklar büyüdükçe tutumların oluşmasında anne-babanın yerini çocuğun akranları / arkadaşları alır. Bu özellik en çok ergenlik döneminde görülmektedir. Çünkü arkadaşlar ergenlik döneminde birçok şeyi ortaklaşa gerçekleştirirler. Ancak arkadaşlık bozulduğu zaman tutumların değişmesi de söz konusudur.

Kişisel Özellik Faktörü: Tutumlar ile kişisel özellikler arasında karşılıklı bir ilişki olduğuna inanılır. Başka bir anlatımla, hem tutumlar insanların kişilik yapısını yansıtır hem de insanların kişilik yapıları ne tür tutumlar oluşturacağını belirler. Ör: içe dönük kişiler, daha çok ikna edilmeye yatkındır ve sosyal baskılardan kolayca etkilenirler, dışa dönük kişiler ise, bunun tersi özelliklere sahiptir. Kişisel özellik “otoriter kişilik” tanımıyla da anlatılmaya çalışılmıştır. Otoriter kişilik, üstün kişilere saygı duyma, kötü durumda olanları hor görme, kendi duygularının eleştirilmesini istemeyen ve var olan olumsuz kişilik özelliklerini başkalarına yansıtma gibi özelikleri kapsar.

Kitle İletişim Araçları Faktörü: Tutum oluşmasında en etkili olan kitle iletişim araçları gazete, televizyon ve radyodur. Ör: Reklamlardan etkilenerek daha önce hiç kullanılmayan bir gıda maddesine karşı olumlu bir tutum geliştirilebilir.

Sosyal Sınıf Faktörü: İnsanlar içinde yaşadıkları sosyal sınıfın değer yargılarını benimser ve bu doğrultuda nesnelere, düşüncelere ve olaylara karşı tutum geliştirir.

Grup Üyeliği Faktörü: Toplumsal yaşam içinde birçok sosyal grup ( aile, akraba, okul, arkadaş, çalışma grupları) vardır. Bu grupların oluşmasında etkili faktör tutum ve değer yargılarının benzerliğidir. Ör: Aynı okuldan mezun olma veya aynı meslekten olma tutum benzerliğini oluşturan faktörlerdir. Bir insan yeni bir sosyal gruba girdiğinde her şeyden önce kendi tutumları, düşünceleri, ve değer yargılarına uygun insanlar aramaya başlar. Başka bir anlatımla, insanlar benzer tutumlara sahip olan insanlarla dostluk kurarlar.

Tutumların Fonksiyonları

Tutumlar söz ya da davranışlarla ifade edilir. Ancak çoğu zaman insanlar ortamın uygun olmaması nedeni ile tutumlarını söz ya da davranışlarla ifade etmezler. Bu olumsuzluklara rağmen yine de tutumlarını sergilemenin yollarını bulmaya çalışırlar. Çünkü tutumların bireyler açısından birçok işlevi vardır.
  1. Tutumların en önemli işlevi, bireyleri toplumun kültürüne uyumlu hale getirmesidir. Toplumun genel kurallarına karşı geliştirilen olumlu tutumlar, insanların toplumsal yaşama uyumunu kolaylaştırır.
  2. Tutumlar,tıpkı savunma mekanizmaları gibi bireyin kişiliğini koruyan ve temel değerlerine yönelik her türlü tehdit ve saldırganlığı önlemeye yarar. Tutumların birçoğunun, insanların benliklerini koruma çabalarının sonucunda oluştuğu söylenebilir. Ör:Aşağılık duygusunun farkında olmayan bir birey, başkalarını hor gören tutumlar gösterebilir.
  3. Tutumlar, bireylerin kendilerini ifade etme olanağı verir.
  4. Tutumlar, insanların nesneler olaylar ve ortamlar hakkında bilgi edinmesine ve bu doğrultuda yeni tutumlar geliştirmesine yardım eder. Aynı zamanda insanlar tutumlar doğrultusunda bilgilerini düzenler ve inançlarını güçlendirir.
Yazan
Bu makaleden alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir:
"Hayatımızın ve Davranışlarımızın Belirliyecisi Tutumlar" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.İlkten ÇETİN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.İlkten ÇETİN'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
     8 Beğeni    
Facebook'ta paylaş Twitter'da paylaş Linkin'de paylaş Pinterest'de paylaş Epostayla Paylaş
Yazan Uzman
İlkten ÇETİN Fotoğraf
Psk.İlkten ÇETİN
İstanbul (Online hizmet de veriyor)
Psikolog
TavsiyeEdiyorum.com Üyesi259 kez tavsiye edildiİş Adresi Kayıtlı
Makale Kütüphanemizden
İlgili Makaleler Psk.İlkten ÇETİN'in Makaleleri
► Aile İçinde Tutumlar Psk.Dnş.Nuray ÖZBEN AVŞAR
► Psikolojik Temel Değerler ve Tutumlar ÇOK OKUNUYOR Psk.Dnş.Nijat SARKHANOV
► Hayatımızın Filmini Yaratmak Psk.Serap DUYGULU
► Teknoloji Hayatımızın Neresinde?? Psk.Melisa KÜÇÜK DEDEOĞLU
TavsiyeEdiyorum.com Bilimsel Makaleler Kütüphanemizdeki 19,977 uzman makalesi arasında 'Hayatımızın ve Davranışlarımızın Belirliyecisi Tutumlar' başlığıyla benzeşen toplam 13 makaleden bu yazıyla en ilgili görülenleri yukarıda listelenmiştir.
► Kendine Sevgili Misin? Şubat 2022
► Bilişsel Çarpıtmalar (Düşünce Hataları) ÇOK OKUNUYOR Temmuz 2012
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.


01:21
Top