Günümüzde estetik kaygısı arttıkça, sosyal medyanın takibi farklılaştıkça doğru bilinen beslenme alışkanlıklarımız yerini hatalı ve hatta kişiye zarar verecek beslenme modellerine bırakmıştır. Her gün gazete ve televizyonlarda yeni yeni diyet modelleriyle karşılaşıyoruz ve hayatımıza bu diyetleri uygulamaya kalktığımızda karmaşık bir beslenme modeli oluşuyor. Çünkü zayıflama uğruna duyduğumuz her şeyi hayatımıza uygulamaya çalışıyor ve bazı bitki çaylarından bazı besinlerden mucizeler yaratmasını bekliyoruz. Dukan diyeti, Kan gruplarına göre diyet, Karatay diyeti derken her gün bir yenisinin eklendiği popüler diyet listeleri uzadıkça uzuyor. Bu diyetler gerçekten bizi zayıflatıyor mu yoksa geçici bir çözüm mü sağlıyor? Uygulanabilirliği ne kadar ve bize zararları var mı? Birçok bireyin hayatına dahil ettiği bu diyetler bize ne getiriyor ve bizden neler götürüyor?
Diyet yapmayı insanlar aç kalmak olarak algıladıkları için sağlıklı diyet yapmaktan kaçınıyorlar. Ayrıca birçok diyet; kişiye özel hazırlanmadığı için diyet yapmayı kalıba girmek veya sürekli aynı yiyecekleri yemek olarak algılandığı için kişiyi uzaklaştırabiliyor. Sağlıklı diyet; kişiyi aç bırakmadan hazırlanmış, kişinin beslenme alışkanlıkları, rahatsızlıkları, fiziksel aktivitesi ve çalışma koşulları göz önünde bulundurularak hazılanan diyetlerdir. Kişi gün içerisinde alması gereken besin ögelerini temin edebileceği saatlerde tüketmelidir. Bunun için kişi diyetisyeni ile iletişimini güçlü tutmalı, isteklerini belirtmeli, kendisini daha iyi ifade edebilmelidir. Diyetisyenden alacağı diyet uygulayabileceği ve sürdürebileceği bir diyet olmalıdır. Aksi taktirde bizim de belirttiğimiz sağlıklı diyetin uygulanabilirlik süresi kısalabilmektedir.
Obezite günümüzde hem ülkemizi hem de dünyanın büyük bir sorunu haline gelmiştir. Bu durumdan dolayı bu sorunu ortadan kaldırmak için özel kampanyalar geliştirilmektedir. Bu kampanyaların amacı farkındalığı artırmak ve toplumu bilinçlendirmeye çalışmaktır. Popüler diyetlerin kafa karıştıran tarifler ve bitki kürlerinin bu kadar yaygınlaşması tam da bu noktada başlamıştır. İnsanlara sağlık aşılamak amacıyla başlatılan bu çalışmalar kafaların daha da çok karışmasına, zayıflama yerine tam tersi şişmanlamaya eğilimin artmasına sebep olmuştur. Sosyal medyadan duyulan diyetlerle kişi önce çok hızlı kilo vermekte ve sonrasında verdiği kilolardan daha fazlasını tekrar geriye almaktadır. Aynı zamanda bazı diyetler ve bazı kürlerle bireyler sağlığını kaybetmekte, ya da ilerde oluşacak sağlık problemlerine zemin hazırlamaktadır. Yani sağlıksız diyetleri yaparken hiç sorun yaşamayan kişi fazlasıyla yağ, kolesterol almakta veya vitamin -mineral eksikliği yaşamaktadır. Bu eksiklikler veya fazlalıklar ilerde oluşacak kalp hastalıkları, osteoporoz, anemi, böbrek hastalıklarına zemin hazırlamaktadır.
Bilinen en popüler diyetlerin içeriğine ve zararlı yapılarına bakacak olursak:

Şok Diyetler: Kişinin gereksinmesine ve kişiye özgü düzenlenmiş diyetler değildir. Şok diyetler genellikle tek gıdaya yönelik yapılan veya kalorisi çok düşük olan diyetlerdir.Tek gıda ve yetersiz mikrada beslenme vücut için gerekli olan vitamin ve minerallerin alımını engeller. Şok diyetler genellikle üç günlük ya da en fazla bir haftalık diyetlerdir. Yapılan şok diyetin ardından ortalama üç haftanın geçmesi gerekmektedir.Şok diyetler, genel olarak fazla kilolu insanlarda önerilmez. Uzun dönem yapılan bir şok diyet metabolizma ve sağlık açısından tehdit oluşturur.Şok diyetleri deneyen birçok kişi kan şekerinin düşmesi, tansiyon, baş dönmesi uykusuzluk, dikkat azalması ve vücut direncinin düşmesi ile karşı karşıya kalabilmektedir. İlerleyen süreçlerde karşılaşılan hastalıklar ise osteoporoz, safra taşları, böbrek hastalıklarıdır.

Karatay Diyeti: Canan Karatay'ın hazırlamış olduğu bir diyettir. Özellikle kırmızı et başta olmak üzere tüm et ürünlerinin, yağlı tohumların (ceviz-fındık-badem vb), tereyağ, zeytin yağ ve zeytinin, süt ve süt ürünlerinin, peynir ve yumurtanın ve sebzenin serbest, ekmek, meyve, patates , şeker ve şekerli ürünlerin, hatta kurubaklagillerin yasak olduğu bir diyet türüdür. Bu kadar popüler olmasının sebebi bu diyeti ortaya atan kişinin bir profesör olması ve insanları medya aracılığı ile ikna etmiş olmasıdır. Bilinen gerçekleri değiştirdiği ve yeni bir yaklaşım sunduğu için ilgi çekmiştir. Enerjinin sadece protein ve yağlardan karşılandığı çok az karbonhidratlı bir diyettir. İnsülin mekanizmasını göz önünde bulundurarak açlığı ortadan kaldıran ve öğün sayısını düşüren bir diyettir. Maliyeti oldukça yüksek olan bu diyet vücut için gerekli olan karbonhidratı yok saymaktadır. Kolesterol içeriği oldukça yüksek olan bu diyet sadece kalbe değil, protein ve yağ yüksekliği nedeniyle böbreklere ve karaciğere zarar vermektedir. Hipertansiyon riskini artırmakta ve bazı kanser türlerine zemin hazırlamaktadır.
Dukan diyeti: Fransız beslenme uzmanı Pierre Dukan tarafından tasarlanan protein ağırlıklı diyet programıdır. Dukan diyeti izin verilen gıdalar ve 4 aşamadan oluşan dikkatli uygulanması gereken bir diyettir. Bu diyette kalori hesaplanmadan, karbonhidratlar büyük oranda azaltılmakta ve protein ağırlıklı beslenme önerilmektedir.
1.aşama: 2-7 gün süreyle sadece saf protein, 2 yk yulaf kepeği ve egzersiz.
2.aşama: 1 hafta süreyle, saf protein, sebzeler, 2 yk yulaf kepeği ve egzersiz.
3.aşama:10 gün süreylesaf protein, sebzeler, tam tahıl ekmeği, meyve ve peynir, 2 yk yulaf kepeği ve egzersiz
4. aşama: tüm besin grupları tüketilebiliyor, 3 yk yulafkepeği, egzersiz.
Bu diyette kişiler güzel kilo verdiklerini düşündükleri aşamalarda süreleri uzatmaya çalışmaktadırlar. Bu durum protein tüketiminin fazla olmasından dolayı, böbreklere zarar vermektedir. Su ve tuz tüketimine dikkat etmeyen kişilerde tansiyon problemleri yaşanmaktadır. Çok su tüketenlerde tansiyon düşmekte, halsizlik gerçekleşmektedir. Karbonhidrat ve posa yetersizliğinden dolayı dikkat dağınıklığı, nefes kokusu, ağız kuruluğu kabızlık sorunları yaşanmaktadır. Dukan diyetine başladıktan sonra yarım bırakan kişlerde verdikleri kilolar hızla geri alınmaktadır.
Kan Grubu Diyetleri:Peter D’Adamo'ya ait bu diyette kan grubuna göre besinler yararlı, nötr ve zararlı olarak üç gruba ayrılarak tüketilebileceği vurgulanıyor. Yararlı ve zararlı besin grupları her kan grubunda değişim göstermektedir.
Kan grubu diyetine göre A grubu kişiler için kırmızı et, süt ve süt ürünleri, turunçgiller, domates, patates yasakken, balık, tavuk , sebze ve bazı meyveler serbesttir. B grubundaki kişiler tavuk, buğday, mısır, fındık, susam gibi yiyecekleri tüketmezken; balık, süt-süt ürünleri ve sebzeleri tüketebiliyorlar. AB grubu ise A ve B grubunun serbest olan yiyeceklerinden bir kombinasyon yapmaktadır. 0 grubu ise et- et ürünleri ve bazı sebzeleri tüketebilirken; tahıl, sebzeler, süt ve süt ürünlerini tüketememektedir.
Bu diyet uygulaması tamamen bilimden uzak olmakla birlikte kişileri besinlerden uzaklaştırmakta yetersiz ve dengesiz beslenmeye yöneltmektedir.Kan grubunuzun aynı olduğu insanlar ile aynı özelliklere sahip olmayı beklemek, aynı beslenme programı ile zayıflanabileceğine inanmak bilimsellikten çok uzaktır. Aynı gruba sahip faklı yaş grupları, farklı kiloda ve farklı cinsiyette olan insanların aynı besinleri tüketmesi gerektiği bu diyetin ne kadar hatalı olduğunu ortaya koymaktadır.
Başlangıçta vurguladığım gibi beslenme programları kişinin biyokimyasal bulgularına, yaşına, boyuna, kilosuna, fiziksel aktivite düzeyine, çalışma koşullarına, beslenme alışkanlıklarına ve sosyo ekonomik durumuna göre hazırlanmalıdır.

Dyt. Asiye ŞİMŞEK