Çocukların 5 yaşlarına kadar ki dönemlerinde hayalle gerçek arasındaki ayrımları zayıf olduğu için yalan kavramı doğaldır. 5 yaşlarına kadar çocuğun farklı aktarımları olabilir, yaşanmamış veya gerçekleşmesi mümkün dahi olmayan hikâyeler uydurabilir, bu çocuğun hayal gücünün ürünü olarak ele alınabilir. Dolayısıyla çocuğun 5 yaşına kadar ki dönemlerinde ki yalan söylemesi endişe edilecek bir durum değildir böyle bir durumda çocuğu cezalandırmak çocuğa kızmak doğru değildir. Çocuk yalanı ve dürüstlüğü sonradan öğrenir. Dürüstlük doğuştan gelen bir yetenek değildir, öğrenilmesi gereken bir beceridir.
Ancak eğer çocuk 5 yaşından sonra yalan söylüyorsa burada bir problemi işaret ediyordur. Dolayısıyla Anne- babaların bilinçli yaklaşması gerekir, sen yalan söylüyorsun şeklinde çocuğu yargılamak doğru bir davranış değildir. Öncelikle problem nedir ve neden kaynaklanıyor bunu bulmak, sonra da çözmek gerekir.
Çocukların yalan söylemesinin altında yatan olası nedenler
Çocuk sosyalleşmeye başladığı 6 -7 yaşlarında yalan söylemeye başlar. Çocuklar aşırı baskı altında olup korktuğunda, kendisine çok kızılacağı korkusuyla yalan söyleyebilir. Çocuklar anne babayı model alarak öğrenirler, dolayısıyla anne veya baba veya her ikisi de yalan söyleyen yalan söylemeyi alışkanlık haline getirmiş bireylerse, çocuk da yalanın sıradan ve zararsız bir şey olduğunu düşünür ve nasılsa annem veya babamda yapıyor ,bende yalan söyleyebilirim diye düşünür ve yalana başlar. Ayrıca çocuk sık sık eleştiriliyorsa, sert tepkilerle karşılaşıyorsa, çocuktan sürekli mükemmel olması bekleniyorsa ve çocuk kendini savunmak veya korumak için yalana başvurabilir. Buraya kadar saydığımız sebepler anne babaların çocukları nasıl dolaylı yollardan yalan söylemeye sevk ettiğini ve yalan söyleyen çocukların yalan söylemesinin altında ki bazı nedenlerin de ebeveynlerden kaynaklandığını açıklıyor. Diğer yandan; çocuğun, söylediği şeyler bir özlemini dile getiriyor olabilir, sosyal ilişkilerinde yetersizlik yaşıyor olabilir, bununla ilgili bir soruna dikkat çekmeye çalışıyor olabilir. Birtakım konularda güvensizlik hissediyordur, bunu kapatmak için kendi hayal dünyasında kurduğu birtakım olayları gerçekten yaşamış gibi anlatarak ve dikkat çekmeye çalışıyor olabilir veya başkalarının hayranlığını kazanmak için de söylüyor olabilir. Ayrıca çocuklar, aileleri tarafından yeterince sevilmediklerini düşündüklerinde, sevgilerini başkalarıyla paylaşmak istemedikleri durumlarda, ilgi görmediklerini, kendilerini önemsiz hissettikleri zamanlarda da yalan söylemeye başvururlar.
Eğer yalana bulaşmamış çocuklar istiyorsak; aşırı zorlayıcı, aşağılayıcı, baskıcı tutumlardan kaçınılmalıyız. Yukarıda saydığımız, bizden kaynaklanıp yalana sevk edici olabilecek sebepleri yaratmaktan kaçınmalıyız. Çocuktan kapasitesini aşan şeyler beklememeliyiz. Yetişkinler olarak yalan söylemeyerek ve bilhassa çocuğun yanındayken dürüst davranarak çocuğa örnek olmalıyız...
Eğer çocuğumuzun yalan söylediğine rastlarsak yalan söylemesinin altında yatan nedenleri doğru tespit etmeliyiz. Çocuğun yalan söylemesi bizlerin hatalı davranışlarından, bir problemi olduğundan veya çevresel faktörlerden kaynaklanıyor olabilir. Çocuğa yalan söylediğini anladığımızı belirtmeli kibarca neden bu yola başvurduğunu sormalı ve bir daha yapmaması gerektiğini bunun, kendisine, ileriki hayatında ve çevresinde problemlere yol açacağını söylemeliyiz. Doğruyu söylediği zaman onu doğru söylemekle iyi bir şey yaptığını ,yalan söylemekle kötü bir şey yaptığını belirtmeliyiz dürüst olmaya teşvik etmeliyiz.
Sev Amerikan hastanesi
Psikolog Özlem Can