Çocuklarda Obezite Oluşumunu Etkileyen Faktörler/Nedenler

1.Cinsiyet

Obezite her iki cinsiyette de şekillenmekle birlikte bayanlarda daha fazla
görülmektedir. Bu durumun östrojenin yağ dokusunu arttırıcı bir etkiye sahip olmasından kaynaklandığı ifade edilmektedir.

Obezitenin kızlarda ergenlikle birlikte görülme ve yaşamın ilerleyen döneminde
devam etme oranı daha fazladır çünkü kızlarda yağ dokusu orana genel olarak erkeklere göre daha fazladır. Konu ile ilgili Türkiye’de 1984 yılında yapılan gıda tüketimi ve beslenme ile ilgili bir araştırmada 6-18 yaş grubu çocuklarda şişmanlık oranının erkeklerde % 7,5, kızlarda % 10,4 olarak belirlenmiştir.

2. Yaş

Obezite her yaşta görülmekte ve yaş ilerledikçe görülme sıklığı artmaktadır Vücutta yağ dokusunun fizyolojik olarak yüksek olduğu dönemler süt çocukluğu ve prepubertal dönemlerdir. Süt çocukluğu döneminde vücuttaki yağ oranı % 28, prepubertal dönemde ise % 25’tir. Puberteyle birlikte kızların yağ dokularında değişiklik olmazken erkeklerde yağ dokusu azalıp kas oranı artar. Obezite yaşamın ilk yılı, 5-7 yaş ve pubertede artış göstermektedir. Obez çocukların 1/3’ü, adolesanların ise % 80’i erişkin yaşa geldiklerinde obez kalmaktadır. Erişkin yaşta görülen obez vakalarının % 30’unun da çocukluk çağına dayandığı bilinmektedir. Bebeklik döneminde görülen obezitenin yaşla birlikte düzeldiği görülürken, çocuk ve adolesanlardaki obezitenin erişkin dönemde devam etme olasılığı yüksektir.

3.Genetik Hastalıklar

Son yıllarda yapılan çalışmalarda obezitenin oluşumunda genetik faktörlerin etkili
olduğu saptanmıştır Obezite sorunu olan anne ve babaların çocuklarının obez olmayanlara göre daha fazla risk altında olduğu ifade edilmektedir. Obez ebeveynin çocuklarının obez olma riski % 80, ebeveynden biri obez ise % 40 ve ebeveynden hiçbiri obez değilse bu oran % 2 olarak belirtilmiştir .


4. Psikolojik Durum

Obezite ile psikolojik faktörler arasında bir ilişki vardır. Huzursuz bir ev ortamı, aile içi olumsuzluklar, anne ve babanın ayrı olması gibi birçok neden bireylerin ruh sağlığını olumsuz etkilemektedir. Dahası, bireyde okul başarısında düşme, arkadaş edinememe, sosyal faaliyetlere katılamama gibi davranış bozukluğu gelişmektedir. Bu durum bireyi pasif ve hareketsiz bir yaşam tarzına sürüklemekte, aşırı yeme davranışı geliştirmekte ve obeziteye neden olmaktadır.



5.Sosya Kültürel Ve Çevresel Faktörler

Çocukluk çağı obezitesinin gelişiminde çevresel etmenlerin önemi büyüktür. Obezitenin gelişimini çevresel olarak annede gebelik sırasında diyabetin ortaya çıkması ve daha sonra bebeklik döneminde ek besinlere erken geçilmesi, kişilerin sosyo-ekonomik durumu ve hareketsiz yaşam tarzı obeziteyi etkiler. Ayrıca yeme modelleri ve yeme mesajı veren programların varlığı da obezite oluşumunda etkilidir.

6.Ebeveyn Çocuk Arasındaki Etkileşim

Bebeklik döneminde mama ile beslenme, ek besinlere erken geçilmesi, günümüzde beslenme alışkanlığının hazır yiyecek türüne kayması, ayaküstü beslenmenin artması, düzensiz öğünler, öğün aralarında atıştırma gibi beslenme alışkanlıkları obezite oluşumunu etkiler. Diyette yağların ve karbonhidratların fazla miktarda tüketilmesi ya da fazla yemek yemek obeziteyi arttırır.


7.Beslenme Rol Modeli Olarak Ebeveynler

Obeziteye sadece çocuğun kendi beslenme alışkanlığı değil, ailenin beslenme alışkanlığı da etkilidir.

Obezite gelişimindeki dört ana etmenin dışında anne, baba ve çocuk arasındaki ilişki, çocuğun arkadaşlarıyla ilişkisi de önemli bir etkendir. Ayrıca hormonal bozukluklar ve kullanılan bazı ilaçlar obeziteye neden olabilir.



8.Besin Kültürü

Obezitenin gelişiminde aşırı ve hızlı yeme önemli bir faktördür. Yaşamın ilk
yıllarında ve devamında edinilen beslenme alışkanlıkları, kaloriden zengin besinlerin
tüketimi obezite gelişimine neden olmaktadır.

Adölesan dönemde bireyler obeziteye neden olan sağlıksız besleme alışkanlıkları
Edinmektedirler. Bu dönemde sabah kahvaltısı yapmayıp kantin gibi yerlerde öğün geçiştiren ve diğer öğün yemeklerini de dışarıda fastfood tarzı gıdalar ile halletmeye çalışan çocuklarda ve öğün atlayan çocuklarda obezitenin daha fazla görüldüğü saptanmıştır.


9.Teknolojik Faktörler

Son yıllarda yepyeni bir medya türü olarak hayatlarımıza giren ve hepimiz için vazgeçilmez olan sosyal medya herkese ulaşmayı ve iletişime geçmeyi kolaylaştıran bir mecra. Kişilerin sosyal medya kullanımının artmasının beslenmeyle doğrudan etkisi vardır. Biz diyetisyenler için daha önemlisi, farklı mesleklerden olup beslenme uzmanı olduğunu iddia eden ve topluma sürekli sağlığı riske atan yanlış bilgiler verenlerin yanlış beslenmeye etkisidir


10.Fiziksel Aktivite

Sanayileşmenin artması, endüstride makineleşmenin artması, evlerde işlerin kolaylaşması, ulaşım şartlarının rahatlaması, çocukların televizyon ve bilgisayar karşısında uzun süre vakit geçirmesi obezitenin oluşumunu etkiler.

11. Ekonomik Düzey

Obezite sosyoekonomik düzey (SED) ile ilişkili olabilen bir durumdur. SED değerlendirilmesi yapılırken kişilerin eğitim seviyeleri, meslek durumları ve gelir düzeyleri gibi faktörler değerlendirilmektedir. Literatürde obezite ve sosyoekonomik düzey ilişkisi incelendiğinde gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde farklı eğilimlerin olduğu tespit edilmiştir. Yüzkırkdört çalışmanın değerlendirildiği bir metaanalizde gelişmekte olan ülkelerde obezite ve sosyoekonomik düzey arasında direkt bir ilişkinin olduğu vurgulanmıştır.

Sonuçlara göre; SED’i yüksek olan kadın, erkek ve çocuklarda düşük olanlara göre daha sık obezite görüldüğü belirtilmiştir. Buna karşın gelişmiş ülkelerde kadınlarda SED ve obezite arasında ters orantılı ilişki tespit edilmiş, çocuk ve erkeklerde de aradaki ilişkiye yönelik çelişkili sonuçlar bulunmuştur