En küçük çocuktan, yetişkin bireylere kadar, hepimiz yaşamımızın bir döneminde korku ve kaygı duyguları yaşarız. Herhangi bir durumdan kaygı duymak rahatsız edici bir duygudur. Ancak, özelllikle çocuklar için bu duygunun varlığı onların sağlıklı gelişimi için gereklidir. Kaygı ve korku duygularını yaşamak ve bu duygularla baş etmeye çalışmak, küçük çocukları gerçek yaşamda karşılaşabilecekleri beklenmedik,yeni ve farklı durumlara karşı hazırlıklı olmalarını sağlar.
Korku, yeni bir durumla karşılaşma ve onla baş edebilme becerisinin gelişimine kadar olan o ara süreçte gösterilen duygusal bir tepkidir.
Bazı korkular, belli yaş dönemleri için normal sayılır; örneğin, bebeklik döneminde yüksek sesten ve fiziksel desteğin aniden yitirilmesinden korkulması doğaldır. Bebeğin yaklaşık 8. ayda geliştirdiği ve 1 – 1,5 yıl kadar sürebilen yabancı korkusu da normal kabul edilir. Bu "normal" sayılan korkular, çocuğun günlük yaşantısını devam ettirmesine engel olmadığı sürece doğal karşılanmalıdır.
Korku ve kaygı her yaşta farklı özellikler gösterir;
10-18 aylık bebekler yabancı korkusu yaşarlar bu nedenle tanımadıkları kişileri gördüklerinde anne-babalarına yapışırlar. Bu korkularından dolayı anne-babadan ayrılmak istemezler, anne-baba onları bıraktıklarında ağlayarak tepki verirler.
3-6 yaş arası çocuklar gerçek olmayan hayali nesne ve durumlardan korkarlar örneğin öcü, canavar,yaratık,hayalet ,cinler-periler gibi.
6-12 yaş arasındaki çocukların korkuları daha çok gerçek olaylarla ilgilidir. Örneğin, eve hırsız girmesinden, deprem-yangından, kaçırılmaktan,kaza geçirmekten, kaybolmaktan korkabilirler. Bu korkular genellikle yaşanan bir olayın ardından tetiklenir ve çocuk korktuğunu ifade etmeye başlar. Örneğin apartmanlarında bir başka daireye hırsız girdiğini duyan çocuk, geceleri korkmaya ve anne-babasının yatağına gelmeye başlar. Sıklıkla televizyon veya gazetede gördükleri bir haberden etkilenebilirler.
Bazı durumlarda bir korkunun yerini başka bir korku alabilir. Örneğin önceleri karanlıktan korkan bir çocuk, daha sonra anne veya babasına bir şey olacağından korkmaya başlayabilir Ergenlik döneminde yaşanan en yoğun korku; sosyal korkulardır; kalabalık önünde rezil olmak, arkadaşı tarafından alay edilmek, gruba dahil edilmemek ve yalnız kalmak gibi.
Öneri Listesi ve Pratik Uygulamalar
1) Çocuğunuz herhangi bir şeyden korktuğunu ifade ediyorsa, nedeni ne olursa olsun, bu korkusunun varlığını kabul edin. Sizin için hiç bir şey ifade etmeyen bir durum çocuğunuz için korku verici olabilir.
2) Çocuğunuz size korkularından söz ettiğinde onu dinleyin,bazı durumlarda korkulan şeyin kelimelere dökülmesi korkunun etkisini azaltır.
3) Çocuğunuz korktuğunu söylediğinde asla ona korkacak ne var, hiç bundan korkulur mu? Sen bebek misin? gibi ifadeler kullanmayın.
4) Çocuğunuzu diğer çocuklarla kıyaslamayın’bak Ayşe hiç korkuyor mu,sen niye korkuyorsun’ gibi
5) Çocuğun korktuğu nesne veya durumdan kaçmayın. Eğer çocuğunuz köpekten korkuyorsa her gördüğünüzde köpekten çocuğu kaçırmayın. Öncelikle siz sakin olun, çocuğa model olun. Çocuğunuza sakin bir şekilde destek verin. Eğer sizin korkularınız varsa çocuğunuz sizi model alıyor olabilir.
6) Çocuğunuz ile korkusu hakkında konuşurken hissettiği korkuyu 0-10 arasında derecelendirmesini isteyebilirsiniz. Eğer çok korkuyorsa 10 hiç korkmuyorsa 0 puan verebilir. Çocuğun korkusunu objektif olarak değerlendirmeye çalışması aslında korkusunun şiddetinin o kadar yüksek olmadığını ona gösterebilir. Sayı kavramı henüz tam oturmamış daha küçük çocuklarda ise; vücutlarını ölçü olarak kullanmalarını öğretebilirsiniz. Örneğin; Ayak bileğine kadar az,dizine kadar azdan biraz daha fazla, karnına kadar orta, göğsüne kadar çok, başına kadar ise çok şiddetli gibi.
Karanlık ve Canavar Korkuları için;
1) Doldurulmuş oyuncak hayvanlar, çizimler ya da kuklalar kullanarak durumu bir endişeli hayvanla bir de cesur hayvanla canlandırın. Çocuğunuza oyunda rol almasına yardım edin. Ona özellikle cesur hayvanı canlandırma şansı verin.
2) Korkunç olanları gizemlerinden arındırın. Gerçekleri öğren canavarlar aslında ….’ Dan yapılır. Hiç canavar gördün mü? Kaç tane gördün? Haydi gel kendi canavarlarımızı yapalım. “böö” yerine “börek” diye bağıran bir canavara ne dersin? Belki canavar kendi gölgesinden korkuyordur. Canavar gitar çalmak istiyor ama ona öğretecek kimse yok.
3) Çocuğunuza korkunç olanlara patronluk taslamasına yardım edin. “sen kötüsün, gerçek değilsin. Ben cesurum.” Üstünlük taslayarak konuşmayı denediğinde çocuğunuzu bir çıkartma ya da bir ikramla ödüllendirin.
4) Eğer duruma doğrudan yaklaşmaya hazır değilse, “araştırma” yapıp, diğer çocukları ve korku objesini kademeli olarak gözlemlemesine fırsat verin ( bahçede ki köpeği camdan uyurken seyretmek gibi)
5) Yeni davranışlar yerleşene kadar ödüllendirmeye devam edin. Yeni bir davranışın yerleşmesi genellikle 3 hafta alır.
6) Karanlık korkularıyla ilgili karanlıkta el feneri oyununu ve kitap okuma ve ya daha başka eğlenceli oyunlar oynamayı unutmayın.
7) Kavanoz oyununuzu hazırlayın! Çocuğunuz her gün korkuya ne şekilde meydan okuyacağını kavanozdan çeksin.