ÇOCUKLARDA TUVALET EĞİTİMİ
Tuvalet eğitim sürecini rahat geçirebilmek için sık sorulan soruları bir arada toplayarak hazırladığım yazımda sizlere yol göstermesini diliyorum.
Çocuğumun tuvalet eğitimine hazır olduğunu nasıl anlayabilirim?
-Yürüyebiliyorsa,
-Basit komutları yerine getirebiliyorsa,
-İsteklerini belirtebiliyorsa,
-Mesane kontrolü varsa,
-Bağımsız bir şekilde kıyafetlerini giyip çıkartabiliyorsa,
-Taklit becerisi gelişmişse,
-Tuvaletini yapma süresi rutine girmişse,
-Gün içerisinde bezi birkaç saat kuru kalabiliyorsa,
-Bezine yaptığı zaman ıslaklığını fark ediyor ve rahatsız oluyorsa,
-Islak, kuru, çiş kaka, tuvalet gibi kelimelerin ne anlama geldiğini kavrayabiliyorsa tuvalet eğitimine başlanabilir.
Tuvalet eğitimine ne zaman başlamalıyız ?
Tuvalet eğitimine başlama zamanı dikkat edilmesi gereken önemli noktalardandır. Çocuğun ve bakım veren kişilerin hazır olduğu bir dönemde eğitime başlanmalıdır. Çocuk için en uygun zaman 24-36 ay arasıdır. Bu dönemde tuvalet eğitimine başlanabilir.
Gece tuvalet eğitimine ne zaman başlamalıyım?
Gündüz tuvalet eğitimine başlandığı zaman takibi geceye göre daha kolay yapılır. Eğer gündüz bezlenmiyor ve çocuk tuvalete gidebiliyorsa gece de bezlenmemelidir. Gece alt ıslatmalara daha sık rastlanabilir. Paniğe kapılmadan eğitime devam edilmelidir. Gece uyumadan önce tuvalete götürülmeli ve uyku evresinde de belli aralıklarla çocuk tuvalete götürülmek için uyandırılmalıdır. Gece tuvalete götürülen çocuk gece tuvalete gitmesini ve mesane kontrolünün sağlanmasını öğrenir.
Önce çiş kontrolü mü yoksa kaka kontrolü mü öğrenilir?
Bu durum her çocukta farklılık gösterebilir. Bazı çocuklarda çiş kontrolü önce sağlanırken bazılarında ise, kaka kontrolü önce sağlanır.
Tuvalet eğitimini zorlandığı için yarıda bıraktık. Tekrar ne zaman başlamalıyız?
Tuvalet eğitimine başlanması ve devamının sağlanması önemli noktalardandır. Bakım veren kişinin psikolojik iyilik halinin iyi olmadığı bir dönemde başlanması, çocuğun tuvalet eğitimine erken yaşta başlanması, bakım veren ve çocuk arasında zorlamaların ve inatlaşmanın çok fazla olması gibi sebeplerle eğitim yarıda bırakılabiliyor. Yarıda bırakılan eğitime ara verip sonra tekrar başlandığında ise, tuvalet eğitimini vermek daha da güç hale gelebiliyor. Tuvalet eğitiminde başarısız olunduğu zaman ebeveynler yetersizlik hissi, güç dengesinin bozulduğu yada başaramadığı hissine kapılabiliyor. Eğer özel bir durum yoksa; sağlık problemleri, kabızlık, travmatik durumların yaşanması, ölüm, taşınma, bakıcı değişikliği dışında tuvalet eğitimi bırakılmamalı ve uygun zaman belirlenip tekrar başlanmalıdır.Uygun zaman belirlenirken belirli süre ara verilip tekrar başlanması gerekir.
Tuvalet eğitiminde çizelge ve pekiştireçlerin önemi nedir?
Tuvalet eğitiminde tuvalet çizelgesi yapılabilir. Haftanın günlerinin yazıldığı bir tablo hazırlanabilir ve tabloya görsel resimler eklenebilir.Örneğin; tuvalete giden bir çocuk resmi gibi. Her tek başına gittiğinde gülen yüzler takılarak bu durum pekiştirilebilir. Aynı şekilde bu tabloya farklı bölümlerde eklenebilir. Örneğin; tuvaletini yaptıktan sonra şifon çeken bir çocuk resmi, ellerini yıkayan bir çocuk resmi şeklinde bölümler hazırlanabilir. Her yaptığında gülen yüz yada güneş, yapmadığında ise ağlayan yüz, yada yağmur yapıştırılabilir.Gülen yüzleri topladığı zaman(hedefe ulaştığı zaman) bir ödül belirlenebilir.Ama burada tutarlı olmak çok önemlidir.Eğer ödülü hak etmediği halde vermek yada hak ettiği halde ödülden yoksun bırakmamak gerekir.
Tuvalet eğitiminde anne babalara düşen görevler nelerdir?
- Eğitime başlamadan önce çocuğun ne kadar süreyle kuru kaldığını gözlemleyerek kayıt tutmak önemlidir.
-Tuvalet eğitimine başlamadan önce ebeveynler uygun zamanı belirleyip, planlamasını yaparak başlamalılardır.
-Ebeveynlerin çocuğa karşı tepkilerinin tutarlı olması çok önemlidir. Örneğin; anne motive ederken, baba kızıyorsa yada tam tersi bir durum yaşanıyorsa süreç git gide zorlanır.
-Tuvalet temizliği anlatılırken ve öğretilirken erkek çocuğuna baba, kız çocuğuna anne anlatmalıdır.
-Ebeveynler bu süreçte çok sabırlı ve çocuğu cesaretlendirici olmalılardır. Örneğin; çocuk tuvaletini tuvalete giderek yaptığı zaman "aferin, harikasın, tebrik ederim" gibi teşvik edici cümleler kullanarak pekiştirilmelidir.
-Çocuğun eğitim sürecinde dar ve çıkartması zor olan giysiler tercih edilmemelidir.
-Çocuk tuvaletini yaparken yada yaptıktan sonra "off çok kötü koktu, pis kaka, ıyy çiş" gibi kelimeler kullanmamalılardır. Bu durumda çocuk çişinden ve kakasından nefret ederek tuvaletini tutma, tuvalete gitmek istememe, gittiğinde huzursuz olma gibi durumlar yaşanabilir.
-Özellikle eğitim sürecinde altına kaçırmalar ve sonrasında da yaklaşık 5 yaşa kadar normal kabul edilebilir. Bu süreçte çocuğa kızılmamalı ve ceza verilmemelidir.
-Bu süreçte evdeki halılar ve eşyalar toplanmamalıdır.
-Özellikle ilkbahar, yaz mevsiminde eğitime başlanabilir.
-Çocuğun yüzünün kızardığı, ıkındığı, çömeldiği, oyuna daldığı zamanlar gözlemlenmeli ve tuvalete götürülmelidir.
-Çocuk uyumadan önce tuvalete götürülmeli eğer yoksa da uzun süre tuvalette bekletme yapılmamalıdır.
Tuvalet eğitiminde sık yapılan hatalar nelerdir?
-Tuvalet eğitiminde karşılaşılan en sık hatalardan birisi tuvalet eğitimine zamanından önce başlamaktır.
-Uygun olmayan bir zamanda başlamakta hatalar arasındadır. Örneğin; bakıcı değişikliği olduğu bir dönem, evde kayıp(ölüm) yaşandığı bir dönem ve taşınma sürecinde gibi durumlarda başlanmamalıdır.
-Ebeveynin hazır olmadığı bir zamanda başlanması örneğin; ebeveyn yeterli zaman ayıramayacağını düşünüyorsa, kendisini gergin ve sinirli hissediyorsa eğitime başlanmamalıdır.
-Cezalar vererek korkutmak, bağırmak gibi yapılan hatalar süreci zorlaştırır.
-Çocuğun tuvalet eğitimindeki başarısı veya başarısızlığı, çocuğun zekasıyla eşdeğer tutulmamalıdır.
Kitap Önerileri
Tuvalet eğitim sürecinde çocuğunuzla birlikte okuyarak keyif alabileceğiniz, süreçte size yardımcı olabilecek kitap önerileri aşağıda sıralanmıştır.
 Kaka Yaparken Acıtıyor/ Okuyan Us
 Yatağını Islatan Kanarya/1001 Çiçek
 Yatağıma Yağmur Yağdı/Mandolin
 Mini Bino Tuvalete Gitmek İstemiyor/Ayben
 Prenses Lulu’nun Tuvalet Kitabı/Pearson
 Ejderhalar da Tuvalete Gider Mi? /Yapı Kredi Yayınları
 Rachel Johnny İle Beze Elveda /Beta Kidz
 Cemile Çişini Altına Yapıyor/Kaknüs
 Tavşancan İle Faresu - Küçük Su Birikintisi/Hep Kitap
 Kuka Çişini Tutuyor/Akademisyen Kitabevi
 Bir Bez Bırakma Hikayesi/Gün
 Teo’nun Kaka Kitabı/Bilgi
 Yaşasın Loulou Bebek Bezini Bıraktı /Dstil Tasarım
 Güle Güle Kakalar /ABC

Psikolog Esra AYVALI