Nöropsikolojik Değerlendirme
NÖROPSİKOLOJİK DEĞERLENDİRME
Klinik nöropsikoloji, beyin işlev bozukluğunun davranışsal dışa vurumuyla ilgili, uygulamalı bir bilim dalıdır. Nöropsikoloji biliminin temel amacı; beyinde meydana gelen çeşitli işlevsel bozuklukların, canlının zihinsel ve davranışsal fonksiyonlarına ne gibi etkileri olduğunu ortaya çıkarmaktır. Nöropsikolojik testler, beyin-davranış ilişkisi temeline otururlar. Davranışın beyindeki nöral temellerinin, bu davranışın alt yapısını oluşturan nöral sistemlerin değerlendirilmesine olanak tanırlar. Nöropsikolojik değerlendirmede, öncelikli olarak beyindeki işlev bozukluğunun davranışsal dışa-vurumunun değerlendirilmesi amaçlansa da hastanın korunan işlevlerinin, davranışsal yeterlilikleri ve güçlü yönlerinin belirlenmesi ile de ilgilidir. Beyin işlev bozukluğu olan hastalarda tanı ve etkilenen beyin alanının belirlenmesinde BT, MR gibi çok gelişmiş yöntemler kullanılıyor olsa da, hasarın bilişsel fonksiyonlara ve davranışlara nasıl etki ettiği bu yöntemlerle söylenememektedir. Bu noktada, nöropsikolojik testler beyindeki hasar sonucu oluşan bilişsel fonksiyonlardaki ve davranışlardaki bozulmaları ortaya çıkarabilmektedir. Nöropsikolojik değerlendirmede, dikkat, öğrenme, bellek, matematiksel çıkarım yapabilme, soyut ve organizasyonel düşünme, problem çözme ve duyusal duyarlılık gibi bilişsel işlevlerle ilgili değerlendirmeler yapılmaktadır.
Nöropsikolojik testler, klinik çalışmalarda, nöroloji, psikiyatri, nöroşirürji alanlarında tanı koyma, hasta takibi ve/veya rehabilitasyonu ve bilimsel araştırmalarda kullanılmaktadır.
Nöropsikolojik testlerin uygulandığı alanlar arasında en fazla bilineni tanı koyma ile ilgili olanıdır. Nöropsikolojik değerlendirmede, bireyde gözlemlenen bilişsel ya da davranışsal bozuklukların organik veya bedensel bir nedene bağlı olup olmadığının belirlenmesi amaçlanmaktadır. Bu süreç, özellikle nörolojik rahatsızlıkları psikiyatrik olanlardan ayırt etmede büyük önem taşımaktadır. Henüz nörolojik bulgu vermeyen hastalıklarda erken dönemde tanı koymada ve aile yüklülüğünün olduğu şizofreni, Alzheimer tipi demans, Huntington Koresi gibi hastalıklarda oldukça yararlı bilgiler sağlamaktadır. Tanı koyma süreci, bozuklukların türü ve miktarı, etkilenen hemisfer, beyin alanı ve hasarın türü konusunda yordamaların yapılmasını içermektedir.
Tanı koymanın dışında, hastalığının gidişinin izlenmesi aşamasında da nöropsikolojik testlerden yararlanılmaktadır. Bazı epilepsi, hidrosefali hastalarında ameliyat öncesinde ameliyat endikasyonunun belirlenmesinde ve ameliyat sonrası izlemde önemli katkılar sağlamaktadır. Ayrıca, özel zihinsel işlev ya da işlevlere yönelik uygulanan tedavinin etkilerinin belirli aralıklarla değerlendirilmesi ve gerekli müdahalenin yapılması, hastalığın seyri içinde meydana gelen değişikliklerin belirlenmesi sürecinde de nöropsikolojik testlerden yararlanılmaktadır. Bozulan ve korunmakta olan süreçler konusunda nöropsikolojik testlerden elde edilen bilgiler, hastanın bozukluklarını telafi etmede kullanacağı stratejilerin belirlenmesinde, rehabilitasyon programının yürütülmesinde ve gelecekteki yaşamının planlanmasında büyük önem taşımaktadır.
Nöropsikolojik testlerin bir diğer kullanım alanı da, konuya ilişkin araştırmaların yapılmasıdır. Nöropsikolojik testler, hem hasta gruplarında beyindeki işlev bozukluklarının araştırılmasında hem de normal beyin işlevlerinin, belirli beyin bozuklukları ile bilişsel ve davranışsal değişiklikler ve bozukluklar arasındaki ilişkilerin araştırılmasında yaygın biçimde kullanılmaktadır. Nöropsikoloji alanında, teknoloji geliştirmeye yönelik (nöropsikolojik değerlendirme araçlarının geliştirilmesi ve standardizasyonu ile ilgili) çalışmalar da yapılmaktadır.
Beyin-davranış ilişkisi çok yönlü olduğundan ve belirli bir zihinsel işlevdeki bozulma birçok farklı beyin mekanizmasının herhangi birinden kaynaklanabileceği ya da tek bir sistemdeki zedelenmede birbirinden bağımsızmış gibi görünen birçok işlevde birden bozulmalar olabileceğinden, belirli işlevleri ölçen bir ya da iki test yerine birçok işlevin bir arada değerlendirilmesine olanak tanıyan nöropsikolojik test bataryalarının kullanılması daha ayrıntılı bilgiler sağlayacaktır.
Nöropsikolojik değerlendirmede yaygın biçimde kullanılmakta olan testlerden bazıları şunlardır;
BENTON GÖRSEL BELLEK TESTİ; Görsel birleştirme, görsel algılama ve kısa süreli bellek işlevini değerlendirmek amacıyla kullanılmaktadır.
BENDER GESTALT GÖRSEL MOTOR ALGILAMA TESTİ; Görsel motor algılama ve koordinasyon yeteneğinin değerlendirilmesinde kullanılmaktadır.
WISCONSIN KART EŞLEME TESTİ (WCST); Dikkat, çalışma belleği, yönetici işlevler, kavramsallaştırma (bir kavramı temsil eden özelliklerin soyutlanması), soyut düşünme (mantık kuralları çerçevesinde düşünme, problem çözme ve sonuçlara varma) gibi işlevler değerlendirilmektedir.
STROOP TESTİ TBAG FORMU (STROOP TBAG); Karmaşık dikkat (seçici ve odaklanmış), tepki ketlemesi/bozucu etkiye direnç ve bilgi işlemleme hızını ölçmektedir.
RAVEN STANDART PROGRESİF MATRİSLER TESTİ (RSPM); Görsel-mekansal algılama, görselleştirme, kategori değiştirebilme, çalışma belleği, soyutlama, irdeleme ve genel yeteneği ölçmektedir.
SAYI DİZİSİ ÖĞRENME TESTİ (SDÖT); Kısa-süreli bellek ve öğrenme yeteneğini ölçmektedir.
ÇİZGİ YÖNÜNÜ BELİRLEME TESTİ (ÇYBT); Görsel mekansal algılama ve yönelimi(oriyantasyon) değerlendirmektedir.
İŞARETLEME TESTİ TÜRK FORMU (İT); Görsel mekansal algılama, sürekli dikkat (vijilans), görsel tarama, ataklık, tepki hızı gibi çok sayıda zihinsel işlevin değerlendirilmesi için kullanılmaktadır.
GÖRSEL İŞİTSEL SAYI DİZELERİ TESTİ B FORMU (GİSD-B); Kompleks dikkati ve kısa-süreli bellek kapasitesini ölçmektedir.
İŞİTSEL SÖZEL ÖĞRENME TESTİ (AVLT); Sözel malzemeye ilişkin bilgi işlemleme süreçlerini (sözel öğrenme, serbest hatırlamaya dayanan kısa-süreli ve uzun-süreli bellek, geriye bozucu etki ve tanıma türü hatırlama) değerlendirmek amacıyla kullanılmaktadır.
Psikolog ilkten çetin ve dr psikolog nursen oral tarafından hazırlanmıştır
Klinik nöropsikoloji, beyin işlev bozukluğunun davranışsal dışa vurumuyla ilgili, uygulamalı bir bilim dalıdır. Nöropsikoloji biliminin temel amacı; beyinde meydana gelen çeşitli işlevsel bozuklukların, canlının zihinsel ve davranışsal fonksiyonlarına ne gibi etkileri olduğunu ortaya çıkarmaktır. Nöropsikolojik testler, beyin-davranış ilişkisi temeline otururlar. Davranışın beyindeki nöral temellerinin, bu davranışın alt yapısını oluşturan nöral sistemlerin değerlendirilmesine olanak tanırlar. Nöropsikolojik değerlendirmede, öncelikli olarak beyindeki işlev bozukluğunun davranışsal dışa-vurumunun değerlendirilmesi amaçlansa da hastanın korunan işlevlerinin, davranışsal yeterlilikleri ve güçlü yönlerinin belirlenmesi ile de ilgilidir. Beyin işlev bozukluğu olan hastalarda tanı ve etkilenen beyin alanının belirlenmesinde BT, MR gibi çok gelişmiş yöntemler kullanılıyor olsa da, hasarın bilişsel fonksiyonlara ve davranışlara nasıl etki ettiği bu yöntemlerle söylenememektedir. Bu noktada, nöropsikolojik testler beyindeki hasar sonucu oluşan bilişsel fonksiyonlardaki ve davranışlardaki bozulmaları ortaya çıkarabilmektedir. Nöropsikolojik değerlendirmede, dikkat, öğrenme, bellek, matematiksel çıkarım yapabilme, soyut ve organizasyonel düşünme, problem çözme ve duyusal duyarlılık gibi bilişsel işlevlerle ilgili değerlendirmeler yapılmaktadır.
Nöropsikolojik testler, klinik çalışmalarda, nöroloji, psikiyatri, nöroşirürji alanlarında tanı koyma, hasta takibi ve/veya rehabilitasyonu ve bilimsel araştırmalarda kullanılmaktadır.
Nöropsikolojik testlerin uygulandığı alanlar arasında en fazla bilineni tanı koyma ile ilgili olanıdır. Nöropsikolojik değerlendirmede, bireyde gözlemlenen bilişsel ya da davranışsal bozuklukların organik veya bedensel bir nedene bağlı olup olmadığının belirlenmesi amaçlanmaktadır. Bu süreç, özellikle nörolojik rahatsızlıkları psikiyatrik olanlardan ayırt etmede büyük önem taşımaktadır. Henüz nörolojik bulgu vermeyen hastalıklarda erken dönemde tanı koymada ve aile yüklülüğünün olduğu şizofreni, Alzheimer tipi demans, Huntington Koresi gibi hastalıklarda oldukça yararlı bilgiler sağlamaktadır. Tanı koyma süreci, bozuklukların türü ve miktarı, etkilenen hemisfer, beyin alanı ve hasarın türü konusunda yordamaların yapılmasını içermektedir.
Tanı koymanın dışında, hastalığının gidişinin izlenmesi aşamasında da nöropsikolojik testlerden yararlanılmaktadır. Bazı epilepsi, hidrosefali hastalarında ameliyat öncesinde ameliyat endikasyonunun belirlenmesinde ve ameliyat sonrası izlemde önemli katkılar sağlamaktadır. Ayrıca, özel zihinsel işlev ya da işlevlere yönelik uygulanan tedavinin etkilerinin belirli aralıklarla değerlendirilmesi ve gerekli müdahalenin yapılması, hastalığın seyri içinde meydana gelen değişikliklerin belirlenmesi sürecinde de nöropsikolojik testlerden yararlanılmaktadır. Bozulan ve korunmakta olan süreçler konusunda nöropsikolojik testlerden elde edilen bilgiler, hastanın bozukluklarını telafi etmede kullanacağı stratejilerin belirlenmesinde, rehabilitasyon programının yürütülmesinde ve gelecekteki yaşamının planlanmasında büyük önem taşımaktadır.
Nöropsikolojik testlerin bir diğer kullanım alanı da, konuya ilişkin araştırmaların yapılmasıdır. Nöropsikolojik testler, hem hasta gruplarında beyindeki işlev bozukluklarının araştırılmasında hem de normal beyin işlevlerinin, belirli beyin bozuklukları ile bilişsel ve davranışsal değişiklikler ve bozukluklar arasındaki ilişkilerin araştırılmasında yaygın biçimde kullanılmaktadır. Nöropsikoloji alanında, teknoloji geliştirmeye yönelik (nöropsikolojik değerlendirme araçlarının geliştirilmesi ve standardizasyonu ile ilgili) çalışmalar da yapılmaktadır.
Beyin-davranış ilişkisi çok yönlü olduğundan ve belirli bir zihinsel işlevdeki bozulma birçok farklı beyin mekanizmasının herhangi birinden kaynaklanabileceği ya da tek bir sistemdeki zedelenmede birbirinden bağımsızmış gibi görünen birçok işlevde birden bozulmalar olabileceğinden, belirli işlevleri ölçen bir ya da iki test yerine birçok işlevin bir arada değerlendirilmesine olanak tanıyan nöropsikolojik test bataryalarının kullanılması daha ayrıntılı bilgiler sağlayacaktır.
Nöropsikolojik değerlendirmede yaygın biçimde kullanılmakta olan testlerden bazıları şunlardır;
BENTON GÖRSEL BELLEK TESTİ; Görsel birleştirme, görsel algılama ve kısa süreli bellek işlevini değerlendirmek amacıyla kullanılmaktadır.
BENDER GESTALT GÖRSEL MOTOR ALGILAMA TESTİ; Görsel motor algılama ve koordinasyon yeteneğinin değerlendirilmesinde kullanılmaktadır.
WISCONSIN KART EŞLEME TESTİ (WCST); Dikkat, çalışma belleği, yönetici işlevler, kavramsallaştırma (bir kavramı temsil eden özelliklerin soyutlanması), soyut düşünme (mantık kuralları çerçevesinde düşünme, problem çözme ve sonuçlara varma) gibi işlevler değerlendirilmektedir.
STROOP TESTİ TBAG FORMU (STROOP TBAG); Karmaşık dikkat (seçici ve odaklanmış), tepki ketlemesi/bozucu etkiye direnç ve bilgi işlemleme hızını ölçmektedir.
RAVEN STANDART PROGRESİF MATRİSLER TESTİ (RSPM); Görsel-mekansal algılama, görselleştirme, kategori değiştirebilme, çalışma belleği, soyutlama, irdeleme ve genel yeteneği ölçmektedir.
SAYI DİZİSİ ÖĞRENME TESTİ (SDÖT); Kısa-süreli bellek ve öğrenme yeteneğini ölçmektedir.
ÇİZGİ YÖNÜNÜ BELİRLEME TESTİ (ÇYBT); Görsel mekansal algılama ve yönelimi(oriyantasyon) değerlendirmektedir.
İŞARETLEME TESTİ TÜRK FORMU (İT); Görsel mekansal algılama, sürekli dikkat (vijilans), görsel tarama, ataklık, tepki hızı gibi çok sayıda zihinsel işlevin değerlendirilmesi için kullanılmaktadır.
GÖRSEL İŞİTSEL SAYI DİZELERİ TESTİ B FORMU (GİSD-B); Kompleks dikkati ve kısa-süreli bellek kapasitesini ölçmektedir.
İŞİTSEL SÖZEL ÖĞRENME TESTİ (AVLT); Sözel malzemeye ilişkin bilgi işlemleme süreçlerini (sözel öğrenme, serbest hatırlamaya dayanan kısa-süreli ve uzun-süreli bellek, geriye bozucu etki ve tanıma türü hatırlama) değerlendirmek amacıyla kullanılmaktadır.
Psikolog ilkten çetin ve dr psikolog nursen oral tarafından hazırlanmıştır
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Nöropsikolojik Değerlendirme" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.İlkten ÇETİN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.İlkten ÇETİN'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
1 Beğeni 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
