KALÇA PROTEZİ VE REHABİLİTASYONU ,

(Hastalık yok hasta var.Her terapi buna göre şekillenir)
Kalça protezi nedir?
Kalça protezi eklem bütünlüğünde bozulduğu zaman bozulan kalça ekleminin ameliyatla metal veya metal-seramik karışımından üretilen yapay eklem ile değiştirilmesi işlemidir.
Amaliyat öncesi,amaliyatı yapan ortopedistin önerilerine beslenme tavsiyelerine ,ilaç dozlarına,alkol ve sigara kullanımının azaltılmasına uyulması gerekir.şekerin ,tansiyonun kontrolü sağlanmalıdır.Amaliyat sonrası iyileşmeyi etkileyen unsur bedenin her hangi bir yerindeki enfeksiyondur.Dr ile bunun takibi gerekir..
Ev planlama,ilk günler merdiveni pek kullanmamaya özen gösterin.Zorunlu kalmadıkça kullanmayın.Fizyoterapistiniz size önerdiği şekilde merdiveni inip çıkın.mutlaka bir eliniz sağlam bir trabzanda olmalı.
Evde ilk günler ayağınıza takılacak ,kaydıracak küçük parça yer segilerini halıları paspasları kaldırın..
Banyo ve tuvaleti ameliyat sonrası kullanılabilecek hale getirin.Klozete yükseltici,banyo ve tuvalete tutacaklar yaptırılmalı..
Sırtınızı dik tutan,kolçaklı koltuk edinin.Oturduğunuzda kalçanız 90 dereceden fazla bükülmemeli. Becerikli ve dinamik bir yardımcıya ihtiyacınız olabilir.

Kalça Eklemi neden bozulur?
Gençlerde:
-Kalça eklemi doğuştan kaynaklanan genetik hastalıklar
-Çocukluk çağında geçirilen kalça eklem enfeksiyonu,
-Perthes Hastalığı,
-Kalça kemiği kırığı sonrası kemiğin dolaşımının bozulması,
-Osteonekroz hastalığı,
-Romatizmal hastalıklar sonrası
-Tedavi edilememiş kalça çıkığı gibi nedenler ile eklem kıkırdağı bozulabilir.
İleri Yaşlarda:
-Özellikle 65 yaşından sonra yaşlılığa bağlı gelişir,
-Yaşlı hastalarda kemik erimesi(Osteoporoz) nedeni ile gelişen kalça kırıkları sonrasında kalça eklemi bozulduğu durumlarda,
-Patolojik kırığa yol açan kemik tümörü metastazları sonrasında
-Romatizmal hastalıklara bağlı olarak.
-Her yaşta oluşabilecek femur başının bütünlüğünün bozulduğu kazalar da kalça protezi gerekebilir.
Protez Çeşitleri nelerdir?

Protezler kalça kemiği ve yuvasının değiştirilmesine göre isimlendirilir. Hem kalça kemiği hem de yuvası değiştirildiğinde buna “Total Kalça Protezi” denir.
Sadece kalça kemiği değiştirilip yuva değiştirilmeden korunur ise buna “Parsiyel Kalça Protezi” denilir.
Beklenilen yaşam süresi 5 yılın üzerindeki hastalara Total Kalça Protezi uygulamak daha doğru olur.
Ayrıca protezler uygulama sırasında kemik çimentosu(sement) kullanılıp kullanılmamasına göre de çimentolu ve çimentosuz kalça protezi olarak adlandırılır. Özellikle genç hastalarda ileride protezin değişmesi gerektiği durumlarda çimentosuz protezler tercih edilmektedir.
Total kalça protezleri değişik malzemelerden üretilmektedir. Özellikle kullanım ömrünü uzatmak için genç hastalarda yüksek teknoloji aşınmaya dayanıklı seramik başlı protezler günümüzde tercih edilmektedir.
Genç hastalarda kısmi kemik çıkarılması ile yapılan yüzey değiştirme protezleride günümüzde kullanılmaktadır. Bu protezlerde hastanın kemiği sınırlı miktarda çıkarıldığı için 2. ameliyat daha kolay olmaktadır. Bu protezlerde amaç hastaya vakit kazandırmaktır

Nasıl Bir Ameliyat süreci geçiyor?
Hasta ameliyattan sonraki 12 saat içerinde mobilize edilerek yürütülür. Çimentolu protezlerde hemen tam bastırılırken, çimentosuz protezlerde kemik yapısına bağlı olarak bir süre kısmi bastırılır (Baston kullandırılır).
Hasta hastanede yattığı süre içerisinde her 2-3 saat aralar ile yürütülür. Bu durum oluşabilecek Derin Ven trombozunu önlemenin en etkili yoludur. Ayrıca hastaya ciltaltı düşük molekül ağırlıklı heparin enjeksiyonu uygulanır. Taburcu olurken kan sulandırıcı iğne yerine tablete geçilir. 30 gün süre ile kan sulandırıcı hapını kullanması istenir.
Ameliyat sırasında ve sonrasında ne gibi problemler(komplikasyonlar) ortaya çıkabilir?
Kalça protezi ameliyatı sırasında kanama-kemikte kırılma, çimentonun erken donması, sinir yaralanması gibi problemler görülebilir. Ameliyattan sonra ise erken ve geç komplikasyonlar gelişebilir.

Erken komplikasyonlar: En sık enfeksiyon, derin ven trombozu, protezin yuvasından çıkması riski vardır.
Geç komplikasyonlar ise protezin erken gevşemesidir. Bu komplikasyonlar gerekli tedbirler alınarak en aza indirilebilir ancak tamamen sıfırlamak mümkün değildir.
Total kalça protezinin ortalama ömrü 15 ile 20 yıl arasında değişmektedir. Ancak 25 yıla kadar dayanan protezlerde vardır. Protezin ömrü cerrahi tekniğe, konulan protezin türüne, hastanın aktivite düzeyine, kemik kalitesine ve kilosuna göre değişebilir.
KESİNLİKLE YAPILMAMALI...
• En az 8 hafta bacak bacak üstüne atma.
• Dizini kalça seviyenden yukarıya getirme.
• Otururken öne doğru eğilme.
• Bağdaş kurma
• Otururken yerden bir şey almaya çalışma.
• Ayağını aşırı şekilde içe veya dışarıya çevirme.
• Belini 90 dereceden fazla eğme.
• Yatarken üzerine battaniye çekmek için eğilme.
• Bir şeyi yapıp yapmada ağrıyı kriter alma
• Ameliyatlı bacak üzerine yan yatmak
YAPILABİLECEKLER...
• Bacağını dizin öne bakacak şekilde tut.
• Otururken veya ayakta dururken ameliyatlı bacağın vücudunun önünde (ilerisinde) dursun.
• Yüksek mutfak veya banyo taburesi kullan.
• Ağrı veya şişlik olursa buz, soğuk kompres kullan; ancak unutma ki buz o bölgeyi uyuşturacaktır .His kaybı meydana gelebilir. Buzu direkt cildine koyma; ince bir havlu üzerinden uygula.
• Soğuk kompres bacakta şişliği ve ödemi giderecektir.
• Bacakta şişlik varsa tüm bacak altına yastık konmalı.
Otururken…
• Oturmak için sert ve yüksek sandalyeleri ya da kolçaklı koltukları tercih edin.
• Bacak bacak üstüne atmayın.
• Otururken bacaklarınızı bitiştirmek yerine ayrık tutun.

Eğilirken…
Ayakta dururken ve oturur pozisyonda gövdeniz bel seviyenizden aşağıda olacak şekilde eğilmeyin.
Yatarken,
Sırt üstü yatarken bacaklar birbirinden 20-25 derece açık pozisyonda ,ayaklar dik olacak şekilde uzanabilir.yan yatmada protezli bacak üstte kalacak şekilde bacaklar arasına iki yastık konabilir.asla amaliyatlı bacak altta kalmamalı..
Dikkat Etmeniz Gerekenler
• Yatarken, otururken ve ayakta dururken ayağınızı içe ya da dışa doğru bükmeyin.
• Merdiven çıkarken ilk önce sağlam bacağınızla, inerken de ameliyatlı bacağınızla adım atın.
• İyileşme döneminizde bağsız ayakkabılar giymeye özen gösterin.
• Kalça ağrısı, baldır ve bacakta ağrı – şişme, ameliyat yerinde kızarma – yanma ve sızıntı, yüksek ateş, göğüste ağrı ve solunum güçlüğü gibi durumlarda mutlaka doktorunuza başvurun.
• Cinsel yaşama dönüş konusunda doktorunuzun önerilerine uyun.
• Düzenli olarak yürüyüş yapın.
• Kontrol muayenelerinizi ihmal etmeyin.
Koşmamalı ve atlanmamalıdır bir yerden. Çünkü eklem normal bir eklem değildir. Eklemi taklit eden bir yapıdır. Ona göre davranması gerekir. Bir diğeri kesinlikle kilo almaması gerekir. Kilo çok önemli çünkü aşırı kilo protezin daha erken yıpranmasına neden olacaktır. Bu yüzden kilosuna da dikkat etmesi gerekir.
Ve dediğimiz yürüteçle yürümelerine, ikinci gün yüksek tip klozete oturmalarına izin verilir. Hastanede yatış süresi ortalama 4-7 gün arasında değişir. Hastalar taburcu oldukları gün kendi kendine yatıyor/kalkıyor, tuvalete gidebiliyor olmalıdır. Nadiren yatma süresi uzayan hastalar olabilir.
Dikişler ortalama 2 hafta sonra alınır ve iki gün sonra banyo yapmaya izin verilir. Ameliyatın ertesi gününden itibaren fizyoterapist tarafından kalça-diz bükme ve adale güçlendirme egzersizlerine başlanır. Bu egzersizler kalça fonksiyonlarının tamamen kazanılmasına kadar devam eder. Geri dönüş kişiye, yaşa psiko-sosyal düzeye bağlı olarak genellikle 6. Haftadan sonra tüm kalça fonksiyonları geri döner. Kalçada şişlik ve protezin varlığını hastalar 3-6 ay hissedebilirlerse de, yürüme ilk haftadan sonra ağrısızdır. Hastalar 3-6 ay içinde protez varlığını tamamen unutmaktadırlar.
Doktorunuzun izin vermesi halinde 3.hafta sonunda yürütecinizi bırakıp bir bastona geçebilirsiniz. Bastonu sağlam tarafınızda kullanmalısınız. İki taraflı operasyon olmuşsanız yürüteci 6. haftaya kadar kullanabilirsiniz. 6-12 hafta içinde bastonunuzu tamamen bırakabilirsiniz. Kendinizi güvende hissetmiyorsanız bir süre daha baston kullanabilirsiniz. Fizyoterapistinize danışarak süreyi belirlersiniz. 8. haftadan sonra daha aktif olabilirsiniz, araba kullanabilirsiniz fakat sportif aktivite halen yasaktır. 4. ay sonunda fizyoterapistiniz sportif aktivitelere yavaş yavaş başlatabilir. Tam spora dönüş 6 ay sonundadır.
Tabi ki tüm bunlar her hastaya göre de değişmektedir. Hastalığın genel kavramları kişiye göre değişkenlik gösterebilir. Hastalık yok hasta var..
Kalça protezi kimlere takılır, yaş sınırlaması var mı?
Kalça protezi kemik gelişimini tamamlamış herkese takılabilir. Yalnız burada hastanın hastalığının ağırlığı göz önünde bulundurulmalıdır. Daha öncede konuştuğumuz gibi hasta kalça sorunu var, kireçlenmesi var. 5 km yürüyor ağrısı oluyor. Şimdi bu hastaya tutup ta kalça protezi yapmamak gerekir ama hastanın her gün ağrısı var. Bir yerden başka bir yere hareket ettiği zaman, bir koltuktan diğer koltuğa, salondan mutfağa giderken ağrısı var ya da daha da ileri gidelim hasta gece uyuyor, hafif bir kalça hareketi yapıyor ve ağrıdan dolayı uyanıyor. Hastaya eğer başka nedenler yoksa tabi tür bu kalça kireçlenmesi durumuysa o zaman kalça protezi yapılmalıdır.
BARTIN - Bartın'da yaşayan 101 yaşındaki Fatma Ulubaş'a, Bartın Devlet Hastanesi’nde ameliyatla kalça protezi takıldı.
“Bartın Devlet Hastanesi Ortopedi servisine sağ kalça kemiği kırığı nedeniyle müracaat eden 1915 doğumlu Fatma Ulubaş’a parsiyel kalça protezi ameliyatı gerçekleştirildi. Düşme sonucunda kırılan sağ kalça femur kemiğine kalça protezi uygulanan 101 yaşındaki hasta ameliyattan bir gün sonra ayağa kaldırıldı. Hastayı diğer hastalardan ayıran en önemli klinik öykü hastamızın 101 yaşında olmasıdır.
Not;Burada yazılanlar hiçbir zaman hekim desteği çekilerek yapılan uygulamalar değildir. Hastanın medikal tedavilerinin stabilize olduğu zamandan sonraki süreçte hekim izni ile yapılaması zorunlu olan rehabilitasyon önerileri ve bilgilendirmelerdir. Yapılan rehabilitasyon aşaması, hastayı daha çok eve taburcu olduktan sonra yaşam alanı içinde hayatın içine sokma ,bunda sonraki yaşamını en üst seviyede nasıl yaşatılır ın gayesi ve çabasıdır.
Bu yazılanlar bilgilendirme amaçlı derlemedir.
Saygılarımla; Erden Coşkun