PSİKANALİZDE KULLANILAN TEKNİKLER FREUD’DAN SONRA TAKİPÇİLERİNİN YENİ PSİKOTERAPİ YÖNTEMLERİ

Engellenmeler ve dış dünyadan gelen gerçekçi tehlikeler
Psikoanalitik Kuramda Tedavi Yöntemleri
Geçmişte yaşanan ve bastırılmış acı verici anıların bilince çıkarılması ve yeniden yaşanması, bu amaçla;
Hipnoz (katarsis) : Belirtiler geçse bile nedenler kaldığından yeni belirtiler
Herkes yatkın değil
Serbest çağrışım: DİVAN
Psikoanalitik Kuramda Tedavi Yöntemleri
Serbest çağrışım: Terapist ile kurulan ilişki sonucunda;
Ego kaynakları harekete geçer
İçgörü kazanır
Direnç kavramı: Acı verici anıların bilince çağrılmasında bir tür direniş
Duraklama, söz bulamama, konu değiştirme, dil sürçmesi, randevuya geç gelme,
yöntemi ya da terapistin davranışlarını eleştirme gibi
Direnç belirtileri hastaya gösterilerek nedenleri yorumlanır
Hastanın bunları anlayıp gerçek anlamlarını kavraması
Transferans (aktarım)
Hastanın bilinçdışı gereksinimleri açığa çıktıkça bunların bir kısmı terapiste yönelir
Örn. Ebeveynlere karşı olan duygular ve ilişkiler terapiste yöneltilir
Bu nedenle tedavi sürecinde terapist dost, düşman, cezalandıran, engelleyen, sevilen ya da nefret edilen olarak algılanabilir
Dostça duygular: Tedaviye katılımı artırır
Olumlu transferans: Güçlü bir sevgi bağı (cinsel duygular da içeren)
Olumsuz transferans: Düşmanca duygular
Başkalarıyla ilişkisini bozan bilinç dışı çatışmalar aktarıldığında aynı bozuk ilişki terapistle sürer
Terapistin bu durumu anlayıp hastaya terapi ortamında gösterebilmesi önemli
Hasta bu durumu farkedebilirse yaşamının diğer alanlarındaki etkisini de görebilir
Psikoanalitik Kuramda Tedavi Yöntemleri
Transferans (Aktarım) Nevrozu
Bu süreçte gerçek nevroz transferans nevrozuna dönmeye başlar
Asıl sorundan uzaklaşılıp terapistle olan ilişki biçimi öne geçmeye başlar
Terapistin deneyimi ve becerisi bu sürecin yönetilmesini sağlar
Kontr-transferans (karşıt aktarım)
Terapistin bilinç dışı gereksinimlerinin hastaya yönlenmesi
Bu durumun tanınması ve yönetilmesi önemli
Bu nedenle terapistin kendisinin de analizden geçmesi önerilir
Psikoanalitik Kuramda Tedavi Yöntemleri
Rüya Çalışması:
Belirgin içerik: Rüyanın hatırlanan kısmı
Uykuda egonun sansürü gevşediği için bilinçdışı çatışmalar burada kendini gösterir
Çatışmaların bunaltı yarattığı dönemde uyanma sağlanarak ego denetimi ele alır
Gizli içerik: Tanınmayan çarpıtılan içerik
Simgeleştirme ve simgesel anlamlar yoğun
Yoğunlaştırma
Yer değiştirme
Yorumlama: En önemli tedavi aracı
Farklı bir açıdan duruma ve olaya bakılmasını sağlar
Yerinde, uygun ve zamanında olması önemli
Tepkilere karşı yansız ve yargısız olmalı
Yorumlama başlangıçta anksiteyi arttırabilir
İyi zamanlanmış yorumlama bilinçdışı direnci azaltır
Yorumlamada ‘’çırılçıplak gerçek’’ ten kaçınılmalı, hastanın anlayabileceği ve kaldırabileceği durum değerlendirilmeli
İyi eğitim ve deneyimle yorumlama becerisi edinilir
Yorumlama: En önemli tedavi aracı
Öncelikle kullanılan savunmaların yorumları üzerinde durulur
Hasta gerçekçi olmayan bu savunmları görüp anladıkça çatışma bilinç düzeyine yaklaşır
Uygun yer ve zamanlamada çatışma da yorumlanır
Yorumları anlayabilmek ve yeniden değerlendirip yaşamında kullanma becerisi kişiden kişiye değişir
Terapinin sonlanması
Hastayla terapist ilişkisi giderek ortak amaca yönelik bir dayanışmaya döner
Hastanın erişkin biriyle bu düzeyde bir ilişki kurabildiğini görmesi, giderek sağlıklı savunmalar kullanmaya başlaması ve gerçeklikle başedebilme gücünü arttırır
Terapistin tedavi ilişkisine duygusal olarak katılmaması gerekir
Çocuksu tepkilerle olgun davranışları arasındaki ayrımı görmesi sağlanır
Sorunları hakkında içgörü (insight) kazanan hasta terapisti ile aktarım yerine normal bir nesne ilişkisi kurabildiğinde tedavi sonlanır
Psikoanalitik Kuramda Tedavi Yöntemleri
Tedavi ilişkisinin evreleri:
evre:
Hastayla terapist arasında ilişki kurulma aşaması
Karşılıklı birbirini tanıma süreci
evre:
Transferansın gelişmesi, çocukluk anksiyetelerinin ortaya çıkması ve çözümlenmesi
Odipal çatışmadan özgürleşmek
evre:
Özdeşimin tamamlanıp özerk ve bağımsız olabilme
Yeni davranış biçimleri geliştirebilme
Psikoanalitik Kuramda Tedavi Yöntemleri
Tedavi ilişkisinin özellikleri:
Terapistin kendisinin de analizden geçmesi gerekliliği
Psikotik ve prepsikotik hastalara uygulanmaması
Hastanın entelektüel düzeyinin yeterli olması
Yakın akraba, arkadaş ve aile üyelerinin tedaviye alınmaması
Tedavi sürecinde ücret alınması
Haftada 2-3 kez ortalama 1-3 yıl süreli
Psikoanalitik Kuramda Tedavi Yöntemleri
Kimlere uygulanabilir ?
Nevrotik bozukluklar, kişilik bozuklukları
Psikoterapiye uygunluk:
Kendi sorun ve sıkıntılarının farkında olan
Bunlar için yardım isteyen ve işbirliği içinde olan
İçgörü beceresi iyi olan
Entelektüel ve zihinsel olarak iyi durumda olan
Psikoanalitik Kuram
Freud: ‘’Uygarlığın bedeli nevrozla ödenir’’
Freud’a yöneltilen eleştiriler:
Cinselliğe verilen önem yadırgandı
Gelişim kuramında kültürel farklılıklara önem vermemesi
Deneysel yollarla test edilememesi
Çok uzun süreler (yıllar) alması

Freud ve kuramına eleştiriler: Değişen dünya
Zamanla Freud’un birlikte çalıştığı arkadaşlarından yeni fikirler
1. Dünya savaşıyla birlikte Freud da değişir ‘’Haz ilkesinin ötesinde’’
Saldırganlık ve yıkıcılık, ölüm dürtülerini inceler

Ego Psikanalistleri
1936’dan sonra Anna Freud ego işlevlerine odaklanmış, savunma düzeneklerini tanımlamış ‘’Ego ve Savunma Mekanizmaları’’
Sadece dürtüler değil egonun savunmalarıyla çalışmak önemli
Ağır bir zorlanmayla karşılaşınca yeni duruma uyum sağlamak için;
Uyuma yönelik çabalar
Psikolojik dağılmaya karşı kendini savunmak
Her zorlanmada sürekli savunmaları kullanıyorsa uyum sağlaması zorlaşır ve nevrotik savunmalar sözkonusu olur
Ego Psikanalistleri
Nevrotik davranış:
Olayları sürekli yanlış yorumlama
Olağan durumlarda kaygıya kapılma Sonuç
Suçluluk duyguları, çevreyle ilişkide etkisiz
Kısır döngü
Kaygılı, sıkıntılı
Benmerkezci
Mutsuzluk, suçluluk duyguları Nevrotik çekirdek
Yetersizlik, eksiklik hissi
Tehlikeye karşı aşırı duyarlılık
Ego Psikanalistleri
Günlük yaşam sorunları
Sorundan kaçma zorlanma
Sorunu çözememe
Algı daralması, tüm dikkat kendi üstünde anksiyete
Bedensel yakınmalar
Güvensizlik, onay bekleme kaçınma
Sürekli mutsuzluk
Ego Psikoanalistleri
Hartmann (1936):
Egonun işlevleri sadece savunma düzenekleriyle sınırlanamaz
Doğuştan varolan özerk ego işlevleri: düşünce, öğrenme, algılama, konuşma gibi
Rapaport (1951) ve Jacobson (1964):
Ego işlevleri, ego gücü, ego zayıflığı kavramlarını vurgulamışlar
Düşünce ve bilinçli dikkati ego işlevleri olarak tanımladılar
Yaşanan olaylar bellekte bir düzene konurlar, öğrenilmiş davranışlar hiyerarşik olarak düzenlenir (ilk öğrenilenler en altta, son öğrenilenler üstte)
Tüm ego psikoanalistleri dış dünya ilişkileri ve öğrenilmiş davranışa önem vermişler
Ego Psikoanalistleri: Erik Erikson (1950)
İnsanın Sekiz Çağı
Gelişim kuramını dış dünyayla tanıştırmıştır
‘’Her şey çocukluk dönemiyle açıklanırsa o zaman her şey bir başkasının kusuru’’
Ego işlevleri önemli:
Dış dünyadan gelen bilgileri düzene sokma
Algınalananları değerlendirme
Uyum sağlayacak davranışları yönetme
Geleceğe yönelik tasarılar yapma
Yaşam deneyimleriyle ego gücü gelişir
İnsanın sekiz Çağı
Oral duyum - Güven güvensizlik dönemi:
Anne- çocuk ilişkisi-----temel güven duygusu
Anal kas dönemi - Özerklik ya da utanç ve kararsızlık dönemi:
Anal kas denetimiyle tutmak ve bırakmak
Ödül ve ceza ile davranış kalıbı gelişir
Neyi yapıp neyi yapmayacağını öğrenir, özerklik gelişir
Engellenirse utanç ve suçluluk
Cinsel devinsel dönem – Girişim ya da suçluluk:
Öğrenme, girişim, çevreyi araştırma, merak başlar
Kendi istekleriyle ana-babasının istekleri arasındaki farkı görür ve kabullenir
İnsanın sekiz Çağı
Gizil dönem – Beceri ya da aşağılık duygusu:
Sürekli etkinlik ve öğrenme dönemi
Diğerleriyle ilişkiye geçerek yaşamı tanır
Engellenmezse beceri kazanır ya da tersi olur, aşağılık duygusu gelişir
Erinlik ve ergenlik dönemi – Ego kimliği ya da kimlik karmaşası:
Anal kas denetimiyle tutmak ve bırakmak
Ödül ve ceza ile davranış kalıbı gelişir
Neyi yapıp neyi yapmayacağını öğrenir, özerklik gelişir
Engellenirse utanç ve suçluluk
Cinsel devinsel dönem – Girişim ya da suçluluk:
Kimlik arayışı, ben kimim, neyim ?
Yaşamı sorgulama, gruplara katılma
İnsanın sekiz Çağı
Genç yetişkinlik dönemi – Yakın ilişkiler ya da soyutlanma:
Kimlik sorunlarını çözen genç çevresiyle yakın ilişkiler kurar
Karşı cinsle sağlıklı ilişkiler
Rol karmaşası sürüyorsa soyutlanma, yakınlık kuramama, içe dönme
Yetişkinlik dönemi – Üretkenlik ya da kısırlık:
Toplumsal ilişkiler ve üretkenlik
Hem kendine hem de topluma yararlı eylemler
Olgunluk dönemi – Ego bütünleşimi ya da umutsuzluk:
Üretken bir yaşamdan alınan haz ve huzur
Anlamsız geçen yılların mutsuzluğu
Freud’un takipçileri: Alternatif bakışlar
Otto Rank:
Korku ve saplantılarından kaçmak yerine, yüzleşmeye teşvik etmeli
Geçmiş yerine ‘’şimdi ve burada’’ ve aktarım süreçlerine odaklanmak
Alexander:
Psikoterapi esnek olmalı ve hastanın ihtiyaçlarına göre düzenlenmeli
Aktarım ilişkilerini kontrol ederek rgesyonu sınırlamak, terapiste bağımlılığı önlemek, hastaya özerkliği sağlamak ve tedavi süresini sınırlamak
O dönemde çok eleştirilse de günümüzde Kısa Psikodinamik Terapilerin temelini oluşturmuştur
Freud’un takipçileri: Alternatif bakışlar
Otto Rank:
Korku ve saplantılarından kaçmak yerine, yüzleşmeye teşvik etmeli
Geçmiş yerine ‘’şimdi ve burada’’ ve aktarım süreçlerine odaklanmak
Alexander:
Psikoterapi esnek olmalı ve hastanın ihtiyaçlarına göre düzenlenmeli
Aktarım ilişkilerini kontrol ederek regresyonu sınırlamak, terapiste bağımlılığı önlemek, hastaya özerkliği sağlamak ve tedavi süresini sınırlamak
O dönemde çok eleştirilse de günümüzde Kısa Psikodinamik Terapilerin temelini oluşturmuştur
Freud’un takipçileri: nesne ilişkileri kuramı
M.Klein, Kernberg, Winnicott, Mahler
Nesne ilişkileri kuramı: İçe atılmış nesnelere odaklanır
İngiliz ekolü
İnsanlararası ilişkiler, ilişkilerin içselleştirilmiş imgeleri ile yaşanır
Çocuk gelişim döneminde ilişkideki kişileri içselleştirmekten öte ilişkinin kendisi de iç dünyaya maledilir
Kendi (ben) imgesi ile anne (nesne) nin imgesi arasındaki ilişki
Olumlu ve sevecen yönlerle olumsuz yönlerin içselleştirilmesi ve bu karşıt yönlerin bilinçdışı çatışması




M. Klein
Paranoid-şizoid pozisyon
Bebeğin yıkıcı dürtüleri (yok olma, parçalanma) önce bölünür (şizoid) sonra dışarı yansıtılır (paranoid), sonra da dışardan geliyormuş gibi algılanır (paranoid düzenek)
İyi meme- kötü meme
Olumlu ve olumsuz yaşantılar arasındaki çatışma sonucu ego güçsüzleşir
Olumlu yaşantılar arttıkça ego bütünleşir
Depresif pozisyon
Bir süre sonra bebek iyi ve kötü memenin aynı meme olduğunu içselleştirir
Yansıtmalı özdeşim
Bu noktada yıkıcılığının farkına varması suçluluk (depresif ) doğurur
Freud’un takipçileri
Klein bu gel-git sürecinin temelinin bebeklikte atıldığını ama yaşam boyu tekrarlayarak davranışlarımızı yönettiğine inanır
İçe atım, bölme, yansıtma ve yansıtmalı özdeşim savunma düzenekleri ön planda
Ego gelişimi paranoid anksiyeteyi yönetmeyi öğrenmekle sağlanır
Kernberg
Bölünmenin yoğun kullanımıyla çevrenin bütünüyle iyi ya da kötü olarak algılanması
İdealize etme ya da değersizleştirme (borderline kişilik bozukluğu)
Mahler
0-3 yaş çocuklarıyla ilgili çalışmış
İlk 2 ay otistik evre –sadece yaşam sürer
3-6 ay simbiyozis- anneye tepki verir ama kendinden ayıramaz
6 aydan sonra ayrılma-bireyselleşme
Freud’un takipçileri: Nesne ilişkileri kuramı
Ortak özellikleri:
Ruhsallığı güdüleyen dürtülerden başka etkenler de var
Gereksinimlerin ilişkisel katkılarla doyurulması ruhsal dünyayı bütünleştirir
Anne: Hem dürtülerin nesnesi------Hem ana ilişki nesnesi
İlişkisel gereksinim karşılanmazsa dürtüsel sıkıştırma artar
Odip-öncesi dönemle ilgilenirler ve daha çok psikotik durumları açıklarlar
Terapi sürecinde ilişki ve yorumlama önemli
Ana sorun: İçselleştirilmiş nesnelerin bilinçdışında yarattığı tehditler
Freud’un takipçileri: Kendilik (self)psikolojisi: Kohut
İnsanın kendine verdiği değer ve bütünlüğün korunmasında çevreyle ilişkilerin önemi büyük
Narsistik hastalarda gözlemlemiş, narsisistik ihtiyaçları karşılanmamış
Ayna transferansı
Gelişimde anneden gelen onaylayıcı tepkilerle bütünlük duygusu oluşur
Bu süreç aksarsa sürekli çevreden onay bekleyen insanlar
Tedavi sürecinde de terapistten onay bekleme
İdealize ederek transferans
Onay alamayan çocuk çevreyi idealize eder
Terapide terapist rahatlatan, iyileştiren biri
Bu ihtiyaçlar karşılanmadığında temel anksiyete: dağılma anksiyetesi
Madde kullanımı, cinsel davranış sapmaları, yeme bozuklukları
Kısa Psikodinamik Psikoterapiler
Hedefler:
Hastalık belirtilerinin ve uyumsuzlukların çözülmesi
Egonun güçlendirilmesi, katı süperegonun yumuşatılması, gerilimin azaltılması
İş ve sosyal uyumun sağlanması, hastane yatışlarının azaltılması
Hastalık öncesi işlev düzeyinin yeniden kazanılması
Temel ruhsal yapıya çok dokunmadan özgül patolojiyi tedavi etmek
Terapistle geleceğe yönelik bir motivasyon sağlanması
Kısa Psikodinamik Psikoterapiler
Uygulama Alanları:
Yaşam öyküsünde hastalığı pekiştiren durumların olduğu olgular
Uzun tedaviye işbirliği yapmayacak hastalar
Tedavi süresince genel yaşam düzeyini sürdürebilmesi
Hastaneye yatışın gerekmediği durumlar
Uzun tedavi ilişkisinde tranferans nevrozu gelişim riski, sekonder kazanç riski gibi durumlar
Kısa Psikodinamik Psikoterapiler
Zaman:
Ortalama 10 civarında görüşme
Ortalama haftada bir, 45-60 dk
Yöntemler:
Kısıtlı sürede
Sonuç ve hedef önceden belirlenmiş
Ortak bir odakta anlaşarak
Terapistin aktif ve esnek olduğu bir yöntemle
Destekleyici Psikoterapi
Hastanın ego güçlerini, olumlu ve uyum sağlayıcı savunmalarının desteklenmesi
Ego güçlerinin ve savunma uyumunun anlaşılabilmesi için ve hastayı bu açıdan tanıyabilmek için psikodinamik ilkelerin bilinmesi gerekir
Bu ikna, telkin, moral verme ya da yola getirme değildir
Hastaya gerçekleri gösterme ve kendini tanımanın sağlanması amacı vardır
Bunu yaparken bilinçdışını deşmek ve açığa çıkarmak yöntemi kullanılmaz
Düşünce, duygu ve değişik hayat olaylarının serbestçe anlatımına olanak sağlanır
















KAYNAKLAR:
Borderline Kişiliğin Psikoterapisi Nesne İlişkilerine Odaklanmak . (Kernberg)
İnsan Yavrusunun Psikolojik Doğumu Margaret S. Mahler
Geçtan, E. Psikoanaliz ve Sonrası,
Geçtan, E. Çağdaş Yaşam ve Normal Dışı Davranışlar,
Geçtan, E. Psikoanaliz ve Sonrası,
Freud :Rüyaların Yorumu
Ben ve Savunma Mekanizmaları: Anna freud
Ben Psikolojisi ve Uyum Sorunu
Heinz Hartmann