 KİŞİLİK BOZUKLUKLARI
 KİŞİLİK;
bireyin kendine özgü olan
ve
başkalarından ayırdettiren uyum özellikleridir.
 Bu özellikler;
 Bireyin bilişsel değerlendirmelerine dayanarak iç ve dış dünyaya uyum için geliştirmiş olduğu duyuş, düşünüş ve davranış örüntülerini içerir.
 Bu örüntüler,
 Belli durumlarda belli duygusal tepki gösterebilme yetileri, engellenme ve çatışmalar karşısında yerleşmiş başetme biçimleri ve savunma düzenekleridir.
 Psikanalitik yayınlarda sıklıkla
“KİŞİLİK” ve “KARAKTER”
deyimleri eş anlamda kullanılmaktadır.
 “KİŞİLİK” ve “KİMLİK”
kavramları birbiri ile karıştırılmamalıdır !!!
 KİŞİLİK
 Bireye özgü, kalıcı özellikleri tanımlar
 Bireyin “nasıl bir kişi” olduğunu betimler.
 KİMLİK
 Bireyin kişisel, mesleksel, toplumsal konumunu, yani bireyin “kim” olduğunu belirler.
 Kişiliğin oluşumu;
 1- doğum öncesi, doğum sonrası ve çocukluk çağındaki fiziksel, ruhsal koşullar
 2- olgunlaşma, öğrenme ve toplumsallaşma etkenleriyle biçimlenir.
 Bu biçimlenme çocukluk döneminde bile az çok belli olur. Giderek yerleşmiş bir kişilik yapısı oluşur.
 KİŞİLİK TÜRLERİ
 Eski çağlardan beri insan kişiliğini tanımlama ve sınıflandırma çabaları oluşmuştur.
 Örneğin, HİPOKRAT ve GALENOS;
› KANLI (Sanguine)
› SARI SAFRALI (Choleric)
› KARA SAFRALI (Melancholic)
› BALGAMLI (Phlegmatic)
› kişilikler tanımlamış ve birçok hastalığın bu salgıların aşırılığından oluştuğunu ileri sürmüşlerdi.
 19. Yüzyılda beden yapıları ve kişilik türleri üzerinde kuramlar ileri sürülmüştür.
 20.yüzyılda da kişiliği psikolojik açıdan ele alan kuramlar geliştirilmiştir.
 Örneğin, KRETSCHMER belli beden tiplerine uyan kişilik türleri tanımlamıştır.
› ATLETİK TİP- NORMAL KİŞİLİK
› PİKNİK TİP-SİKLOTİMİK KİŞİLİK
› ASTENİK TİP-ŞİZOİD KİŞİLİK
› DİSPLASTİK TİP
 Ancak Kretschmer”in bu tipoloji tarihe karışmış gibidir.
 Kretschmer”den sonra SHELDON;
› ENDOMORFİK – iç organların egemen olduğu
› MESOMORFİK – kas ve iskelet dizgesinin egemen olduğu
› EKTOMORFİK-sinir dizgesinin egemen olduğu beden tiplerini tanımlamıştır.
 Ve bu tanımlara uyan;
-Viserotonik;dışa dönük,neşeli,yemeyi seven (piknik ya da siklotimik)
-Somatotonik;atletik,atılgan ve hareketli (atletik tip)
-Serebrotonik;astenik ve zihinsel yönden gelişmiş (astenik tip)
 Ancak beden yapısı ve kişilik yapısı arasında ilişki olduğu kanıtlanmamıştır.
Psikoanalitik açıdan çocukluk çağında belirli psikoseksüel gelişme dönemlerinde saplanma sonucu oluşan kişilik özellikleri;
-Oral
-Anal
-Genital kişilik türleridir.

Jung”a göre canlıların iki temel uyum biçimi vardır:
-dışa yönelme ve üretme
-içe yönelme ve koruma

Bu tanımlara dayanarak;
-Dışa dönük kişilik (ekstrovert); algı, düşünce, duygu ve davranışları ile daha çok dış uyaranlara bağımlı (anormali siklotimi)
-İçe dönük kişilik (İntrovert); öznel iç uyaranlara bağımlıdır (anormali şizoid)
 KİŞİLİK BOZUKLUĞUNUN TANIMI;
 Psikiyatride tanı tartışmasına en çok yol açan sorun kişilik bozukluklarıdır.
 Bilinen ruhsal bozuklukların dışında kalan ve uzun süreli uyum bozuklukları gösteren kişilerin her toplumda sık görüldüğü bir gerçektir.
 Kişilik bozukluğu tanısında en önemli sorun KİŞİLİK YAPISI ile KİŞİLİK BOZUKLUĞUNUN karıştırılmasıdır.
 Burada özelliklerin ağırlık derecesi önemlidir.
 Kişilik bozukluğu tanısını koyabilmek için;
› Bireyin toplumsal uyum sağlayamaması
› Düzenli bir iş tutamaması
› İlişkilerinde süreklilik sağlayamaması ve
› Bu sorunların devamlı, uzun süreli ve kalıcı bulunması gerekir.
 Kişilik bozukluklarındaki ortak özellikler;
 Esneklik gösterememe
 Toplum uyumunu sağlayan ölçütlerden sapma, aykırı davranışlar
 Çocukluk ya da ergenlik çağından beri süregelmesi
 Benliğe uyumlu (ego syntonic) ya da uyumsuz (ego dystonic) olsa bile değiştirilememesi
 Kişilik bozukluklarındaki ortak özellikler;
 Kendini çevreye değil çevreyi kendisine uydurmaya çalışması (alloplastik uyum)
 Kişinin bilişsel yetilerinde, temel duygulanım ve düşünce yapısında belirgin bozukluk olmaması
 Kişilik bozukluğunun yanısıra başka psikiyatrik bozukluklar birlikte bulunabilir.
› Eksen I
› Eksen II tanıları!!!!!
 KİŞİLİK MUAYENESİ
 Görüşmeler sırasında şu belirtilerle karşılaşınca K.B. Tanısı düşünülmelidir:
› Hastanın sorunları için daha çok çevreyi suçlaması, kendini haklı çıkarmaya çalışması
› Kendi davranışlarından yakınmaması, değişim için çaba olmaması, tersine çevreyi değiştirme çabası
 KİŞİLİK MUAYENESİ
 Sık sık çevre ile çatışma ve sürtüşme yaşaması
 İçine girdiği durumlardan ders almama
 Sorumluluktan kaçınma ve yakayı kurtarma becerisi
 Antisosyal tutumlar göstermesine rağmen suçluluk hissetmeme
 KİŞİLİK MUAYENESİ
 Alkol ve başka maddelere karşı düşkünlük
 Hastanın ses tonu, yüz ifadesi, postürü
 Psikiyatrik görüşme dışında,
› aileden edinilen bilgi
› Projektif testler
› Kişilik testleri
› Yapılandırılmış görüşmeler
Tanı koymak için kullanılan önemli araçlardır.
 SIKLIK VE YAYGINLIK
 Bu oranlar toplumdan topluma farklılık gösterir.
 Yapılan araştırmaların güvenirliği tartışmalıdır.
 Ayrıca eksen I tanısı ile karışabilir.
 SIKLIK VE YAYGINLIK
 Gelişmiş toplumlarda yaygınlık oranı % 5-20 arasında değişmektedir.
 Erkeklerde kadınlara oranla 4-5 kat daha fazladır.
 Genel olarak, toplumda kişilik bozukluklarını saptamak zor bile olsa, psikiyatriye gelen hastalarda bu oran oldukça yüksektir.
 AYIRICI TANI
 Psikonevrozlarda kişinin kendisi yakınır.
 Psikozlarda gerçeği değerlendirme yetisi bozulur.
 Organik ruhsal bozukluklarda bilişsel yetilerde bozulma vardır ve bu yıkım kişilik bozukluklarında olmaz.
 AYIRICI TANI
 Kişilik bozukluğu süregendir.
 Alkol ve başka psikoaktif madde kullananların çoğunda kişilik bozukluğu vardır.
 OLUŞ NEDENLERİ
 KALITIM
 YAPISAL ETMENLER
 ÇEVRESEL ETMENLER
 KİŞİLİK / PERSONA
 Bir insanı başkalarından ayıran
 Değiş(tiril)mesi güç olan
 İşlevselliğin tüm alanlarında sergilenen
 Kendine özgü duygu, düşünce, tutum ve davranış örüntülerinin bütünüdür
 KİŞİLİK GELİŞİMİ
 Biyo-psiko-sosyal bir bütündür
 Gelişim-olgunlaşma sürekliliği
 Ailesel ve sosyokültürel etkileşimler
 Yaşam olaylarının katkısı
 MİZAÇ – HUY (yaratılış-fıtrat-tabiat)
temperament
 Doğuşta varolan davranış örüntüsüdür
 Duygusal, güdülenme, uyum özelliklerinin yapısal çekirdeğidir
 Nörobiyolojik yapılanma söz konusudur
 KARAKTER
Mizaç olasılıklarının ikincil niteliği
(birey ve çevre arasındaki etkileşim – ilişki)
 SÜREKLİ
 TUTARLI
 KALIPLAŞMIŞ özelliklerdir
 Kişilik Bozukluğu
Bireyin ait olduğu sosyal çevre ve kültürün beklentilerinden sapan, süreklilik ve katılık arz eden, içsel yaşantı ve davranış örüntüsüdür.
 Bilişsel (algılama ve yorumlama)
 Duygulanım
 Kişiler arası işlevsellik
 Dürtü denetim alanlarında farklılık, zorlanma
 ORTAK ÖZELLİKLER
 Egosintonik
 Çocukluktan beri süregelen özellikler
 Kişiler-arası işlevsellikte bozukluk
 Alloplastik uyum
 Bilişsel yetiler-Duygulanım-Düşünce yapısı
 Kişilik Bozuklukları
 Topluma maliyeti yüksektir
 Suç, alkolizm, madde kullanımı
 İntihar, kazaya uğrama, acile müracaat
 Evlilik sorunları, mahkeme başvuruları
 İşsizlik, eğitim düzeyi düşüklüğü
 Psikosomatik hastalıklar sıktır.
 KİŞİLİK BOZUKLUKLARI VE KOMORBİDİTE
 Madde kötüye kullanımı ve bağımlılığı
 İntihar girişimleri
 Duygudurum bozuklukları
 Dürtü kontrol bozuklukları
 Yeme bozuklukları
 Anksiyete bozuklukları
 EPİDEMİYOLOJİ
 Genel nüfusta %10-20
 K=E
 €Antisosyal ve Şizoid KB
 �Borderline,Histrionik ve Bağımlı KB
 Yatan hasta %15
 Ayaktan takip %30-50
 ETYOLOJİ
 SPEKTRUM BOZUKLUKLARI HİPOTEZİ
 PSİKODİNAMİK MODEL
 PSİKOBİYOLOJİK MODEL
 SPEKTRUM BOZUKLUKLARI HİPOTEZİ
 Majör Eksen I sendromların minör varyantı
 Etyopatogenetik doğaları farklı
 Predispozan faktörler
 Premorbid özellikler
 Süregenlik
 PSİKODİNAMİK MODEL-I
Kişilik organizasyonunun borderline seviyesi
 Dürtü kontrol bozukluğu
 Anksiyete toleransında düşüklük
 Gerçeği değerlendirme potansiyelinde azlık
 Birincil düşünce süreçleri
 Kendilik nesnesi sınırlarında siliklik
 Taraflı nesne ilişkisi
 İlkel savunma mekanizmaları
 Kimlik karmaşası
 PSİKODİNAMİK MODEL-II
 FREUD
 Psikoseksüel gelişim basamakları
 Oral döneme fiksasyon - Bağımlı KB
 Anal döneme fiksasyon - OKKB
 Ödipal döneme fiksasyon - Histrionik KB
 PSİKOBİYOLOJİK MODEL
 GENETİK
 MİZAÇ ÖZELLİKLERİ
 NÖROFİZYOLOJİ
 Serotonin: Agresyon ve dürtü
 Dopamin: Şizotipalite ve agresyon
 Noradrenalin: Saldırganlık
 Asetil kolin: Duygusal duyarlılık / labilite