Bedenselleştirme Mekanizmasına Yaklaşım
BEDENSELLEŞTİRME MEKANİZMASINA YAKLAŞIM
“Bedendeki bir bozukluk gibi” görüntü verip, temelde ruhsal ve sosyal alanda yaşanan sorunlara ilişkin yardım arama davranışı olarak bedenselleştirme, kişilik özellikleri, öğrenilmiş davranış kalıpları, psikiyatrik hastalık ve başa çıkma stili olarak birçok değişkenin anlatımı için son ortak yoldur. Bireyin ruhsal, kişilerarası, sosyal, kültürel ve çevresel etkenlerin zorlamasıyla tıbben açıklanamayan yakınmalar, hastalık ve sağlıkla aşırı uğraş ve kronik hastalık davranışı ile karakterize bir yaşam stili benimsemesi olarak tanımlanan bedenselleştirmede, klinisyenin organize, sistematik ve kapsamlı bir şekilde sorunu ele alması gerekmektedir.
Bireyin maddi varlığına yani bedene odaklanan bir tıp modeli karşımıza gelen sorunlu insanı anlamamızı güçleştirebilmektedir. Hekim olarak sahip olduğumuz “sağlık ve hastalık” kavramı ile hastanın “hastalık” yaşantısı çoğu zaman örtüşmemektedir. Özellikle bireyin öznel olarak yaşantıladığı bedensel duyumları, tıbbın teknolojik olanaklarıyla nesnel olarak saptayamadığımızda hastanın bu hissettiklerinin “bedeninde değil, beyninde olup bittiğini” söylememiz gerçekte ne hasta için, ne de biz hekimler için doyurucu bir açıklama olmaktadır Hasta hekimin odasından böyle bir açıklamayla ayrılırken kendisine şu soruyu sormaktadır “İyi ama nasıl? Nasıl oluyor da kafamda olup bitenler bedenimi hastalandırıyor?”.
Yanıtı henüz bilinmeyen bu soru için doktor doktor gezen hasta “bir türlü iyileşmeyen” hasta olarak hekimleri yılgınlığa uğratmaktadır. Çaresizliğin ardından gelen öfkeyle çoğu zaman görmezden gelinmekte, bazen de açıkça reddedilmektedir. Psikiyatri genellikle bu süreçte “son çare” olarak hastaya sunulmaktadır. Hastanın psikiyatriden beklentisi zorunlu bir ikilem taşımakta, düşünceleri “bedenimle ilgili bir yakınma için psikiyatri ne yapabilir ki?” ile “demek ki sinirlerim düzelirse her şey düzelecek!” arasında salınıp durmaktadır. Umudu psikiyatriden büyüsel bir çözüm beklemekle, hiçbir şey beklememek arasında gidip gelmektedir.
Doğrusu hastanın başvurduğu psikiyatr da bu durumdan hiç hoşnut değildir. “Tıbbın çöp tenekesi” konumuna getirilmek bir yana, artık süregenleşmiş ve bir kişilik örüntüsü ya da yaşam tarzına dönüşmüş bu “bedenselleştirme” sorunu için hastanın tedaviye katılımının oldukça azalmış olma olasılığı psikiyatrı zor duruma düşürmektedir. Bu zor durumla başa çıkmada, başarılı bir hasta-hekim işbirliği kurma ve etkili bir tedavi uygulamada hekimin öncelikle hastanın hastalığını açıklama modelini öğrenmesi gereklidir. Hastanın yaşadığı kültürde o belirtilerin anlamları ve hastalık inanç modelleri gözönünde bulundurulmalıdır. Sorun çözme biçimleri kültüre özgü bir yapılanma gösterdiği gibi hastalık yorumları da kültüre özgü farklılıklar sergiler. Bireyin yakınmalarına anlam yükleme çabasında içinde yaşadığı kültür oldukça önemlidir. Bu nedenle tedavi ilişkisi, hasta bireyden ödünç alınan anlamsal içerik ve klinik doğrular ışığında oluşturulmalıdır.
Hastanın sıkıntılarının kabul edilmesi, belirtilerin önemsenmesi ve yakınmalarının işitilmesi tedavi işbirliğinin oluşturulmasında ilk adım olacaktır. Hastanın ve hekimin tedaviden beklenti konusunda ortak bir noktada buluşmaları önemlidir. Somatizasyonun tedavisinde amaç belirtilerin ortadan kaldırılması değil, bu belirtilerle başa çıkma yetisinin geliştirilmesi olmalıdır. Ortada herhangi bir yapısal hastalık olmadığından, hekimin hastanın “hasta olma gereksinimini” ortadan kaldıracak bir ilaç olmadığını aklında tutması gerekir. Belirtileri ortadan kaldırma beklentisinden vazgeçmek hem hastayı, hem de hekimi rahatlatacak, karşılıklı yaşanan olumsuz duyguları en aza indirecektir. Hastanın yakınmalarının yapısal değil işlevsel bir bozukluk olduğunu onun anlayacağı bir dilde açıklamak ve gerekirse ilaç tedavisi başlatmak daha sonraki adımlar olmalıdır.
Bunun yanısıra hastanın sosyal destekleri, uyum stratejileri, güçleri soruşturularak harekete geçirilmelidir. Ailenin ve içinde yaşadığı toplumun bu tür sorunlarla başa çıkma mekanizmaları özellikle araştırılarak bunun tedaviye ne tür yansımaları olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Olumlu olabileceklerden yararlanırken, tedavi için engel oluşturabileceklerin etkisi azaltılmaya çalışılmalıdır. Sağlıkla ve hastalıkla ilgili inançları ve varsayımları belirlenmeli ve yeniden yapılandırılmalıdır. Olağan etkinliklerden kaçınma, başkalarından güvence isteme ve hekime gitme gibi işlevsel yetersizliğin sürmesine yol açan uyum bozucu davranışlar değiştirilmeli, giderek yoğunlaşan bir egzersiz programı başlatılmalıdır.
Bedenselleştiren hastanın tedavisinde temel ilkeler:
Hastaya hastalığını açıklarken “beden ve zihin arasındaki etkileşim nedeniyle yaşam zorluklarına karşı bedeninin aşırı tepki gösterdiği” yorumunu yapın
Stresin fiziksel etkilerini basitçe anlatın
Tıbbi hastalıkların oluşumuna psikolojik etkenlerin rolü hakkında aydınlatın
Ruhsal belirtileri düzeltin
Bu hastaların güç hastalar olduğunu, büyük bir bölümünün iyileşmeyeceğini bilin.
“Hasta” rolüne izin verin
Buradaki rolünüzün iyileştirme değil, “bakım” olduğunu bilin
Olabildiğince işlevselliği arttırın
Empatik, uzun süreli bir ilişki kurun
Düzenli ve sık kontrole çağırın (ayda bir 15 dak)
Tedavisinde aktif rol almasını sağlayın
Potansiyel invaziv tetkikleri en aza indirin
Hastaneye yatışları ve acile başvuruları azaltın
Özetle terapist bedenselleştiren hastalarda olabildiğine sağlığı geliştirmek, hastalığın belirtilerini en aza indirgemek ve bireyin hastalıkla birlikte yaşamasını öğretmek durumundadır.
Psk.ilkten çetin ve yrd doc şeyda dülgerler tarafından hazırlanmıştır
“Bedendeki bir bozukluk gibi” görüntü verip, temelde ruhsal ve sosyal alanda yaşanan sorunlara ilişkin yardım arama davranışı olarak bedenselleştirme, kişilik özellikleri, öğrenilmiş davranış kalıpları, psikiyatrik hastalık ve başa çıkma stili olarak birçok değişkenin anlatımı için son ortak yoldur. Bireyin ruhsal, kişilerarası, sosyal, kültürel ve çevresel etkenlerin zorlamasıyla tıbben açıklanamayan yakınmalar, hastalık ve sağlıkla aşırı uğraş ve kronik hastalık davranışı ile karakterize bir yaşam stili benimsemesi olarak tanımlanan bedenselleştirmede, klinisyenin organize, sistematik ve kapsamlı bir şekilde sorunu ele alması gerekmektedir.
Bireyin maddi varlığına yani bedene odaklanan bir tıp modeli karşımıza gelen sorunlu insanı anlamamızı güçleştirebilmektedir. Hekim olarak sahip olduğumuz “sağlık ve hastalık” kavramı ile hastanın “hastalık” yaşantısı çoğu zaman örtüşmemektedir. Özellikle bireyin öznel olarak yaşantıladığı bedensel duyumları, tıbbın teknolojik olanaklarıyla nesnel olarak saptayamadığımızda hastanın bu hissettiklerinin “bedeninde değil, beyninde olup bittiğini” söylememiz gerçekte ne hasta için, ne de biz hekimler için doyurucu bir açıklama olmaktadır Hasta hekimin odasından böyle bir açıklamayla ayrılırken kendisine şu soruyu sormaktadır “İyi ama nasıl? Nasıl oluyor da kafamda olup bitenler bedenimi hastalandırıyor?”.
Yanıtı henüz bilinmeyen bu soru için doktor doktor gezen hasta “bir türlü iyileşmeyen” hasta olarak hekimleri yılgınlığa uğratmaktadır. Çaresizliğin ardından gelen öfkeyle çoğu zaman görmezden gelinmekte, bazen de açıkça reddedilmektedir. Psikiyatri genellikle bu süreçte “son çare” olarak hastaya sunulmaktadır. Hastanın psikiyatriden beklentisi zorunlu bir ikilem taşımakta, düşünceleri “bedenimle ilgili bir yakınma için psikiyatri ne yapabilir ki?” ile “demek ki sinirlerim düzelirse her şey düzelecek!” arasında salınıp durmaktadır. Umudu psikiyatriden büyüsel bir çözüm beklemekle, hiçbir şey beklememek arasında gidip gelmektedir.
Doğrusu hastanın başvurduğu psikiyatr da bu durumdan hiç hoşnut değildir. “Tıbbın çöp tenekesi” konumuna getirilmek bir yana, artık süregenleşmiş ve bir kişilik örüntüsü ya da yaşam tarzına dönüşmüş bu “bedenselleştirme” sorunu için hastanın tedaviye katılımının oldukça azalmış olma olasılığı psikiyatrı zor duruma düşürmektedir. Bu zor durumla başa çıkmada, başarılı bir hasta-hekim işbirliği kurma ve etkili bir tedavi uygulamada hekimin öncelikle hastanın hastalığını açıklama modelini öğrenmesi gereklidir. Hastanın yaşadığı kültürde o belirtilerin anlamları ve hastalık inanç modelleri gözönünde bulundurulmalıdır. Sorun çözme biçimleri kültüre özgü bir yapılanma gösterdiği gibi hastalık yorumları da kültüre özgü farklılıklar sergiler. Bireyin yakınmalarına anlam yükleme çabasında içinde yaşadığı kültür oldukça önemlidir. Bu nedenle tedavi ilişkisi, hasta bireyden ödünç alınan anlamsal içerik ve klinik doğrular ışığında oluşturulmalıdır.
Hastanın sıkıntılarının kabul edilmesi, belirtilerin önemsenmesi ve yakınmalarının işitilmesi tedavi işbirliğinin oluşturulmasında ilk adım olacaktır. Hastanın ve hekimin tedaviden beklenti konusunda ortak bir noktada buluşmaları önemlidir. Somatizasyonun tedavisinde amaç belirtilerin ortadan kaldırılması değil, bu belirtilerle başa çıkma yetisinin geliştirilmesi olmalıdır. Ortada herhangi bir yapısal hastalık olmadığından, hekimin hastanın “hasta olma gereksinimini” ortadan kaldıracak bir ilaç olmadığını aklında tutması gerekir. Belirtileri ortadan kaldırma beklentisinden vazgeçmek hem hastayı, hem de hekimi rahatlatacak, karşılıklı yaşanan olumsuz duyguları en aza indirecektir. Hastanın yakınmalarının yapısal değil işlevsel bir bozukluk olduğunu onun anlayacağı bir dilde açıklamak ve gerekirse ilaç tedavisi başlatmak daha sonraki adımlar olmalıdır.
Bunun yanısıra hastanın sosyal destekleri, uyum stratejileri, güçleri soruşturularak harekete geçirilmelidir. Ailenin ve içinde yaşadığı toplumun bu tür sorunlarla başa çıkma mekanizmaları özellikle araştırılarak bunun tedaviye ne tür yansımaları olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Olumlu olabileceklerden yararlanırken, tedavi için engel oluşturabileceklerin etkisi azaltılmaya çalışılmalıdır. Sağlıkla ve hastalıkla ilgili inançları ve varsayımları belirlenmeli ve yeniden yapılandırılmalıdır. Olağan etkinliklerden kaçınma, başkalarından güvence isteme ve hekime gitme gibi işlevsel yetersizliğin sürmesine yol açan uyum bozucu davranışlar değiştirilmeli, giderek yoğunlaşan bir egzersiz programı başlatılmalıdır.
Bedenselleştiren hastanın tedavisinde temel ilkeler:
Hastaya hastalığını açıklarken “beden ve zihin arasındaki etkileşim nedeniyle yaşam zorluklarına karşı bedeninin aşırı tepki gösterdiği” yorumunu yapın
Stresin fiziksel etkilerini basitçe anlatın
Tıbbi hastalıkların oluşumuna psikolojik etkenlerin rolü hakkında aydınlatın
Ruhsal belirtileri düzeltin
Bu hastaların güç hastalar olduğunu, büyük bir bölümünün iyileşmeyeceğini bilin.
“Hasta” rolüne izin verin
Buradaki rolünüzün iyileştirme değil, “bakım” olduğunu bilin
Olabildiğince işlevselliği arttırın
Empatik, uzun süreli bir ilişki kurun
Düzenli ve sık kontrole çağırın (ayda bir 15 dak)
Tedavisinde aktif rol almasını sağlayın
Potansiyel invaziv tetkikleri en aza indirin
Hastaneye yatışları ve acile başvuruları azaltın
Özetle terapist bedenselleştiren hastalarda olabildiğine sağlığı geliştirmek, hastalığın belirtilerini en aza indirgemek ve bireyin hastalıkla birlikte yaşamasını öğretmek durumundadır.
Psk.ilkten çetin ve yrd doc şeyda dülgerler tarafından hazırlanmıştır
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Bedenselleştirme Mekanizmasına Yaklaşım" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.İlkten ÇETİN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.İlkten ÇETİN'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
1 Beğeni 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
