Savunmasız olan ve dünyayı keşfe çıkan çocuğa yolunu bulmasında yardım etmek ebeveynlik görevlerimizdendir. Bu yolculuk sırasında sınır koyma becerisi de cebimizde taşımamız gereken becerilerden biri. Peki nedir bu sınır koymak?
Sınırlara, daha önce hiç gitmediğimiz bir yerdeki yön tabelalarıdır diyebiliriz. Nasıl ki bilmediğimiz bir yerde yön tabelalarına bakarak, nerede durmamız, nerede ilerlememiz, hangi yöne gitmemiz gerektiğini öğreniyorsak çocuklar için de ebeveynlerin koyduğu sınırlar aynı anlama gelmektedir.
Diğer bir yönüyle baktığımızda da, sınırlar aynı zamanda bizim kendimizi güvende hissetmemizi sağlar. Sınırla güvenlik arasında doğru yönde bir ilişki vardır. Evimizle dışarısı arasında sınır olarak bir kapı vardır ve bu kapı bizde güvenlik hissi yaratır. Çünkü o kapının koyduğu sınırdan dolayı tanımadığımız insanların evimize girmesi engellenmiş olur. Bu da bizim evimizde rahatça hareket etmemizi, endişelenmeden uyumamızı sağlar.
Aynı şekilde çocuğa koyduğumuz sınırlar da çocuğun kendisini güvende hissetmesini sağlar. Sınır koyulan çocuk kendini kapsanmış hisseder. Ne yapıp ne yapamayacağının bilgisi olan çocuk daha kendinden emin hareket eder.
Çocuğun görünen yüzü sınırdan hoşlanmaz, yemek yemek istemez, sürekli oyun oynamak ister, ders çalışmak istemez. Ancak doğası gereği sınır almak ister. Sınır koyamayan ebeveynlerin çocuklarını düşündüğümüzde birçoğunun ebeveyne öfkeli olduğunu ve daha agresif davranışlar içinde olduğunu görürüz. Çocuk ebeveynden yeterli sınır alamadığında ebeveynin onu kuşattığını, kapsadığını hissetmediğinden kendisini güvende de hissetmez.
Çocuğumuzu kapsayıp kuşatmak, kendisinin güvende olduğunu hissettirmek, her an sınır koymak değil gereken yerlerde sınır koymak ebeveynlerin sahip olması gereken bir beceridir.
Sınırları doğru koyabilmemiz öncelikle tutarlı ve kararlı olmamızdan geçer. Çocuğa sınır koyduğumuzda sözlerimizle davranışlarımızın birbirini desteklemesi gerekir.
Sınırları doğru bir şekilde ifade etmemiz, çocuğun sınırı ceza olarak algılamaması oldukça önemli bir noktadır. Örneğin; uyumasını istediğimiz çocuğumuza; ‘Hemen şimdi yatağına gitmezsen yarın parka çıkamazsın.’ demek ile ‘Şimdi yatmayı seçersen yarın birlikte parka gitmeyi seçmiş olursun.’ demek oldukça farklı etki bırakacaktır. İlk cümleden sonra çocuğumuzun karşı çıkması oldukça muhtemelken, ikinci cümle sonunda çocuğumuz iş birliğine daha hazır olacaktır.
Doğru sınır koymanın bir diğer önemli noktası, çocuğun seçimlerine saygı duymaktır. Çocuğa seçenek sunup daha sonra o seçeneği es geçip istediğimizi yaptırmaya çalışmak, sözlerimizi davranışlarımızla desteklemediğimiz anlamına gelir ve çocuk için de güven sarsıcıdır.
Sınır koyarken yaptığımız bir başka yanlış da, istediğimiz şeyi çocuğa dolaylı yollarla kabul ettirmektir. Örneğin, televizyon izlemesini istemediğimiz çocuğumuza elektriklerin kesildiğini ya da televizyonun bozulduğunu söylemek sınır değildir. Bunu yaptığımızda aslında çocuğa ‘Seninle baş edecek kadar güçlü değilim’ imajı çizmiş oluruz.
Peki ebeveyn neden sınır koyamaz?
Geçmiş yaşantılarımız bizim sınır koyma becerimizi oldukça etkilemektedir. Eski kuşak anne ve babalarda sınırlar çok katıydı ve cezalar vardı. Özgürlükleri aşırı kısıtlanmış ve ceza almış çocuklar kendi ebeveynliklerinde sınır koymak istemiyorlar.
Bir başka sebep de kimseye sınır koyamayan, hayır diyemeyen ebeveynler. Hayır kelimesi ilk etapta karşıdaki kişide negatif bir duygu oluşturur. Daha sonrasında ise karşıdakine alan açtığımızı fark ederiz. Birine hayır dediğimizde başka çözüm yolları üretmesine olanak sağlamış oluruz. Çocuğumuzu kucağımızda taşımaya hayır dediğimizde yürümesine teşvik etmiş oluruz. Memeye hayır dediğimizde yeni tatlar keşfetmesini sağlarız. Bakış açımızı bu yöne çevirdiğimizde sanırım hayır demek de daha kolay hale gelecektir.
Özetleyecek olursak; çocuğun kendini kapsanmış ve güvende hissetmesi için sınır koymak gerekir. Sınırın net olması, ebeveynin sınırı uygularken tutarlı ve kararlı olması gerekmektedir. Bir ebeveyn sınır koyamadığını fark ediyorsa sınır koymanın kendisi için ne anlama geldiğini, bu düşüncenin ne kadar işlevsel olup olmadığını kontrol etmesi ve sınırlarla ilgili bakış açısını değiştirmesi etkili olacaktır.
Uzm Psk. Kübra DAĞLAR ARSLAN