Panik Bozukluğunda Bilişsel - Davranışçı Tedavi
PANİK BOZUKLUĞUNDA BİLİŞSEL-DAVRANIŞÇI TEDAVİ
Panik bozukluğu tekrarlayan panik ataklarla giden ve atakların sıklık ve şiddetinin dönem dönem değiştiği kronik seyirli bir hastalıktır. Panik ataklar beklenmedik bir anda ve yerde ani olarak gelişen, 10 dakika içinde en yüksek seviyesine ulaşan yoğun bir korku ve rahatsızlık hissiyle karakterizedir. Panik ataklar genellikle bir saatten az sürer, çoğunlukla yarım saat içinde sonlanır. Bu süre içinde hastalar delireceklerini, öleceklerini, kalp krizi geçireceklerini ya da kontrolü kaybedeceklerini düşünerek sık sık acil servislere başvururlar.
Panik atakların sıklığı günde birkaç ataktan yılda 4-5 atağa kadar geniş bir aralıkta seyreder.
Panik atak sırasında; çarpıntı, kalp hızında artma, terleme, titreme ya da sarsılma, nefes darlığı ya da boğuluyor gibi olma duyumları, soluğun kesilmesi, göğüs ağrısı ya da göğüste sıkıntı hissi, bulantı ya da karın ağrısı, baş dönmesi, sersemlik hissi, düşecekmiş ya da bayılacakmış gibi olma, derealizasyon (gerçekdışılık duyguları) ya da depersonalizasyon (benliğinden ayrılmış olma), kontrolünü kaybedeceği ya da çıldıracağı korkusu, ölüm korkusu, paresteziler (uyuşma ve karıncalanma duyumları), üşüme, ürperme ya da ateş basmaları, gibi belirtiler görülür.
Bilişsel modele göre, insanlar pek çok bedensel duyumu katastrofik biçimde yorumlama eğiliminde oldukları için panik nöbet geçirirler. Yanlış yorumlanan bedensel duyumlar genellikle çarpıntı, halsizlik gibi normal anksiyete tepkileridir. Bu bedensel duyumlar hemen gelmekte olan ruhsal ya da fiziksel bir felaketin habercisi olarak yorumlanırlar. Örneğin, hissedilen hafif bir çarpıntı, kalp krizinin ve ölümün işareti olarak algılanabilir veya kişi aklına gelen garip düşünceleri, kontrolünü kaybedeceği ve delireceği biçiminde yorumlayabilir.
Anksiyete uyandıran belirtiler, katastrofik biçimde yorumlandığında, ortada gerçek bir tehdit varmışçasına, bedensel tepkilerde artış ortaya çıkar. Anksiyete tepkilerinin artmasıyla, kişi katastrofik yorumunun doğru olduğunu düşünmeye başlar. Anksiyete belirtileri gittikçe daha da artar, böylece bir kısır döngü oluşur. Kişi, duyumlarından tedirgin olduğu için, beden duyumlarını sürekli gözden geçirmeye başlar.
Bunun yanı sıra, kişinin panik nöbetlerinden korunmak için geliştirdiği kaçınma davranışları sayesinde katastrofik yorumları daha da pekişir. Örneğin, kalple ilgili bir sorunu olduğuna inanan kişi kendisini yormaktan kaçınmaya başlar ve böyle yaparak kalp krizini önlediğini düşünür. Böyle davranarak, kalple ilgili bir sorunu olmadığını görme şansını bulamaz.
Bilişsel-davranışçı tedavide amaç, tehlike ile ilgili olumsuz düşüncelerin ve bunlara bağlı davranışların nasıl tanınacağı, değerlendirileceği, kontrol edileceği ve değiştirileceği öğretilerek anksiyetenin azaltılmasıdır.
Tedavinin bileşenleri şöyle özetlenebilir:
-Değerlendirme
-Tedavi rasyonelinin ve anksiyetenin anlatılması
-Dikkati başka yöne çevirme teknikleri
-Aktivite programı
-Olumsuz otomatik düşüncelerin tanınması
-Olumsuz otomatik düşüncelerin ve davranışların değiştirilmesi; otomatik düşüncelerin sorgulanması, davranış denemeleri
Tedavinin değerlendirme aşamasında; panik atağın (lar) geliştiği ortam, atak sırasındaki bedensel duyumlar, düşünceler, davranışlar, atağı (problemi) şiddetlendiren ya da hafifleten uyaranların belirlenmesi, çevredeki diğer insanların tutum ve davranışlarının belirlenmesi, atakla ilgili inancının değerlendirilmesi, atağın başlamasına ve sürmesine yol açan durumların belirlenmesi, kaçınma davranışlarının (belirli durumlardan örneğin, toplum önünde konuşmaktan, toplu taşım araçlarına binmekten, kaçınma, bedensel duyumlar yaratacak aktivitelerden, örneğin, egzersiz, spor yapma, kaçınma, belirtiler başladıktan sonra, anksiyetenin kendiliğinden yatıştığını görmeye fırsat bırakmayan kaçınma davranışları, örneğin, bayılacak gibi hissettiğinde bir yere tutunma, gibi) belirlenmesi amaçlanır.
Değerlendirme aşamasından sonra hastaya tedavinin rasyoneli açıklanır. Bu noktada, düşünceler, duygular ve davranışlar arasındaki ilişki örnek(ler) üzerinden hastaya anlatılır. Genel bir örnekten (bir arkadaşınızın selam vermeden geçmesi, içerdeki odadan bir ses duyulması gibi) sonra, hastanın yaşadığı bir durum örnek alınarak hastaya bu örnek üzerinde tedavinin rasyoneli gösterilir. Anksiyete ile ilgili bilgi verildikten sonra genellikle en son ya da en şiddetli atak ayrıntılı olarak incelenir. Anksiyete ya da nöbetlerin yaşandığı ortamların bir listesi hazırlanır. Bir sonraki seansa kadar geçen sürede hastadan haftalık bir çizelge doldurması istenir.
Tarih Durum Fizyolojik belirti ve şiddeti Düşünce Alternatif düşünce
Sonraki görüşmenin başında önceki seansta verilen ev ödevi gözden geçirilir.
Dikkati dağıtma ve başka yere odaklanma; Hastanın herhangi önemli bir iş yapmadığı ve duygularının da çok yoğun olduğu durumlarda dikkati dağıtmak oldukça işe yarayabilir. Bu teknikler belirtilerin hemen uzaklaştırılması için kullanılabilir. Tedavinin başlarında, hastanın, anksiyetesinin kontrolünün elinde olmadığı inancını çürütmek açısından önemlidir. Terapist, hastaya geçmişte bu gibi durumlarda neyin işe yaradığını sorar, gerekli olursa kendisi bir öneride bulunur. Yürüyüş yapmak, koşmak, bir arkadaşına telefon etmek, masasını, dolabını temizlemek, alış-verişe gitmek, bir komşuya gitmek, gibi. Odadaki eşyaları saymak, 1000’den geriye doğru 7’şer ya da 6’şar saymak, S harfi ile başlayan hayvan isimlerini saymak gibi tekniklerden yararlanılabilir.
Aktivite programı; Aktivite programlaması yapılırken, aynı zamanda yapılması gereken birçok iş olduğunda, zaman baskısı hissedildiğinde her aktivite için zaman ayrılıp, o zaman aralığında sadece bir tek aktivitenin yerine getirilmesi, bir sonraki aktiviteye geçmeden önce mutlaka dinlenmek için ara verilmesi, plan yapılırken yapılamayacak kadar yüksek standartların koyulmaması, gerçekçi planlar yapılması gibi noktalar dikkate alınmalıdır.
Olumsuz otomatik düşüncelerin tanınması; En son örnek üzerinde çalışılarak, hayalde canlandırma ya da rol oynayarak benzer sıkıntılar ortaya çıkartılarak, görüşme sırasındaki duygu durum değişiklikleri üzerinde durularak, olayın ne anlama geldiği sorularak olumsuz otomatik düşünceler ortaya çıkartılmaya/tanınmaya çalışılır.
Olumsuz otomatik düşüncelerin ve davranışların değiştirilmesi; Olumsuz otomatik düşünceler tanımlandıktan sonra bu düşüncelerin sorgulanması aşamasına geçilir. Bu aşamada şu sorulardan yararlanılabilir;
Kaçınma davranışlarının ortadan kaldırılması; Yukarıda sözü edilen kaçınma davranışlarının ortadan kaldırılması için üzerine gitme ödevlerinden yararlanılır. Bu ödevler planlanırken aktivitelerin aşamalı olarak yapılması önemlidir.
Gerektiğinde, gevşeme egzersizleri, sosyal beceri eğitimi ve atılganlık eğitimlerinden de yararlanılmaktadır.
Panik bozukluğu tekrarlayan panik ataklarla giden ve atakların sıklık ve şiddetinin dönem dönem değiştiği kronik seyirli bir hastalıktır. Panik ataklar beklenmedik bir anda ve yerde ani olarak gelişen, 10 dakika içinde en yüksek seviyesine ulaşan yoğun bir korku ve rahatsızlık hissiyle karakterizedir. Panik ataklar genellikle bir saatten az sürer, çoğunlukla yarım saat içinde sonlanır. Bu süre içinde hastalar delireceklerini, öleceklerini, kalp krizi geçireceklerini ya da kontrolü kaybedeceklerini düşünerek sık sık acil servislere başvururlar.
Panik atakların sıklığı günde birkaç ataktan yılda 4-5 atağa kadar geniş bir aralıkta seyreder.
Panik atak sırasında; çarpıntı, kalp hızında artma, terleme, titreme ya da sarsılma, nefes darlığı ya da boğuluyor gibi olma duyumları, soluğun kesilmesi, göğüs ağrısı ya da göğüste sıkıntı hissi, bulantı ya da karın ağrısı, baş dönmesi, sersemlik hissi, düşecekmiş ya da bayılacakmış gibi olma, derealizasyon (gerçekdışılık duyguları) ya da depersonalizasyon (benliğinden ayrılmış olma), kontrolünü kaybedeceği ya da çıldıracağı korkusu, ölüm korkusu, paresteziler (uyuşma ve karıncalanma duyumları), üşüme, ürperme ya da ateş basmaları, gibi belirtiler görülür.
Bilişsel modele göre, insanlar pek çok bedensel duyumu katastrofik biçimde yorumlama eğiliminde oldukları için panik nöbet geçirirler. Yanlış yorumlanan bedensel duyumlar genellikle çarpıntı, halsizlik gibi normal anksiyete tepkileridir. Bu bedensel duyumlar hemen gelmekte olan ruhsal ya da fiziksel bir felaketin habercisi olarak yorumlanırlar. Örneğin, hissedilen hafif bir çarpıntı, kalp krizinin ve ölümün işareti olarak algılanabilir veya kişi aklına gelen garip düşünceleri, kontrolünü kaybedeceği ve delireceği biçiminde yorumlayabilir.
Anksiyete uyandıran belirtiler, katastrofik biçimde yorumlandığında, ortada gerçek bir tehdit varmışçasına, bedensel tepkilerde artış ortaya çıkar. Anksiyete tepkilerinin artmasıyla, kişi katastrofik yorumunun doğru olduğunu düşünmeye başlar. Anksiyete belirtileri gittikçe daha da artar, böylece bir kısır döngü oluşur. Kişi, duyumlarından tedirgin olduğu için, beden duyumlarını sürekli gözden geçirmeye başlar.
Bunun yanı sıra, kişinin panik nöbetlerinden korunmak için geliştirdiği kaçınma davranışları sayesinde katastrofik yorumları daha da pekişir. Örneğin, kalple ilgili bir sorunu olduğuna inanan kişi kendisini yormaktan kaçınmaya başlar ve böyle yaparak kalp krizini önlediğini düşünür. Böyle davranarak, kalple ilgili bir sorunu olmadığını görme şansını bulamaz.
Bilişsel-davranışçı tedavide amaç, tehlike ile ilgili olumsuz düşüncelerin ve bunlara bağlı davranışların nasıl tanınacağı, değerlendirileceği, kontrol edileceği ve değiştirileceği öğretilerek anksiyetenin azaltılmasıdır.
Tedavinin bileşenleri şöyle özetlenebilir:
-Değerlendirme
-Tedavi rasyonelinin ve anksiyetenin anlatılması
-Dikkati başka yöne çevirme teknikleri
-Aktivite programı
-Olumsuz otomatik düşüncelerin tanınması
-Olumsuz otomatik düşüncelerin ve davranışların değiştirilmesi; otomatik düşüncelerin sorgulanması, davranış denemeleri
Tedavinin değerlendirme aşamasında; panik atağın (lar) geliştiği ortam, atak sırasındaki bedensel duyumlar, düşünceler, davranışlar, atağı (problemi) şiddetlendiren ya da hafifleten uyaranların belirlenmesi, çevredeki diğer insanların tutum ve davranışlarının belirlenmesi, atakla ilgili inancının değerlendirilmesi, atağın başlamasına ve sürmesine yol açan durumların belirlenmesi, kaçınma davranışlarının (belirli durumlardan örneğin, toplum önünde konuşmaktan, toplu taşım araçlarına binmekten, kaçınma, bedensel duyumlar yaratacak aktivitelerden, örneğin, egzersiz, spor yapma, kaçınma, belirtiler başladıktan sonra, anksiyetenin kendiliğinden yatıştığını görmeye fırsat bırakmayan kaçınma davranışları, örneğin, bayılacak gibi hissettiğinde bir yere tutunma, gibi) belirlenmesi amaçlanır.
Değerlendirme aşamasından sonra hastaya tedavinin rasyoneli açıklanır. Bu noktada, düşünceler, duygular ve davranışlar arasındaki ilişki örnek(ler) üzerinden hastaya anlatılır. Genel bir örnekten (bir arkadaşınızın selam vermeden geçmesi, içerdeki odadan bir ses duyulması gibi) sonra, hastanın yaşadığı bir durum örnek alınarak hastaya bu örnek üzerinde tedavinin rasyoneli gösterilir. Anksiyete ile ilgili bilgi verildikten sonra genellikle en son ya da en şiddetli atak ayrıntılı olarak incelenir. Anksiyete ya da nöbetlerin yaşandığı ortamların bir listesi hazırlanır. Bir sonraki seansa kadar geçen sürede hastadan haftalık bir çizelge doldurması istenir.
Tarih Durum Fizyolojik belirti ve şiddeti Düşünce Alternatif düşünce
Sonraki görüşmenin başında önceki seansta verilen ev ödevi gözden geçirilir.
Dikkati dağıtma ve başka yere odaklanma; Hastanın herhangi önemli bir iş yapmadığı ve duygularının da çok yoğun olduğu durumlarda dikkati dağıtmak oldukça işe yarayabilir. Bu teknikler belirtilerin hemen uzaklaştırılması için kullanılabilir. Tedavinin başlarında, hastanın, anksiyetesinin kontrolünün elinde olmadığı inancını çürütmek açısından önemlidir. Terapist, hastaya geçmişte bu gibi durumlarda neyin işe yaradığını sorar, gerekli olursa kendisi bir öneride bulunur. Yürüyüş yapmak, koşmak, bir arkadaşına telefon etmek, masasını, dolabını temizlemek, alış-verişe gitmek, bir komşuya gitmek, gibi. Odadaki eşyaları saymak, 1000’den geriye doğru 7’şer ya da 6’şar saymak, S harfi ile başlayan hayvan isimlerini saymak gibi tekniklerden yararlanılabilir.
Aktivite programı; Aktivite programlaması yapılırken, aynı zamanda yapılması gereken birçok iş olduğunda, zaman baskısı hissedildiğinde her aktivite için zaman ayrılıp, o zaman aralığında sadece bir tek aktivitenin yerine getirilmesi, bir sonraki aktiviteye geçmeden önce mutlaka dinlenmek için ara verilmesi, plan yapılırken yapılamayacak kadar yüksek standartların koyulmaması, gerçekçi planlar yapılması gibi noktalar dikkate alınmalıdır.
Olumsuz otomatik düşüncelerin tanınması; En son örnek üzerinde çalışılarak, hayalde canlandırma ya da rol oynayarak benzer sıkıntılar ortaya çıkartılarak, görüşme sırasındaki duygu durum değişiklikleri üzerinde durularak, olayın ne anlama geldiği sorularak olumsuz otomatik düşünceler ortaya çıkartılmaya/tanınmaya çalışılır.
Olumsuz otomatik düşüncelerin ve davranışların değiştirilmesi; Olumsuz otomatik düşünceler tanımlandıktan sonra bu düşüncelerin sorgulanması aşamasına geçilir. Bu aşamada şu sorulardan yararlanılabilir;
- Bu düşünce için ne gibi kanıtlarınız var? Bu durum için başka bir bakış açısı olabilir mi?
- Bir başkası bu durumda nasıl düşünebilir?
- Ender rastlanan durumları çok mu abartıyorsunuz? Olayın olma olasılığını mı abartıyorsunuz?
- Düşündüğünüz gibi olursa ne olur?
- Bir ay, bir yıl, on yıl…., sonra işler ne durumda olacak?
- Sorunlarla baş etme becerilerinizi azımsıyor musunuz?
Kaçınma davranışlarının ortadan kaldırılması; Yukarıda sözü edilen kaçınma davranışlarının ortadan kaldırılması için üzerine gitme ödevlerinden yararlanılır. Bu ödevler planlanırken aktivitelerin aşamalı olarak yapılması önemlidir.
Gerektiğinde, gevşeme egzersizleri, sosyal beceri eğitimi ve atılganlık eğitimlerinden de yararlanılmaktadır.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Panik Bozukluğunda Bilişsel - Davranışçı Tedavi" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.İlkten ÇETİN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.İlkten ÇETİN'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
5 Beğeni 
Yazan Uzman
|
panik atak, panik bozukluk, panik atakta terapi, panik bozuklukta terapi, panik atak terapisi, panik bozukluk terapisi, panik atak tedavisi, panik bozukluk tedavisi
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
