DİKKAT EKSİKLİĞİ VE

HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU


BELİRTİLER

Dalgınlık, Hayal kurma

Dağınıklık

Tutarsızlık

Koordinasyon güçlükleri, sakarlık

Bellek sorunları

Sosyal ilişkilerde sorunlar

Saldırgan davranışlar

Düşük benlik saygısı




DALGINLIK – HAYAL KURMA

Dikkat eksikliği olan bireyler sıklıkla dalgın kişiler olarak tanımlanırlar. Özellikle kendilerine sıkıcı gelen ortamlarda yada fazla ilgilerini çekmeyen bir işi yaparken dalgın, yarı uykuda gibi olabilirler...


Aile ve öğretmenler dalgınlığı şu cümlelerle tanımlarlar...



Kendisi sınıfta ama aklı nerede bilmiyorum.

Derste neredeyse uyuyacakmış gibi oluyor.

Atari oynadığı zamanlar dışında sanki yarı uykuda gibi.

Bazen saatlerce ödev başında hiç bir şey yapmadan duruyor.




DAĞINIKLIK

Dikkat eksikliği olan bireylerde dağınıklık en sık görülen belirtilerdendir.

Kılık, kıyafetten eşyalarına kadar her şey dağınıktır.


Aile ve öğretmenler dağınıklığı şu cümlelerle ifade ederler

Odası darmadağınık

Sürekli bir şeylerini kaybeder

Evde devamlı bir şeyler ararız

Üstü başı sürekli dağınıktır.

Bir kalem çıkarır, kağıt ararken kalemi kaybeder yeni bir kalem arar... bir türlü başlayamaz.

Defterleri çok düzensiz

Sırasının üstü karmakarışık, yanına kimseyi oturtamıyorum.


Çocuk mutfağa giderken elinde kalemi de vardır, kalemi mutfakta bırakır, bardağı alır onu da odada bırakır...

Tüm bunları yaparken başka şeyle düşündüğünden daha sonra hatırlamaz.

Diğer bir nedende düzenli olmamaktır, bu kişiler planlı ve düzenli olmadıkları için bu dağınıklık hayatının tüm aşamalarına yansır.


TUTARSIZLIK

DEHB olan bireyler o kadar değişkendirler ki anne babalar sanki iki kişiliği var diye tanımlarlar, bir gün ödevlerinin tümünü isteyerek yapabilir diğer gün isteyerek yapamaz


Aile ve öğretmenler tutarsızlığı şu cümlelerle ifade ederler

Bir anı bir anına uymuyor.

Çok keyifliyken birden öfkelenebiliyor.

Başarısı çok değişken aynı dersin sınavlarında bile bir iyi bir kötü not alabiliyor

Bir gün ödevlerini tam getirir, bir gün hiçbirini yapmadan gelebilir.

Ondan ne bekleyeceğimi bilemiyorum.

Ne zaman ne yapacağı belli olmaz.


KOORDİNASYON SORUNLARI

DEHB olan bireylerin bazılarında motor becerilerde sorunlar olabilir, en sık görülen ince motor beceri sorunu el yazısına ilişkin olandır, el yazıları çirkindir, yazı yazmayı sevmezler yavaş yazarlar.


Aile ve öğretmenler koordinasyon sorunlarını şu cümlelerle ifade ederler

Çok sakar

Yürürken kapılara, eşyalara çarpar

Koşarken ayakları birbirine dolanır

Yemek yerken o kadar döküp saçıyor ki, birlikte yemek yiyemez olduk

O kadar çok düşer ve yaralanır oldu ki yara izi olmayan yeri kalmadı

Ayakkabı bağı, kravat bağlamayı öğrenemiyor


BELLEK SORUNLARI

Dikkat eksikliği bellek bozukluğuna neden olmaz, ancak aile ve öğretmenler sıklıkla dikkat eksikliği olan çocuğun unutkanlığından yakınır burada asıl sorun söylenen şeyin o sırada dikkat alanına girmediği için öğrenilememesidir.


Aile ve öğretmenler bellek sorunlarını şu cümlelerle ifade ederler

Belleği iyimi kötümü anlayamadık, bazı şeyleri iyi hatırlıyor ama bir dakika önce söyleneni hatırlamıyor

Bir şey yapmasını söylüyorum başka bir şey söylüyor

Mutfağa gittiğinde ne alacağını unutmuş oluyor

Okula getirmesini istediğim şeyleri mutlaka yazılı olarak vermem gerekiyor

Akşam öğrettiklerimi sabah unutuyor

Eşyalarını nereye koyduğunu hatırlamıyor, mutfaktan oyuncak topluyoruz


SOSYAL İLİŞKİ SORUNLARI

DEHB olan çocuklar çok duyarlı olmalarına ve başkaları tarafından kabul görmeyi çok istemelerine rağmen sosyal ilişki sorunu yaşar, bunun nedeni ilişkilerdeki ip uçlarını yanlış değerlendirmelerindendir


Aile ve öğretmenler sosyal ilişki sorunlarını şu cümlelerle ifade ederler

Arkadaşlarıyla ilişkisi çok dengesiz

Arkadaş partilerine çağırılmıyor

Kimse onu grup etkinliklerine katmak istemiyor

Sınıfta kimse onun yanında oturmak istemiyor

Kurallı oyunlarda sorun çıkartıyor

Yaşına uygun davranışlar göstermiyor

Nerede nasıl davranacağını bilmiyor


SALDIRGAN DAVRANIŞLAR

Saldırganlık DEHB’nun temel belirtilerinden biri değildir. Bununla birlikte bu kişiler akıllarına geleni sonucunu düşünmeden yaptıklarından, zaman zaman çevrelerine zarar verici davranışlarda bulunabilirler, ancak olaydan hemen sonra pişman olurlar.


Aile ve öğretmenler saldırgan davranışlar şu cümlelerle ifade ederler

Sinirlendiğinde gözü bir şey görmez çevresine zarar verebilir

O kadar çok disiplin cezası aldı ki bundan hoşlandığını düşünmeye başladım

Sık sık arkadaşlarıyla kavga ediyor

Eşyalara zarar veriyor

Her fırsatta kardeşine vuruyor


DÜŞÜK BENLİK SAYGISI

Bir çok nedenden dolayı çevrelerinden olumsuz geri bildirim alan birey sonunda olumsuz bir benlik imajı geliştirir, kendine güveni azalır, kendini beğenmez yada kendini kötü biri olarak kabul eder


Aile ve öğretmenler düşük benlik saygısını şu cümlelerle ifade ederler

Kendine güvenmiyor

Kendinden küçüklerle oynamayı tercih ediyor

Kimsenin onunla arkadaş olmak istemediğini düşünüyor

Başarısız olduğunda hemen vazgeçiyor, uğraşmıyor

Nasıl olsa yapamam diyor, denemeden vazgeçiyor

Kötü çocuk olduğunu söylüyor

Bizim onu sevmediğimizi düşünüyor


ANNE BABALARA ÖNERİLER

Bu rahatsızlığın kesinlikle nedeni bilinmemektedir, sadece bazı görüşler ileri sürülür

Tedavi edilebilir bir rahatsızlıktır

Eğer tedavi edilmezse yetişkinliğe taşınabilir

Erken tanı tedavi sürecini kolaylaştırır.

Ailede tüm bireylerin tedaviye katılımı önemlidir.


Ev yaşamı ...

Günlük programı hazırlayıp çocuğun görebileceği yere asın (T.V, bilgisayar, ev ödevi, kalkış-yatış, yemek v.b.)

Eğer çocuk henüz okuma yazma bilmiyorsa günlük etkinlikler sembollerle anlatılmalıdır.

Ailede davranış kurallarını açıkça ve kısaca belirleyin çocuğun kurallara uymadığı zaman neyle karşılaşacağını yazılı ve kesin hale dönüştürün


Çocuğa ne yapmamasından çok ne yapması gerektiği söylenip gösterilmelidir.

Nasıl davranmaları gerektiği konusunda model olunmalıdır.

Kendi başına düzgün giyinmek, kapıyı yavaş örtmek gibi küçük davranışlarda bile ödül kullanılmalıdır (ödüllendirme; sözlerle gülümseyerek, sırtını sıvazlayarak olabilir)

DEHB olan çocuklar dikkatlerini yöneltip dikkatlerini yöneltip dinlemedikleri için anlamayabilirler talimattan önce çocuğun dikkati çekilmelidir. Gözlerinin içine bakın sonra ne istediğinizi net ve sakin söyleyin


Sözleriniz ile buna bağlı davranışlarınız mutlaka tutarlı olsun, aksi durumda size karşı güvenini kaybedebilir.

Kendine ve başkalarına zarar vermemesi için denetimsiz bırakmamak gerekir.

DEHB olan çocuk, sosyal rolleri öğrenmekte zorluk yaşar bu yüzden, arkadaşları ile olumlu ilişkiler kurduğunda ödüllendirin


DEHB olan çocuklar boş zamanlarını değerlendirmekte zorluk çekerler, kitap oku, dersine çalış, faydalı bir iş yap talimatlarından hoşlanmazlar ancak; anne baba ile oynamayı en sevdikleri oyuna bile tercih ederler.

Sarılarak, dokunarak, okşayarak onu sevin, sevginizi fiziksel olarak gösterin


Uygun zamanlarda uygun ev işleri yapma sorumluluğu verin, kıyamam, yazık gibi ifadeler kullanmayın, bu durum sorumluluk almasını engeller.

DEHB olan öğrenci için erken kalkmak zordur, bu yüzden gerekli hazırlıkları akşam yapın, zaman zaman okuluna giderek eğitimine önem verdiğinizi ona gösterin.


Sadece çocuğunuzu iyi not aldığında değil, dersini yapmada çaba gösterdiği zamanlarlarda da ödüllendirin.


DEHB OLAN ÇOCUKLARIN ÖĞRETMENLERİNE ÖNERİLER

DEHB ile ilgili öğretmenin bazı temel bilgilere sahip olması gerekmektedir, çünkü bazı durumlarda tanı sürecinin ilk basamağını öğretmen oluşturabilir

Bu tarz çocuklarla fiziksel olarak yakın olmak, kurulacak diyalog açısından önemlidir.


DEHB olan çocuklar öğretmenin söylediğini dinlerken başını sallar ve gözüne bakar, ama zihni başka yerde olabilir, bu yüzden göz temasını sürdürerek söylenenleri anlayıp anlamadığını onu kırmadan sınamak gereklidir.


Çok fazla daldıklarında gerçeğe dönmesini sağlamak için yanına gidin, sakin ve alçak bir sesle geri gelmesini isteyin

Yapılan çalışmalarda yeterli süre vermeye özen gösterin ki kendini yetersiz hissetmesin


DEHB olan çocuğu, ders sırasında en çok bulunduğunuz bir yere oturtmanız dikkatini toplamasına daha çok yardımcı olmanızı sağlar

DEHB olan çocukları sınıfta hoşlandıkları biri ile eşleştirin, dost olmasını sağlayın bunu pekiştirin


Dalgın oldukları için haberleşme defteri kullanmayı deneyin, bu öğretmen ve velinin günü gününe iletişim kurmasına yardımcı olur.

Sık sık velilerle iletişim halinde olmak öğrencinin takibi açısından olumlu olacaktır.


TEDAVİ

Tedavini ilk şartı, aile, okul, ve hekim arasında ki sıkı bir işbirliği olmasıdır.

Çünkü DEHB evde olduğu kadar, okulda da sorun yaşanmasına neden olur. Öğrenme ile ilgili sorunlar yanında arkadaş ilişkilerinde yaşana sorunlar ve kurallara uyma güçlüğü, aile ve okulun ortak ve sağlıklı yaklaşımları ile aşılabilir.


DEHB olan çocuklar cezadan pek anlamazlar, aile ile iletişim kurularak çocuğa karşı olan tutumları gözden geçirilip yanlışlar ayıklanmalıdır.

DEHB’nun tedavisinde ilaçlar önemli yer tutar. Dikkat arttırmaya ve davranışların kontrol edilmesine yönelik ilaç tedavisi uzun yıllar sürebilir


DEHB olan çocuklarda özel eğitim programlarının uygulanması gerekebilir.

kalabalık sınıflarda dikkatlerinin dağılması nedeni ile öğrenemeyen çocuklara bireysel eğitim desteği verilmelidir.


KAYNAKÇA

DOÇ.DR ZİYA SELÇUK, DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİF ÇOCUKLAR, PEGEM YAYINEVİ

DR.YANKI YAZGAN, HİPERAKTİF ÇOCUK OKULDA, EVRİM YAYINLARI

PROF.DR.CAHİDE AYDIN, DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU, KÜLTÜR YAYINLARI

DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE VE ÖZEL ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ DERNEĞİ, ANKARA

http://www.psikiyatrist.org/dikkatneden.htm

http://www.ntvmsnbc.com/news/248621.asp

http://www.bebek.com/Content/Detail.asp?ContID=1873

http://www.ozida.gov.tr/tr_files/documents/10/01/10-01-003.htm