Alerjisi olan, astım eğilimi olan hastalarda, başka insanlarda hiç bir etki yapmayan dış etkenler hava yollarının içini döşeyen zarda enflamasyon yani kızarma ve şişmeye yol açar. Enflamasyonda, mukoza şişerek kalınlaşır, sekresyon, mukus salgılanması artar.
Mediatör dediğimiz bazı aracı maddelerin etkisi ile hava yollarının iç yüzünü döşeyen zarın (mukozanın) içine kanın serumu sızar yani zar ödemlenir; kandaki beyaz hücreler mukoza içine göç eder, ardından mukozanın içindeki kan damarları genişler ve sonuçta mukoza şişerek hava yolları daralır.
Kış aylarında geçirilen viral üst solunum yolu enfeksiyonları hava yolu ödeminin enflamasyonunun en önemli sebebidir. Nezle, soğuk algınlığı gibi isimlerle de adlandırılan rinit üst solunum yolunun viral enfeksiyonudur. Rhinovirus (%40 etken), Coronavirus, Respiratory syncytial virus (RSV), Adenovirus, Influenza ve Parainfluenza virusları en sık etkendir. Çocuklar yılda 4-8, erişkinler 2-5 defa soğuk algınlığı geçirebilir. Bir diğer üst solunum yolu enfeksiyonu olan AKUT Tonsillofarenjit (bademcik ve boğaz iltihabı) çocukluk çağında en sık görülen enfeksiyonlardandır. Etken sıklıkla virüslerdir ve hastalık kendiliğinden iyileşebilir. En sık (%70) viruslar (Adenovirus, Enterovirus, Parainfluenza, Epstein-Barr (EBV), Herpes simplex virus (HSV), RSV, Influenza A ve B, Cytomegalovirus, Rhinovirus etkendir. 3 yaş altında görülen bademcik ve boğaz enfeksiyonları genellikle viruslar nedeniyledir. 5-15 yaş arası çocuklarda A Grubu Beta Hemolitik Streptokok adlı bakteriler de boğaz enfeksiyonlarına neden olur(%10-30).
Alerjik çocuklarda alerjiye bağlı hava yolları mukozasındaki hassasiyet- enflamasyon- kış aylarında tüm çocuklarda görülen yukarıda bahsettiğimiz üst solunum yolu enfeksiyonlarının, bu çocuklarda sinüzit ya da bronşit tablosuyla seyretmesine yol açar.
Grip ve soğuk algınlığı sırasında sinüs boşluklarında artmış sekresyon, salgı birikir. Alerjik çocuklarda enflamasyona bağlı burun içindeki konkalar ödemli, şiş olduğundan burun tıkanıklığı sıktır ve enfeksiyon döneminde bu tıkanma daha da artarak salgılar sinüs boşluklarında birikir; buraya oksijen de giremez ve mikropların üremesine uygun bir ortam oluşur. Bu durum sinüzit oluşumuna yol açar, ardından geniz akıntısı ile enfeksiyon aşağıya iner bronşları da etkiler ve bronşit tabloya eklenir. Bu da maalesef alerjik çocukların bütün kışı antibiyotik kullanarak geçirdiği bir kısırdöngü yaratır.
Takibi iyi yapılmayan altta yatan alerjisi tedavi edilmeyen çocuklar maalesef çok sık ve gereksiz antibiyotik tedavisine alınırlar. Sonbahar kış aylarında bir çocuk sık üst solunum yolu enfeksiyonu geçiriyor, antibiyotiği kesildikten kısa süre sonra tekrar hastalanıyorsa mutlaka alerji açısından değerlendirilmeli, gerekli testleri yapılıp alerjisi olan alerjenle ilgili tedbirler alınmalı, uygunsa immunoterapi dediğimiz nedene yönelik aşı tedavisi başlanmalı ve koruyucu tedavi ile takibe alınmalıdır.
Göğüs Hastalıkları Uzmanı
Sevin Karalar