Şairlik bilinçdışının karanlığıyla, bilincin aydınlığının harmanlanarak kağıt üzerine duyguların kelimeler halinde dökülmesidir. Bir şairin şiirini psikolojik bağlantılarla analiz etmek için en doğru yol, şairi ve şiiri bir bütün olarak ele almaktır. Ancak bu yazımızda Cemal Süreya’nın “Öp Beni Sonra Doğur Beni” şiirindeki psikanalitik öğeleri ele alacağız.

Şimdi
utançtır tanelenen
sarışın çocukların başaklarında.
Şiirin başında şairin düşüncelerinden dolayı hissettiği baskın duyguyu görüyoruz. Şair düşüncelerinden dolayı utanç duymaktadır. Utanç duygusunu, çocukların başaklarına atfetmektedir. Başak şekil itibari ile bir penis sembolüdür. Başağın işlevsel çağrışımını düşündüğümüzde ise penis sembolü çıkarımını desteklemektedir. Bu dizenin bağıntıları diğer dizelerdeki cinsellik içerikleri ile desteklenmekte, açıklanmakta ve zenginleştirilmektedir.

Ovadan
gözü bağlı bir leylak kokusu ovadan
çeviriyor o küçücük güneşimizi.
Taşarak evlerden taraçalardan
gelip sesime yerleşiyor.
Leylak çiçeği klasik bir aşk sembolü olarak karşımıza çıkar, kimi inanışlara göre ise ilk aşkı temsil etmektedir. Şairin bu inanışa hakim olması muhtemeldir. Evlerden taşarak gelip şairin içerisine oturan, adeta verimli bir arazi tipi ova gibi olan bir aşktan, ilk aşktan bahsediliyor. Öyle bir aşk ki güneş çağrışımı kullanılmış. Güneş bilindiği gibi günün doğumunu temsil eder. Doğurganlığa sahip bir ilk aşk sanırım herkesi ilk sevgi nesnesi anneye götürmüştür.

Sesimin esnek baldıranı
sesimin alaca baldıranı.
Duyulan aşk zararlı olabilecek bir aşktır. Bu aşkın sonu ölüme götürebilir. Bilindiği üzere baldıran çiçeği zehirlidir. Eski dönemlerde ölüm cezalarında kullanılmaktadır. Bu nokta psikanalitik literatürde yer alan kastre edilme kaygısına karşılık gelmektedir. Kastre edilme kaygısı, uygunsuz cinsel içerikli fantezilerin başkaları tarafından bilinmesi sonucunda cezalandırılacağı düşüncesine karşılık gelmektedir. Yukarıdaki düşünceler sonucunda şairin kastre edilme kaygısı gösterilmektedir.

Ve kuşlara doğru
fildişi: rüzgarın tavrı.
Dağ: güneş iskeleti.
Dizelerine psikanalitik çerçeveden baktığımızda, penisin tasvirini ve kadın vücudunun tasvirini görmekteyiz. Sanki bir cinsel birleşmeden bahsedilmektedir. Uyarılmış kadın vücudu ve uyarılmış bir penisi temsil etmektedir.

Tahta heykeller arasında
denizin yavrusu kocaman.
Kan görüyorum taş görüyorum
bütün heykeller arasında
karabasan ılık acemi
– uykusuzluğun sütlü inciri –
kovanlara sızmıyor.
Diğer dizelerin analiziyle birlikte bakıldığında, bu dizlerde bir doğum hadisesinden bahsedildiğini görmekteyiz. Artık aşkın meyvesi ortaya çıkmıştır. Ancak yukarıdaki dizelerin psikanalitik analizinden elde edilen sembollere burada da rastlamaktayız. Cinsellik, rahim, doğum, kastrasyon…

Annem çok küçükken öldü
beni öp, sonra doğur beni.
Şiiri bir bütün olarak ele almaksızın bakıldığında bile bir Oidipus kompleksini görmek mümkün. Sevgiliden önce kendisini öpmesini istemektedir. İçindeki arzuların dışa vurumu, şehvetin temsili bir arzu dile gelmektedir. Ardından kendisini doğurmasını istemektedir. Mantık çerçevesinde bakıldığında mümkün olmasa dahi fantazi dünyasında şairin babasının yerine geçerek annesine sahip olma arzusunun açık bir ifadesi görülmektedir.