Bu ayki yazımı annelerin sürekli sorduğu ‘ÇOCUĞUM ÇOK HAREKETLİ HİPERAKTİF OLABİLİR Mİ?’ endişelerine cevap vermek amaçlı hazırladım. Çocuklardaki aşırı hareketlilik tek başına çocuğunuzun hiperaktif olduğunu düşündürmez. Literatürde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu olarak adlandırılan bu durum aşırı hareketliliğin yanı sıra dikkatini ayrıntılara verememe, ödevlerde, işlerinde hatalar yapma, unutkanlık, kendisiyle konuşulduğunda dinlemiyormuş gibi gözükme, yönergeleri takipte güçlük dürtüsellik, sıra bekleme de zorlanma, çok konuşma, ellerde ayaklarda sürekli hareket ihtiyacı gibi etkenlerle kendini belli eder.
Üç ayrı grupta ele alınan DEHB’ luğunun hangisinin çocukta yoğun olup olmadığı gözlemler, testler ve ölçeklerle belirlenir. Bu belirtiler:
A.Hem dikkat hem aşırı hareketlilik-dürtüsellik sorunları
B.Sadece dikkat sorunu olanlar
C.Sadece aşırı hareketlilik-dürtüsellik sorunu olanlar
Bir kişide Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Sendromu ‘var’ diyebilmek için belirtilerin 7 yaşından önce başlamış olması ve en az 6 ay devam etmiş olması önemlidir. Örneğin, bir yakınının kaybından sonra başlayan ve 1 aydır devam eden yerinde duramama, sinirlilik ve inatçılık yakınmaları olan 8 yaşındaki bir çocuğun ‘DEHB’ değil depresyon ya da aşırı yas tepkisi gibi başka psikiyatrik sorunların varlığı düşünülmelidir.
Tanının konulmasıyla ilgili en önemli konulardan biri bu belirtilerin nerelerde görüldüğüdür. Bir kişide DEHB var diyebilmek için en az iki alanda bu belirtilerin bulunması gerekir. Okulda Öğretmen evde Anne-Baba bu belirtileri gözlemliyorsa DEHB bulunduğundan söz edilebilinir. Ancak okulda, etütde, sokakta herhangi bir davranış sorunu olmayan, uyumlu bir çocuk sadece ev içinde uyumsuz davranışlar sergiliyor, aşırı hareketli ya da hırçın tavırlar gösteriyorsa bu çocuğun DEHB olmadığı düşünülerek psikolog, psikiyatrist tarafından ortam analizleri yapılarak gerekirse ebeveyn –çocuk ilişkisine dair danışmanlık verilerek psikolojik kaynaklı problemlerin giderilmesine yoğunlaşılır.
Toplumumuzda bazı yanlış tutumların bu sendromun erken teşhisini ve tedavisini geciktirdiği gözlemlenmektedir. ‘’Zeki çocuklar böyle olur merak etmeyin!’’, ‘Zekası fazla geldiği için böyle davranıyor sakın engellemeyin daha kötü olur’, Çocuğu çok şımartmışsın biraz sert davranın düzelir’ biçimindeki yönlendirmelere itibar edilmemeli anne ve babaların şüpheleri varsa hemen oyalanmadan uzmanlara başvurmaları önerilmektedir.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite sendromu günümüzde tedavisi mümkün olan davranışsal, duygusal zihinsel alanlarda pek çok tedavi ve terapi yönteminin etkili olduğu bir durumdur. Kendiliğinden geçmesini bekleme yanılgısından sıyrılarak basit,gelip geçici yaramazlık yada tembellik diye adlandırmadan uzmanlara başvurulması gerekir bu sayede çocuğun erişkin yaşamına hazırlanmasında önemli sorunlara yol açabilecek etkenlerin ortadan kaldırılması tedavisi mümkün olur.