OLUMLU DİSİPLİN
Tüm anne ve babalar, çocuklarının kurallara uyan, denileni yapan, saygılı, durması gereken yeri bilen, aşırıya kaçmayan bir yapıda olmasını ister. Peki, böyle bir çocuğu yetiştirmek mümkün müdür? Nasıl yapacağız ve nelere dikkat edeceğiz?

Çocuklarımızın düşünsel, duygusal ve davranışsal olarak ilk modeli bizler olduğumuz için önceliği kendimize vermemiz gerekiyor. Çocuklar ayna gibidirler. Gördüklerini yansıtırlar. Aynadan farklı olarak bizlerden gördükleri birçok şeyi içselleştirirler ve kişilik yapılarının, kendilik algılarının ilk nüvelerini oluşturmaya başlarlar. Örneğin bebekler gülmeyi bilmezler. Yetişkinlerin onlarla ilgilenirken yüzlerindeki gülümsemeyi taklit ederler. Daha sonra öğrendikleri bu taklit davranışı yinelerler. Bu yineleme sizi mutlu eder ve siz de gülümsemeyle karşılık verirsiniz. Böylece çocuk gülümsemenin yetişkinlerde olumlu bir tepkiye yol açtığını öğrenip içselleştirir. Disiplin yaklaşımlarımız da aynı şekilde çocuğun iç dünyasında zaman içerisinde yerleşip kökleşir.

Disiplin konusunda en önemli unsur tutarlı olmaktır. Tutarsız tutum ve davranışlarınız özellikle 2-5 yaş grubu çocuklarda ne yapacağını bilememe ve doğru davranışla ilgili kafa karışıklığı yaratır. Ne yapacağı ve nasıl davranacağı konusundaki belirsizlik, çocuğun iç dünyasında iki farklı oluşuma neden olur. Çocuk ya içe kapanır ya da asileşir. Bu durum özellikle ergenlik döneminde, ergenle ebeveynleri arasında ciddi çatışmaların yaşanmasına neden olur. Ergenin gözünde saygınlığınızı ve ciddiyetinizi kaybedebilirsiniz.

Çocuğunuz istemediğiniz davranışlar sergiliyorsa, iyi bir gözlem yapmanızın büyük faydaları olur. Sergilediği davranışlarla çocuğunuz hangi ihtiyacını gidermeye çalışıyor olabilir? Bu sorunun yanıtına bağlı olarak (bazen anlamlı bir yanıt bulamayabilirsiniz) iki şeyin yapılması olumlu disiplin açısından önemli olacaktır. İlki ilgili davranışın yapılmasını neden istemediğinizi somut gerekçeleriyle çocuğunuza açıklamak ve yapılmasını istediğiniz davranışlarla ilgili öneriler getirmek. İstenmeyen davranışlarla ilgili çoğu anne baba kendi ebeveynlerinden gördüğü şekliyle ilgili davranışı yasaklama yoluna gitmektedir. Ama yasaklanan şeyler gizli ya da kontrolün azaldığı durumlarda yapılmaya devam edilir. Çünkü yasak çocuğu durdurmuştur ve yerine başka bir şey önerilmemiştir. Çocuklar hareketli canlılardır ve uzun bir süre için kendilerini durdurmaları mümkün değildir.

Yaşı kaç olursa olsun istenmeyen davranışlarla ilgili çocuğunuzla birlikte çözümler bulmak, seçenekler geliştirmek ve bazı kurallar çerçevesinde ortak kararlara varmak olumlu disiplin yöntemleri çerçevesinde önemli bir uygulamadır. Çocuğunuzla bazı kontratlar yapmak, onları da sürecin öznesi haline getireceği için sorumluluk almalarına, bilişsel ve duygusal açıdan olumlu gelişmeler sağlamalarına imkan yaratacaktır.

Çocuğun pozitif ve olumlu yaptıklarına odaklanmak da etkili bir yaklaşımdır. Çocuğunuz olumlu davranışlarını her fırsatta görmeye çalışın ve ödüllendirin. Ödüllerin takdir ve övgü şeklinde olmasında yarar vardır. Maddi ödüllerden olabildiğince uzak durun. Ödül ve takdirlerde de yapılan somut davranışları dile getirmeye dikkat edin. “Aferin, mükemmelsin, her zaman böyle ol” gibi ifadeler yerine, “yatağını toplamış olman hoşuma gitti, arkadaşınla oyuncaklarını paylaşman iyi bir davranış” gibi. Çocuklar olumlu davranışlarıyla ebeveynlerinin gözüne girdiklerini ve sevindirdiklerini gördükçe, bu tip davranışlarında hem pekişme hem de artış olmaya başlayacaktır.

Çocukları teşvik etmek ve olumlu davranışlarını övmek de uygulanacak yöntemlerden biridir.
Teşvik, çocukların kendi kişiliklerini ortaya koyma konusunda yeteri kadar iyi olduklarını ifade eden bir çeşit sevgi biçimidir. Teşvik sayesinde çocuklarınıza, hataların öğrenme yolunda elde edilen fırsatlar ve insanı utandıran değil olgunlaştıran araçlar olarak görmelerini sağlarsınız.
Övgü ise çocuğun davranışının ya da başarılarının olumlu değerlendirmesini içeren sözlü mesajlardır.””Hiç yaramazlık yapmadın”,”Gün geçtikçe daha hızlı okuyorsun”,”Ödevlerini daha iyi yapıyorsun”” övgü cümlelerine örnektir.

Övgü ve takdir; çocuğun kişiliğine değil, çabasına, becerilerine, davranışına ya da ilgili davranışın sonuçlarına olmalısına özen gösterilmelidir.

Mutlu ve sağlıklı çocuklar yetiştirmeniz dileğiyle.

Uzm. Psikolojik Danışman
H. Mehmet Artıran