2007'den Bugüne 92,232 Tavsiye, 28,206 Uzman ve 19,964 Bilimsel Makale
Site İçi Arama
Yeni Tavsiye Ekleyin!



Kedi ve Köpekler de Aşı Programı ve Aşılama Sonrasında Dikkat Edilmesi Gerekenler
MAKALE #9402 © Yazan Vet.Hek.Kemal ŞİMŞEK | Yayın Ağustos 2012 | 8,149 Okuyucu
Kedi ve köpekler de aşılama uzun bir ömrü garanti altına almak için yapılacak en temel kavramdır. Canlılar da esas olan hastalanmadan önce önlem almaktır, hastalanmalar bir veya birden fazla sistem de geçici yada kalıcı hasarlara neden olabilmektedir. Bu yüzden beşeri hekimlikte olduğu gibi veteriner hekimliğinde de temel prensip koruyucu tedavilerin yapılmasıdır. Örneğin halk arasında köpek gençlik hastalığı olarak bilinen Canine Distemper Virus a maruz kalmış bir köpekte hastalığın sinirsel formu gelişirse yaşama geri döndürülse dahi ömrü boyunca kalıcı tikler ve sinirsel semptomlar gözlenebilmektedir. Bu nedenle aşılama hastalığın gelişmemesi için büyük önem arz eder.

Aşılama programı hakkında (kaç aylık yaşta yapılmalı - tekrar tarihleri ) aşağıda bilgi verecek olsak ta aşılama ile ilgili bir kaç ana bilgiyi bu bölümde sizler paylaşmak istiyorum. Öncelikle aktif bağışıklık için kullanılan aşılar 2 ana gruba ayrılırlar. Bunlar Klasik(konvansiyonel) aşılar ve Biyoteknolojik aşılar.


Klasik Aşılar :

Canlıları viral infeksiyonlardan korumak amacıyla hazırlanan klasik aşılar bugün de etkinliğini sürdürmektedir. Bazıları çok iyi bağışıklık (aylar, hayat boyu) vermesine karşın, diğer bir bölümü ise kısa süreli bir immunite sağlamaktadır.
Pratikte kullanılan viral aşılar başlıca 2 tarzda hazırlanmaktadır.

A)Aktif (Canlı) Aşılar

Bu tür aşılar, virusların doğal veya suni tarzda attenüasyonları sonu elde edilen canlı viruslardan hazırlanırlar. Aşı materyalinde viruslar, bütün olarak (yapısal) ve istenilen konsantrasyonda bulunurlar. Doğal attenüe aşı suşları, suni olarak attenüe edilen suşlardan daha güvenli ve standarttırlar. Tekrar virulens kazanma olasılığı, doğal attenüe suşlarda, çok zayıftır.

Bu aşılar vücuda verildiklerinde, ürer, yayılır ve immun sistemi (lenfoid ve miyeloid hücreleri) uyarırlar. Bu uyarımın, derecesi, vücuda giren virusun, antijenik yapısına, virulensine, miktarına, giriş yoluna ve konakçının bağışıklık durumuna, yaşına, cinsine ve duyarlılığına göre değişebilir.

Suni attenüe canlı aşılar, virusların doku kültürü, embriyolu yumurta ve deneme hayvanlarında bir seri pasajları sonu meydana gelirler. Bu tür attenüasyonlarda çok dikkatli olmak ve attenüasyon durumunun iyi bir kontrolden geçirilmesi gereklidir. Geri mutasyonla tekrar virulens kazanma ve infeksiyon oluşturma olasılığı vardır.
Attenüe aşılar, immun yetmezliği olan şahıslarda, kronik, gizli ve latent infekte bireylerde, immun supresif ilaç kullanan şahıslarda, otoimmun hastalarda, kullanılırsa infeksiyon oluşturabilir.
Canlı aşıların bazı avantaj ve dezavantajları vardır. Bunlar da,
Avantajları: Daha iyi bir uyarım yaparlar, çeşitli yollardan (derialtı, peroral, kas içi, sprey, içme suyu, burun-göz damlası, vs.) vücuda verilebilirler, hazırlanmaları kolaydır, oluşan bağışıklık uzun süreli olabilir.
Dezavantajları: Kontamine olabilirler, tekrar virulens kazanabilirler, aşı kombinasyonları yoktur, etrafa bulaşabilir ve yayılabilirler, immun yetmezliği olanlarda ve immunsupresif ilaç alanlarda infeksiyon oluşturabilirler, virus konsantrasyonu gerekebilir, muhafazaları sorun yaratabilir.

B)İnaktif (Ölü) Aşılar
İnaktif aşılar virulensi yüksek suşların çeşitli yöntemlerle (fiziksel ve kimyasal) inaktive edilmesi sonu hazırlanırlar. İnaktivasyonda kullanılan inaktivanlar virusların antijenik yapılarına zarar vererek veya değiştirerek, vücutta oluşturduğu yanıtta farklılık meydana getirebilir ve virulent suşlara karşı koruma gücünde azalma yaratabilir. Buna dikkat etmek gerekir.
İnaktivasyon iyi yapılamadığı hallerde infeksiyonlara yol açabilir. Vücutta oluşturduğu uyarım genellikle zayıftır. Bunu gidermek için, aşıya çeşitli adjuvantlar karıştırılır ve birlikte vücuda (deri altı veya kas içi) verilirler. Virusun konsantrasyonu da gereklidir. İki veya üç kez kullanırlar.
İnaktif aşının da avantaj ve dezavantajları bulunmaktadır.
Avantajları: Kontaminasyonlardan etkilenmez, aşı kombinasyonları mümkündür, infeksiyon oluşturmaz, etrafa bulaşmaz ve yayılmaz, her canlıya istenilen miktarda aşı materyali verilebilir.
Dezavantajları: Bağışıklık kısa sürelidir, lokal reaksiyonlara yol açabilir, konsantrasyonu gereklidir, iyi bir inaktivasyon yapılmamışsa infeksiyonlara yol açabilir, büyük dozlar halinde kullanılır, tek tek uygulanır, adjuvantlara gereksinim vardır.
Şunu da belirtmek gerekir ki aynı aşının hem aktif hem de inaktif hazırlanmış formları bulunmaktadır.


Biyoteknolojik Aşılar
Klasik aşıların avantajları yanı sıra bazı dezavantajları da bulunmaktadır. Bunların bir kısmını gidermek için biyoteknolojik aşılardan yararlanılabilir. Ancak, bu son teknoloji aşılarının, hala pahalı olmaları, kolay bulunmamaları, hazırlanmalarının güç olması yanı sıra deneyimli personele ve gelişmiş laboratuvarlara gereksinimleri vardır. Eğer, klasik aşılar iyi ve yeterli bağışıklık veriyorsa, kolay ve ucuz hazırlanabiliyor ve bulunabiliyorsa, yan ve toksik etkileri önemsiz ise, hazırlarken insanlar için bir tehlike yaratmıyorsa, o zaman, klasik aşı üretimi tercih edilmelidir.
Biyoteknolojik yöntemle hazırlanan aşıların avantajları da fazladır. Şöyle ki, aşı içinde mikroorganizmanın genomunun sadece küçük bir sekansı bulunur, tümü değil. Bu nedenle infeksiyon oluşturmaz. Bu sekans vücutta sadece bağışıklığı uyaran proteini (antijeni kodlayan bir gen olduğundan, diğer yabancı ve zararlı proteinlerin sentezini spesifiye eden ve konakçıya zarar veren genleri taşımamaktadır. Muhafazası kolaydır ve uzun süre saklanabilir. Ancak, biyoteknolojik aşıların bir kısmı hapten karakteri taşıdığından uygun ve özel adjuvantlarla birlikte vücuda verilmesi gerekmektedir.
Bugün, insan hekimliğinde biyoteknolojik yöntemle hazırlanan ve kullanılan Hepatitis B aşısı oldukça başarılı sonuçlar vermektedir. Diğer önemli hastalıklar için de güvenilir ve etkili aşılar zamanla ortaya çıkacaktır.
Bazı moleküler teknikler kullanılarak hazırlanan aşıları başlıca iki kategoride incelemek mümkündür.
A) İleri Teknoloji ile Hazırlanan Aşılar
1) Sentetik peptid aşılar
2) Antiidiotip antikor aşıları
3) Subünit aşılar

B) Genetik Mühendisliği İle Hazırlanan Aşılar
1) Mutant aşılar
2) Subünit aşılar
3) Marker aşılar
4) Rekombinant mutant aşılar
5) Rekombinant ürünü aşılar
6) Nükleik asit aşıları (DNA aşıları)


Aşılarda Aranacak Başlıca Hususlar

1) Aşılar etkili olmalı, uzun süre bağışıklık vermeli,
2) Uzun süre dayanmalı, muhafaza edilebilmeli,
3- Tek bir dozun oluşturduğu bağışıklık yeterli olmalı,
4) Yan ve toksik etkileri olmamalı,
5) Ucuz olmalı, kolay bulunmalı,
6) Güvenilir olmalı,
7) İnfeksiyon oluşturmamalı.

Kedi ve Köpekler yavru döneminde yapılan ilk aşılamalarından önce paraziter tedavisinin yapılması zorunludur. Çünkü parazit barındıran hayvanlar da parazitin salgıladığı toksinler yüzünden yeterli düzeyde antikor oluşmadığı gözlemlenmiştir.

Aşılama için veteriner kliniğine başvuran hayvanın bu yüzden öncelikle iç ve dış parazit tedavisi yapılmalıdır. Aslında burada önemli olan annenin düzenli olarak aşılanmış olması ve yavrunun satışa hazır döneme gelmeden aşılanmasıdır. Çünkü parazitler için yapılan tedavi genellikle parazitin erişkin ve larva formuna etki ederken yumurtalarına etki etmez. Bu amaçla yapılan bir araştırma da anneye gebeliğin 48. günün de yapılan parazit tedavisinin %78 oranın da yavru parazitose unu önlediği görülmüştür. Yine aynı araştırma çerçevesin de anneye 48. günde verilen ilaçtan sonra doğumu takiben yavruya 22. , 29. ve 33. günler de paraziter tedavi yapmak parazitose riskini sıfırlamaya yaklaşmakta ve başlayacak olan aşı programı öncesi büyük kolaylık sağlamaktadır.

Köpeklerde aşı programı :


1 )6 haftalık yaşta 2 li karma : Puppy DP (Distemper ve Parvovirus ) aşısı

2 )8 haftalık yaşta Karma aşı : DHPPi+L (Distemper, HCC,Parvovirus,Parainfluenza ve Leptospiroz**) aşısı.
3 )11 haftalık yaşta Karma aşısının tekrarı
4 )13 haftalık yaşta Kuduz*** aşısı
Bu aşılardan sonra Bordetella bronchiseptica ya karşı Boğmaca aşısı önerilir .
12 ay sonra ise karma aşı tek doz , boğmaca aşısı tek doz ve kuduz aşısı tek doz olarak önerilir. İç parazitlerle mücadele parazitlerin en erken yaşam döngüleri baz alınarak 90 günde bir olarak belirlenmiş ve 90 gün sonra mutlaka tekrar edilmelidir. Dış parazitle mücadele de ise mayıs-ekim ayları arasında her 30 günde bir damla , ekim-mayıs ayları arasında ise her 90 günde bir damla şeklinde olmalıdır.

Kediler de Aşı Programı :


Paraziter mücadelesi yukarı da anlattığımız şekilde tamamlanan bir kedi de ;


1) 8 haftalık yaşta Karma Aşısı: FCV,FPV,FHV: Felin Calicivirus , Felin Panleukopenia Virus , Feline Herpes Virus


2)11 haftalık yaşta Karma aşısının tekrarı :


3)13 haftalık yaşta ise kuduz*** aşısı

Bundan sonra Feline Leukomia Virus a karşı Leukomia aşısı tavsiye edilir
12 ay sonra tekrarları 1 er doz şeklinde uygulanır.


Unutulmamalıdır ki aşılama ilk etapta maliyetli bir işmiş gibi görülse ve benim hayvanım o hastalığı bulamaz gibi düşünseniz de siz dışardan evinize hastalığı taşıyabilir ve yaptırmadığımız aşı masrafının kat kat fazlasını vermeyi göze almak bile hayvanımızın yaşaması için yeterli gelmeyebilir. Bu yüzden lütfen veteriner hekiminizle irtibata geçin...


* İtalitik kısım : Temel Mikrobiyoloji I (Prof. Dr. M. ARDA) dan alıntıdır.

** Leptosipiroz zoonoz karakter de olup insana geçebilmektedir.
*** Kuduz aşısının 12 haftalık yaştan önce yapılması tavsiye edilmez.
****Bu makale bilgilendirme amacı taşımakla beraber , hastalıkların epidemiyoloji farklılıklarından dolayı aşılama programlarında bölgesel farklılıklar olabilmektedir. (örn: İzmir in kuzey bölgesinde köpekler de yaygın görülen LYME hastalığına karşı aşılama yapılabilmektedir )

Kemal ŞİMŞEK

Veteriner Hekim
Yazan
Bu makaleden alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir:
"Kedi ve Köpekler de Aşı Programı ve Aşılama Sonrasında Dikkat Edilmesi Gerekenler" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Vet.Hek.Kemal ŞİMŞEK'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Vet.Hek.Kemal ŞİMŞEK'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
     1 Beğeni    
Facebook'ta paylaş Twitter'da paylaş Linkin'de paylaş Pinterest'de paylaş Epostayla Paylaş
Makale Kütüphanemizden
İlgili Makaleler Vet.Hek.Kemal ŞİMŞEK'in Makaleleri
► Kedi ve Köpekler İçin Aşı Programı Vet.Hek.Dr.Mahir KAYA
► Kedi Kumu Seçerken Dikkat Edilmesi Gerekenler Vet.Hek.Uveys Veysel BECERMAN
► Kedi-Köpek Aşı-Aşılama Programı Vet.Hek.İ.Serdar SAYAR
► Hamster Beslerken Dikkat Edilmesi Gerekenler Vet.Hek.Uveys Veysel BECERMAN
► Sadık Dostumuz Köpekler Vet.Hek.A.Kutlu DAYIOĞLU
TavsiyeEdiyorum.com Bilimsel Makaleler Kütüphanemizdeki 19,964 uzman makalesi arasında 'Kedi ve Köpekler de Aşı Programı ve Aşılama Sonrasında Dikkat Edilmesi Gerekenler' başlığıyla benzeşen toplam 91 makaleden bu yazıyla en ilgili görülenleri yukarıda listelenmiştir.
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.


13:22
Top