Sosyal Fobi
Sosyal Fobi adlı bu yazımda sizlere öncelikle sosyal fobinin tanımını yaparak başlayacağım. Arkasından Türkiye’deki hastanelerde kullanılan tanı kıstaslarından ve rahatsızlığın hangi kategoride yer aldığından bahsettikten sonra rahatsızlığın tedavisi için neler yapılıyor bunları anlatıp yazımı sonlandıracağım. Yazımın en sonunda ise Popüler Psikiyatri Dergisi’nden alıntılamış olduğum Sosyal Fobi Skalası bulunmaktadır.
Sosyal Fobinin Tanımı
Sosyal Fobi kişinin, diğer insanlar tarafından kendisini değerlendirebileceği (yargılayabileceği, eleştirebileceği, övebileceği, yerebileceği) durumlarda ortaya çıkan genellikle yüz kızarması, terleme, titreme gibi bir takım fiziksel belirtilerin de eşlik etti bir kaygı bozukluğudur. Sosyal fobi genel anlamda Anksiyete (kaygı, endişe) Bozukluklarının korku bozuklukları alt kategorisinde yer almaktadır. Öncelikle bu Kaygı/Endişe Bozuklukları nelerdir bunlara bakalım.
1- PANİK-ANKSİYETE BOZUKLUKLARI
a) Panik bozukluğu (Agorafobili-Agorafobisiz)
b) Yaygın anksiyete bozukluğu
2- FOBİK BOZUKLUKLAR
a) Agorafobi (Durum fobisi)
b) Özgül Fobi (Nesne fobisi) Hayvan, doğal çevre, kan-enjeksiyon-yara, durumsal, vs.
c) Sosyal fobi (İşlev fobisi)
3- OBSESİF-KOMPULSİF BOZUKLUK (OKB)
4- STRES BOZUKLUKLARI
a) Travma sonrası stres boz. ( Akut-Kronik)
b) Akut Stres Bozukluğu
5- ORGANİK ETİYOLOJİLİ ANKSİYETE BOZUKLUKLARI
a) Genel tıbbi bir duruma bağlı anksiyete Boz. ( Yaygın, panik ataklar, obsesif –kompulsif semptomlar)
b) Madde kullanımının yol açtığı anksiyete boz.
Görüldüğü gibi kaygı bozukluklarından sadece bir tanesi olan Sosyal Fobi, çoğu psikolojik rahatsızlık gibi erken yaşta ortaya çıkmaktadır ancak aileler küçük yaştaki çocuklarının çekinik davranışlarını zamanla aşmasını beklerler. Çoğu zaman bu doğru bir davranış olabilir ancak bu durumun zaman içerisinde geçip geçmediği dikkatle incelenmelidir. 13 yaşının üzerinde bir çocuğun akran gruplarıyla oynamaktan kaçınmasını, liderlik yapmaktan çok korkmasını, bir oyun oynarken oyunu kurmaktan zevk alması yerine endişe yaşaması pek beklendik bir durum değildir. Burada önemli olan nokta küçük yaştaki çocukların ya da ergenlerin, akranları (yaşıtları) yanında da aynı endişeye sahip olup olmadığıdır.
Ancak tedavi için kliniklere başvuran danışanların çoğunlukla yetişkin olduğu görülmektedir.
Sosyal Fobinin ne olduğunu daha iyi anlayabilmek için Amerikan Psikoloji Birliği’nin Türkiye’ deki hastaneler ve kliniklerde de kullanılan tanı ölçütlerini yazmakta yarar gördüm.
DSM-IV.TR’ye GÖRE SOSYAL FOBİ (Sosyal Anksiyete Boz.) TANI ÖLÇÜTLERİ
A- Tanımadık insanlarla karşılaştığı ya da başkalarının gözünün üzerinde olabileceği, bir veya birden fazla toplumsal bir eylemi gerçekleştirdiği durumdan belirgin ve sürekli bir korku duyma. Kişi, küçük duruma düşeceği ya da utanç duyacağı bir biçimde davranacağından korkar,
B- Korkulan toplumsal durumla karşılaşma hemen her zaman anksiyete doğurur, bu da duruma bağlı ya da durumsal olarak yetkinlik gösterilen bir panik atağı biçimini alabilir.
C- Kişi, korkusunun aşırı ya da anlamsız olduğunu bilir. (ÇOCUKLARDA bu özellik bulunmayabilir)
D- Korkulan toplumsal ya da bir eylemin gerçekleştirildiği durumlardan kaçınılır ya da yoğun anksiyete ya da sıkıntıyla bunlara katlanılır.
E- Kaçınma, kaygının beklentisi ya da korkulan toplumsal ya da bir eylemin gerçekleştirildiği durumlarda sıkıntı duyma, kişinin olağan günlük işlerini, mesleki (ya da eğitimle ilgili) işlevselliğini, toplumsal etkinliklerini veya ilişkilerini bozar ya da fobi olacağına ilişkin belirgin bir sıkıntı vardır.
F- 18 yaşın altındaki kişilerde süresi en az 6 aydır.
Sosyal Fobinin Nedenleri ve Tedavisi
Buraya kadar sanırım sosyal fobinin ne olduğunu anladık. Zaten sosyal fobi hastası iseniz ve tahminimce aylardır ya da yıllardır bu sorundan muzdaripseniz size sosyal fobiyi daha detaylıca anlatmaya gerek olmadığını düşünüyorum. Çoğu makaleyi okurken merakla aradığınızı ancak bulamadığınızı düşündüğüm sosyal fobinin nedenleri ve tedavisi kısmına gelirsek;
Farklı terapi ekollerine göre farklı tedavi şekilleri yer aldığını vurgulamak isterim. Şimdi terapilerde en çok kullandığımız birkaç tedavi ekolünün tedavi stratejisinden bahsedeceğim.
İlk kuram olan Davranışçı Terapi ekolü kuramı sosyal fobinin yaşanmış olumsuz bir deneyim sonucu oluştuğunu öne sürer. Bunu bir örnekle açıklamak gerekirse bir danışanım sunum yapacağı günden bir gün önce yüksek ateşle seyreden bir hastalığa yakalandığını fakat sunumu erteleyemediği için yapmak zorunda kaldığını ve yaptığı sunumun performansının da tahmin edileceği üzere düşük sonuçlandığını belirtmişti. Bunun üzerine danışanım hızlı bir linkleme ile yapacağı diğer sunumlarda da performansının düşük olacağını düşünerek bu ortamlardan kaçınma davranışı gerçekleştirmişti. Bu danışanım ile birlikte yaptığımız “role playing” çalışmalarıyla yapacağı her sunumda düşük performans sergilettiren olayın sadece “durumsal” ya da “o ana özgü” olduğunu gördük. Motive edici birkaç seanstan sonra ise önce küçük bir grupta başarılı bir sunum denemesinin akabinde hedeflediği büyük grup önünde sunum yapma cesareti kazanmıştı. Davranışçı ekolün temeli; bir insanı korkutan durum nasıl oluşabiliyor ise bu durum tersten alınca da aynı şekilde düzelebilir olduğuna dayanır. Ancak şunu da eklemek gerekir ki tedavide sadece davranışçı terapiler nadiren kullanılır.
İkinci kuram ise Bilişsel Davranışçı Terapilerdir. Bu terapi ekolü danışanın yetiştirilme tutumlarıyla oluşan bir takım bilişsel çarpıtmalar (özellikle felaketleştirme, aşırı genelleme, büyütme/küçültme ve zihin okuma çarpıtmaları) neticesinde belirli olaylardan kaçındığına dayanır. Bilişsel çarpıtmaları uzun uzun açıklamaktansa vaka örnekleri üzerinden açıklamamın siz okuyucular açısından daha anlaşılır olacağını düşünüyorum. Yine bir danışanım seansa geldiğinde hafta sonu kız arkadaşının mezuniyet törenine katılacağını ve gideceği ortamda tanımadığı birçok yeni insanla tanışmak zorunda kalmaktan, onlarla tanışırken (kendi tabiri ile) saçmalamasından aşırı kaygı duyduğunu ve küçük düşmekten çok korktuğunu ifade etmişti. Bu danışanım ile yaptığımız seanslarda, danışanımın bilişsel çarpıtma dediğimiz bir takım düşünce yapılarını kullandığını fark ettik. Bu çarpıtmalardan bir tanesi olası kötü sonuçları abartma idi. Danışanım olası sonuçlar hakkında gereğinden fazla korkuyor, hatta bu korkular bir süre sonra korkudan korkmaya dönüşüyordu. Sağlıklı bir insan toplum içerisinde konuşurken “bazen aksaklık yaşayabiliriz” diye düşünürken abartma/felaketleştirme bilişsel çarpıtma şemasına sahip olan danışanım bunu “dünyanın sonu” olarak görüyordu. Bir başka bilişsel çarpıtma ise “zihin okuma” dediğimiz diğer insanların kendisi hakkında ne düşündüğünü bildiğini sanmasıydı. Tanışma sırasında ortaya çıkacak olası bedensel tepkiler karşısında (terleme, titreme, kızarma) diğer insanların onun hakkında “kendine güveni olmayan, silik karakter yapısına sahip biri” olduğunu düşüneceklerini, hatta belki o günden sonra arkadaşlarının kız arkadaşına kendisini bırakması yönünde tavsiyelerde bulunacaklarından endişe ediyordu.
Bilişsel kuramın tedavi stratejisi ise küçüklüğünden beri süre gelen bu bilişsel çarpıtmaların psiko-eğitimsel seanslar ile iç görü sağlanmasına ve ev ödevleriyle yeni düşünce yapısının sağlamlaştırılması temeline dayanır.
Bir başka terapi ekolünün sosyal fobinin tedavi stratejilerinden birisi ise hipnotik trans altında danışanın hangi sebepten ötürü sosyal fobi davranışlarını kullandığını (kullandığını diyorum çünkü psikodinamik ekol sosyal fobiyi altta yatan daha güçlü bir sorunu unutturacak bir savunma olarak görür) öğrenmektir. Sonra yine hipnotik telkinlerle ya da yüz yüze görüşmelerle ego güçlendirici seanslar yaparak danışanın kendisine olan güvenini artırmak ya da altta yatan çözülmemiş sorunu çözerek sosyal fobi şeklinde tezahür eden nedeni ortadan kaldırmayı hedefler.
Sosyal Fobi Ölçeği
Aşağıda Popüler Psikiyatri Dergisinden alınmış Sosyal Fobi ölçeği bulunmaktadır. Öncelikle yönergeyi okuyup ardından puanlamasını yapabilirsiniz.
Lütfen açıklamaları dikkatlice okuyun.
Her bir (yaşanmış olan ya da yaşanmış olduğu varsayılan) durum için, hem korku ya da kaygının (anksiyete) derecesini, hem de kaçınma sıklığını değerlendiriniz. (Örnek: Bir toplantıda konuşmaktan ne kadar sıkıntı duyduğunuz korku ya da kaygı bölümüne işaretlenecek; böyle durumlarla karşılaşmamak için kaçınma olup olmadığı ise kaçınma bölümünes işaretlenecek.)
1- Topluluk içerisinde telefon etmek
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
2- Küçük bir grup aktivitesine katılmak
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
3- Topluluk içinde yemek yemek
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
4- Topluluk içinde içki içmek
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
5- Otorite konumunda biriyle konuşmak
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
6- Seyirci önünde rol yapmak, oynamak ya da konuşmak
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
7- Bir eğlence partisine gitmek
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
8- Biri ya da birileri tarafından izlenirken çalışmak
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
9- Biri ya da birileri tarafından izlenirken yazı yazmak
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
10- Çok iyi tanımadığınız birine telefon etmek
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
11- Çok iyi tanımadığınız biriyle yüz yüze konuşmak
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
12- Yabancılarla tanışmak
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
13- Genel bir tuvalette idrar yapmak
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
14- Başkalarının oturuyor olduğu bir odaya girmek
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
15- İlgi merkezi olmak
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
16- Ön hazırlıksız toplantıda konuşmak
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
17- Bir sınava girmek (Yetenek, bilgi, beceri vb.)
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
18- Çok iyi tanımadığınız birine karşı görüş bildirmek ya da onun onaylamamak
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
19- Çok iyi tanımadığınız birinin doğrudan gözlerinin içine bakmak
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
20- Bir gruba sözlü rapor vermek
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
21- Cinsel ya da romantik bir ilişki amacıyla biriyle yakınlaşmaya çalışmak
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
22- Aldığınız bir malı parası iade edilmek üzere geri götürmek
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
23- Bir parti vermek
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
24- Israrlı bir satıcıyı reddetmek
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme ölçeği
0-35 arası: Sorun yok diyebiliriz. Puan arttıkça sıkıntılar artıyor demektir.Arada bir testi tekrarlayın.
36-47 arası: Orta derecede sosyal anksiyetiniz bulunmaktadır. Toplum içinde kısmen bulunabilir, bazı kaygı ve kaçınmaları yaşamakla beraber “idare ediyorsunuz” demektir. Ancak yinede bazı durumlarda sorun yaşayabilmektesiniz.Kaçındığınız konular ile yoğun olarak karşılaşmakta iseniz, o konularda psikiyatrik tedavi gerekebilir.İlaç tedavisi ya da terapi yapılabilir.
48-60 arası: Belirgin derecede sosyal anksiyeteniz bulunmaktadır. Bir önceki duruma göre korku duyulan durumlar ve kaçınma çabaları benzer ya da daha çok olabilir, ama ortaya çıkan belirtiler daha çok ve hayatı daha kısıtlayıcı niteliktedir. Psikiyatrik tedavi gerekli olabilir, ilaç tedavisi ya da terapi faydalıdır.
61-79 arası: Aşırı derecede sosyal anksiyete bulunmaktadır. Belirtiler hayatı etkilemekte ve kısıtlamaktadır. Tedaviden uzun sürede fayda görürler.Tedavi gereklidir.
80 üstü: Çok aşırı sosyal anksiyete mevcuttur. Genel olarak pek çok sosyal durumda sosyal kaygı ve kaçınma durumu bulunmaktadır. Hastanın doktora bile gelmesi zor olmasına karşın, tedaviden uzun süreli olmak üzere fayda görürler, psikiyatrik tedavi mutlaka gereklidir.
Kaynak : Popüler Psikiyatri Dergisi
Sosyal Fobinin Tanımı
Sosyal Fobi kişinin, diğer insanlar tarafından kendisini değerlendirebileceği (yargılayabileceği, eleştirebileceği, övebileceği, yerebileceği) durumlarda ortaya çıkan genellikle yüz kızarması, terleme, titreme gibi bir takım fiziksel belirtilerin de eşlik etti bir kaygı bozukluğudur. Sosyal fobi genel anlamda Anksiyete (kaygı, endişe) Bozukluklarının korku bozuklukları alt kategorisinde yer almaktadır. Öncelikle bu Kaygı/Endişe Bozuklukları nelerdir bunlara bakalım.
1- PANİK-ANKSİYETE BOZUKLUKLARI
a) Panik bozukluğu (Agorafobili-Agorafobisiz)
b) Yaygın anksiyete bozukluğu
2- FOBİK BOZUKLUKLAR
a) Agorafobi (Durum fobisi)
b) Özgül Fobi (Nesne fobisi) Hayvan, doğal çevre, kan-enjeksiyon-yara, durumsal, vs.
c) Sosyal fobi (İşlev fobisi)
3- OBSESİF-KOMPULSİF BOZUKLUK (OKB)
4- STRES BOZUKLUKLARI
a) Travma sonrası stres boz. ( Akut-Kronik)
b) Akut Stres Bozukluğu
5- ORGANİK ETİYOLOJİLİ ANKSİYETE BOZUKLUKLARI
a) Genel tıbbi bir duruma bağlı anksiyete Boz. ( Yaygın, panik ataklar, obsesif –kompulsif semptomlar)
b) Madde kullanımının yol açtığı anksiyete boz.
Görüldüğü gibi kaygı bozukluklarından sadece bir tanesi olan Sosyal Fobi, çoğu psikolojik rahatsızlık gibi erken yaşta ortaya çıkmaktadır ancak aileler küçük yaştaki çocuklarının çekinik davranışlarını zamanla aşmasını beklerler. Çoğu zaman bu doğru bir davranış olabilir ancak bu durumun zaman içerisinde geçip geçmediği dikkatle incelenmelidir. 13 yaşının üzerinde bir çocuğun akran gruplarıyla oynamaktan kaçınmasını, liderlik yapmaktan çok korkmasını, bir oyun oynarken oyunu kurmaktan zevk alması yerine endişe yaşaması pek beklendik bir durum değildir. Burada önemli olan nokta küçük yaştaki çocukların ya da ergenlerin, akranları (yaşıtları) yanında da aynı endişeye sahip olup olmadığıdır.
Ancak tedavi için kliniklere başvuran danışanların çoğunlukla yetişkin olduğu görülmektedir.
Sosyal Fobinin ne olduğunu daha iyi anlayabilmek için Amerikan Psikoloji Birliği’nin Türkiye’ deki hastaneler ve kliniklerde de kullanılan tanı ölçütlerini yazmakta yarar gördüm.
DSM-IV.TR’ye GÖRE SOSYAL FOBİ (Sosyal Anksiyete Boz.) TANI ÖLÇÜTLERİ
A- Tanımadık insanlarla karşılaştığı ya da başkalarının gözünün üzerinde olabileceği, bir veya birden fazla toplumsal bir eylemi gerçekleştirdiği durumdan belirgin ve sürekli bir korku duyma. Kişi, küçük duruma düşeceği ya da utanç duyacağı bir biçimde davranacağından korkar,
B- Korkulan toplumsal durumla karşılaşma hemen her zaman anksiyete doğurur, bu da duruma bağlı ya da durumsal olarak yetkinlik gösterilen bir panik atağı biçimini alabilir.
C- Kişi, korkusunun aşırı ya da anlamsız olduğunu bilir. (ÇOCUKLARDA bu özellik bulunmayabilir)
D- Korkulan toplumsal ya da bir eylemin gerçekleştirildiği durumlardan kaçınılır ya da yoğun anksiyete ya da sıkıntıyla bunlara katlanılır.
E- Kaçınma, kaygının beklentisi ya da korkulan toplumsal ya da bir eylemin gerçekleştirildiği durumlarda sıkıntı duyma, kişinin olağan günlük işlerini, mesleki (ya da eğitimle ilgili) işlevselliğini, toplumsal etkinliklerini veya ilişkilerini bozar ya da fobi olacağına ilişkin belirgin bir sıkıntı vardır.
F- 18 yaşın altındaki kişilerde süresi en az 6 aydır.
Sosyal Fobinin Nedenleri ve Tedavisi
Buraya kadar sanırım sosyal fobinin ne olduğunu anladık. Zaten sosyal fobi hastası iseniz ve tahminimce aylardır ya da yıllardır bu sorundan muzdaripseniz size sosyal fobiyi daha detaylıca anlatmaya gerek olmadığını düşünüyorum. Çoğu makaleyi okurken merakla aradığınızı ancak bulamadığınızı düşündüğüm sosyal fobinin nedenleri ve tedavisi kısmına gelirsek;
Farklı terapi ekollerine göre farklı tedavi şekilleri yer aldığını vurgulamak isterim. Şimdi terapilerde en çok kullandığımız birkaç tedavi ekolünün tedavi stratejisinden bahsedeceğim.
İlk kuram olan Davranışçı Terapi ekolü kuramı sosyal fobinin yaşanmış olumsuz bir deneyim sonucu oluştuğunu öne sürer. Bunu bir örnekle açıklamak gerekirse bir danışanım sunum yapacağı günden bir gün önce yüksek ateşle seyreden bir hastalığa yakalandığını fakat sunumu erteleyemediği için yapmak zorunda kaldığını ve yaptığı sunumun performansının da tahmin edileceği üzere düşük sonuçlandığını belirtmişti. Bunun üzerine danışanım hızlı bir linkleme ile yapacağı diğer sunumlarda da performansının düşük olacağını düşünerek bu ortamlardan kaçınma davranışı gerçekleştirmişti. Bu danışanım ile birlikte yaptığımız “role playing” çalışmalarıyla yapacağı her sunumda düşük performans sergilettiren olayın sadece “durumsal” ya da “o ana özgü” olduğunu gördük. Motive edici birkaç seanstan sonra ise önce küçük bir grupta başarılı bir sunum denemesinin akabinde hedeflediği büyük grup önünde sunum yapma cesareti kazanmıştı. Davranışçı ekolün temeli; bir insanı korkutan durum nasıl oluşabiliyor ise bu durum tersten alınca da aynı şekilde düzelebilir olduğuna dayanır. Ancak şunu da eklemek gerekir ki tedavide sadece davranışçı terapiler nadiren kullanılır.
İkinci kuram ise Bilişsel Davranışçı Terapilerdir. Bu terapi ekolü danışanın yetiştirilme tutumlarıyla oluşan bir takım bilişsel çarpıtmalar (özellikle felaketleştirme, aşırı genelleme, büyütme/küçültme ve zihin okuma çarpıtmaları) neticesinde belirli olaylardan kaçındığına dayanır. Bilişsel çarpıtmaları uzun uzun açıklamaktansa vaka örnekleri üzerinden açıklamamın siz okuyucular açısından daha anlaşılır olacağını düşünüyorum. Yine bir danışanım seansa geldiğinde hafta sonu kız arkadaşının mezuniyet törenine katılacağını ve gideceği ortamda tanımadığı birçok yeni insanla tanışmak zorunda kalmaktan, onlarla tanışırken (kendi tabiri ile) saçmalamasından aşırı kaygı duyduğunu ve küçük düşmekten çok korktuğunu ifade etmişti. Bu danışanım ile yaptığımız seanslarda, danışanımın bilişsel çarpıtma dediğimiz bir takım düşünce yapılarını kullandığını fark ettik. Bu çarpıtmalardan bir tanesi olası kötü sonuçları abartma idi. Danışanım olası sonuçlar hakkında gereğinden fazla korkuyor, hatta bu korkular bir süre sonra korkudan korkmaya dönüşüyordu. Sağlıklı bir insan toplum içerisinde konuşurken “bazen aksaklık yaşayabiliriz” diye düşünürken abartma/felaketleştirme bilişsel çarpıtma şemasına sahip olan danışanım bunu “dünyanın sonu” olarak görüyordu. Bir başka bilişsel çarpıtma ise “zihin okuma” dediğimiz diğer insanların kendisi hakkında ne düşündüğünü bildiğini sanmasıydı. Tanışma sırasında ortaya çıkacak olası bedensel tepkiler karşısında (terleme, titreme, kızarma) diğer insanların onun hakkında “kendine güveni olmayan, silik karakter yapısına sahip biri” olduğunu düşüneceklerini, hatta belki o günden sonra arkadaşlarının kız arkadaşına kendisini bırakması yönünde tavsiyelerde bulunacaklarından endişe ediyordu.
Bilişsel kuramın tedavi stratejisi ise küçüklüğünden beri süre gelen bu bilişsel çarpıtmaların psiko-eğitimsel seanslar ile iç görü sağlanmasına ve ev ödevleriyle yeni düşünce yapısının sağlamlaştırılması temeline dayanır.
Bir başka terapi ekolünün sosyal fobinin tedavi stratejilerinden birisi ise hipnotik trans altında danışanın hangi sebepten ötürü sosyal fobi davranışlarını kullandığını (kullandığını diyorum çünkü psikodinamik ekol sosyal fobiyi altta yatan daha güçlü bir sorunu unutturacak bir savunma olarak görür) öğrenmektir. Sonra yine hipnotik telkinlerle ya da yüz yüze görüşmelerle ego güçlendirici seanslar yaparak danışanın kendisine olan güvenini artırmak ya da altta yatan çözülmemiş sorunu çözerek sosyal fobi şeklinde tezahür eden nedeni ortadan kaldırmayı hedefler.
Sosyal Fobi Ölçeği
Aşağıda Popüler Psikiyatri Dergisinden alınmış Sosyal Fobi ölçeği bulunmaktadır. Öncelikle yönergeyi okuyup ardından puanlamasını yapabilirsiniz.
Lütfen açıklamaları dikkatlice okuyun.
Her bir (yaşanmış olan ya da yaşanmış olduğu varsayılan) durum için, hem korku ya da kaygının (anksiyete) derecesini, hem de kaçınma sıklığını değerlendiriniz. (Örnek: Bir toplantıda konuşmaktan ne kadar sıkıntı duyduğunuz korku ya da kaygı bölümüne işaretlenecek; böyle durumlarla karşılaşmamak için kaçınma olup olmadığı ise kaçınma bölümünes işaretlenecek.)
1- Topluluk içerisinde telefon etmek
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
2- Küçük bir grup aktivitesine katılmak
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
3- Topluluk içinde yemek yemek
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
4- Topluluk içinde içki içmek
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
5- Otorite konumunda biriyle konuşmak
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
6- Seyirci önünde rol yapmak, oynamak ya da konuşmak
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
7- Bir eğlence partisine gitmek
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
8- Biri ya da birileri tarafından izlenirken çalışmak
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
9- Biri ya da birileri tarafından izlenirken yazı yazmak
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
10- Çok iyi tanımadığınız birine telefon etmek
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
11- Çok iyi tanımadığınız biriyle yüz yüze konuşmak
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
12- Yabancılarla tanışmak
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
13- Genel bir tuvalette idrar yapmak
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
14- Başkalarının oturuyor olduğu bir odaya girmek
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
15- İlgi merkezi olmak
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
16- Ön hazırlıksız toplantıda konuşmak
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
17- Bir sınava girmek (Yetenek, bilgi, beceri vb.)
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
18- Çok iyi tanımadığınız birine karşı görüş bildirmek ya da onun onaylamamak
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
19- Çok iyi tanımadığınız birinin doğrudan gözlerinin içine bakmak
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
20- Bir gruba sözlü rapor vermek
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
21- Cinsel ya da romantik bir ilişki amacıyla biriyle yakınlaşmaya çalışmak
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
22- Aldığınız bir malı parası iade edilmek üzere geri götürmek
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
23- Bir parti vermek
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
24- Israrlı bir satıcıyı reddetmek
Korku ya da kaygı (anksiyete):
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
Kaçınma :
Yok (0)
Hafif (1)
Orta Şiddetli (2)
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme ölçeği
0-35 arası: Sorun yok diyebiliriz. Puan arttıkça sıkıntılar artıyor demektir.Arada bir testi tekrarlayın.
36-47 arası: Orta derecede sosyal anksiyetiniz bulunmaktadır. Toplum içinde kısmen bulunabilir, bazı kaygı ve kaçınmaları yaşamakla beraber “idare ediyorsunuz” demektir. Ancak yinede bazı durumlarda sorun yaşayabilmektesiniz.Kaçındığınız konular ile yoğun olarak karşılaşmakta iseniz, o konularda psikiyatrik tedavi gerekebilir.İlaç tedavisi ya da terapi yapılabilir.
48-60 arası: Belirgin derecede sosyal anksiyeteniz bulunmaktadır. Bir önceki duruma göre korku duyulan durumlar ve kaçınma çabaları benzer ya da daha çok olabilir, ama ortaya çıkan belirtiler daha çok ve hayatı daha kısıtlayıcı niteliktedir. Psikiyatrik tedavi gerekli olabilir, ilaç tedavisi ya da terapi faydalıdır.
61-79 arası: Aşırı derecede sosyal anksiyete bulunmaktadır. Belirtiler hayatı etkilemekte ve kısıtlamaktadır. Tedaviden uzun sürede fayda görürler.Tedavi gereklidir.
80 üstü: Çok aşırı sosyal anksiyete mevcuttur. Genel olarak pek çok sosyal durumda sosyal kaygı ve kaçınma durumu bulunmaktadır. Hastanın doktora bile gelmesi zor olmasına karşın, tedaviden uzun süreli olmak üzere fayda görürler, psikiyatrik tedavi mutlaka gereklidir.
Kaynak : Popüler Psikiyatri Dergisi
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Sosyal Fobi" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Berat Onur TAŞBAŞI'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Berat Onur TAŞBAŞI'nın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
sosyal fobi, çekingenlik, çekinik, utangaçlık, utangaç, fobi, yüz kızarması, terleme, titreme, topluluk önünde konuşamama, sosyal, topluluk anksiyetesi, sunum korkusu, kalabalıkta konuşamama, aşırı utangaçlık, sosyal fobi nedir, sosyal fobinin tanımı, sosyal fobi tedavisi, sosyal fobi ölçeği, sosyal fobi testi, utangaçlık testi
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
