Dehb(Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu) Hakkında Doğru Bilinen Yanlışlar
YAZI #6591 © Yazan Özden AKDOĞAN
| Yayın Haziran 2020
DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE (DEHP) HAKKINDA DOĞRU BİLİNEN YANLIŞLAR?
1- Çocuğum Uzun Süre TV İzleyebiliyor ya da Bilgisayar Oyunu Oynayabiliyor O Halde Hiperaktif Olamaz?
Çocuklar hoşlarına giden aktivitelerde uzun süre dikkatlerini toplayabilirler. Özellikle de renkli, canlı ve hareketli olanlar çocukların daha fazla dikkatini çeker. TV ’da görüntü sürekli değişir. Ayrıca ses ve ışıklar sayesinde de devamlı bir hareket vardır. Hiperaktif çocuklar monotonluğu sevmediği için ve TV karşısında oturmak pasif bir şekilde dikkat toplama gerektiren bir faaliyet olduğundan bu çocuklar uzun süre TV izleyebilirler. Bilgisayar oyunlarına gelince burada kontrol çocuktadır. Yani çocuk istediğinde bilgisayarı kapatır, sıkıldığında başka bir oyuna geçebilir. Ayrıca çoğu bilgisayar oyunlarında level atlama, altın veya can toplama gibi olan ödül sistemleri hiperaktif çocukların ödül mekanizmasına tam olarak hitap eder.
Böyle bir durumda özellikle dikkat edilmesi gereken nokta çocuğun dikkat süresi ve ilgilendiği işin ne olduğu olmalıdır. Hiperaktif çocukların, zihinsel çaba gerektiren ve uzun süren işlerde dikkat ve konsantrasyonları bozulur ve dikkat sorunları yaşarlar.
2- Çocuğum Çok Hareketli Kesin Hiperaktif?
Her çocuk hareketlidir. Bu durumda yaşa uygun hareketliliği gözden kaçırmamak gerekir. Yaşına uygun hareketli olan çocuklar kurallara uymakta ve yönergeleri takip etmekte zorlanmazlar. Bu çocuklar oturması gereken zamanda ve yerde yaşına uygun olarak oturabilirler. Hiperaktif çocuk ise bunu sağlayamaz. Sınıfta oturup ders dinliyormuş gibi göründüğü zamanlarda bile hayalen başka yerlerde dolaşıyorlardır. Bu nedenle ebeveynlerin ve öğretmenlerin bu ayırımı çok iyi yapmaları gerekmektedir.
3- Çocuğum Çok Zeki Olduğu İçin Çok Hareketli
Son dönemlerde yapılan araştırmalar aşırı hareketlilik ile zeka arasında doğrudan bir bağlantı olmadığını ortaya koymaktadır. Aşırı hareketli olan bir çocuk normal, normalüstü ya da normal altı bir zekaya sahip olabilir. Buradaki asıl risk ise gerçekten çok zeki olmasına rağmen derslerde dikkatini toplama, sürdürme ve dersi takip etmekte zorlanan hiperaktif çocukların öğrenmeleri de gerektiği ölçüde gerçekleşemeyecektir. Bu durum devam ettikçe de çocuğun akademik başarısı düşecektir. Sonuç olarak normal ya da normalüstü bir zekaya sahip olsa dahi okulun en tembel ve yaramaz çocuğu olarak nitelendirilen ve erken dönemde tedavisi yapılmamış ve kaybedilmekte olan hiperaktif bir çocuk olabilir.
4- Bir Çocukta Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Varsa Ailenin Yanlış Yetiştirmesinden Dolayıdır.
Yapılan çalışmalar DEHB’in çocuğun yanlış yetiştirilmesiyle doğrudan ilişkili olmadığını kalıtsal unsurların bu bozukluğun gelişiminde önemli rol oynadığını göstermiştir.
5- Çocuğuma Uzman DEHB Tanısı Koydu, Zamanla Geçer Nasıl Olsa Tedaviye Gerek Yok
DEHB’li çocuk için eken tanı ve tedavi çok önemlidir. DEHB kişiler arasındaki ilişkileri, günlük hayatı, okul ve meslek hayatındaki başarıyı olumsuz etkiler. Bunun yanında eğer DEHB'li çocuk tedavi olmazsa, ilerideki yaşlarda madde bağımlılığı riski, şiddete eğilim, anti sosyal özellikler, kişilik bozuklukları gelişebilmekte, suça eğilim meydana gelebilmektedir.
6- Çocuğum Çok Uslu, Uyumlu, Sessiz ve Sakin Biri Hiperaktivite Olması Mümkün Değil
Hiperaktivitenin 3 boyutu vardır. Bunlar;
A) Dikkat Eksikliğinin Ön Planda Olduğu Tip
B) Hiperaktivitenin Ön Planda Olduğu Tip
C) Her İkisinin Birlikte Görüldüğü Tip
Dikkat eksikliğinin ön planda olduğu tip okul öncesi dönemde kendisine veya çevresine aşırı derecede zarar vermediği müddetçe pek fark edilmez. Bu çocuklar çevreleri tarafından da genelde “çok uslu, uyumlu, akıllı” olarak nitelendirilir. Çocuk okula başladığı ilk aylardan itibaren sorunlar da ortaya çıkmaya başlar. Dersleri anlayamadığını, öğretmeni tarafından sık sık uyarıldığını, derslerde çok sıkıldığını ifade edebilir. Okuma yazmada sıkıntılar yaşayabilir, ders çalışırken dikkati çok çabuk dağılabilir, çok basit hatalardan dolayı sınavlarda başarısız olabilir. Sık sık eşyalarını kaybedebilir, ödevlerini unutabilir, çeşitli bahanelerle dersi sık sık bölebilir. İşte bu durumda hareketliliğin yani hiperaktivitenin olmadığı dikkat eksikliğinin ön planda olduğu bir durumdan bahsedilir.
7- DEHB’li Çocuk Hayat Boyu Dezavantajlıdır
Öncelikle bu tanı çocuk ya da ergen psikiyatristi tarafından konulmalıdır. Aksi taktirde her yaramaz çocuğu ya da akademik başarısı düşük olan çocuğu dikkat eksiliği ya da hiperaktivitesi var diye etiketlemek kesinlikle yanlıştır. DEHB’li çocukların sanılanın aksine birçok güçlü yönü vardır. Meraklı ve heyecanlı olmaları, enerji dolu olmaları, başkalarıyla kolay iletişim kurabilmeleri, adalet ve adaletsizlik konularında duyarlı olmaları, sempatik olmaları, risk almayı sevmeleri, esprili olmaları bunlardan bazılarıdır. Bu nedenle çocuğu iyi tanımak, olumlu özelliklerini doğru alanlara kanalize edebilmek son derece önemlidir. Unutulmamalıdır ki DEHB doğru tanımlandığı ve uygun yaklaşımlarla müdahale edildiği zaman olumlu gelişmelerin görüldüğü bir bozukluktur.
8- Ebeveynlerin ve Öğretmenlerin DEHB hakkında Bilgi Sahibi Olmasına Gerek Yoktur
Ailelerin ve öğretmenlerin DEHB olan çocuklar için çoğunlukla yaptıkları “yaramaz, yerinde duramayan, hareketli, söz dinlemeyen, kurallara uymayan” veya buna benzer tanımlamaları tanının ve tedavinin gecikmesine yol açabilmektedir. Bu durumu önlemenin birinci yolu ailelerin ve öğretmenlerin DEHB konusunda daha fazla bilgilendirilmeleridir. Ailelerin ve öğretmenlerin bu çocuklara önyargılı ve eleştirel yaklaşımları tedavi sürecini de olumsuz etkilemektedir. Ailesi ve öğretmenleri tarafından desteklenen DEHB’li çocuklar için değişim daha hızlı ve kolay olmaktadır.
24.06.2020
Özden AKDOĞAN
Psikolojik Danışman
1- Çocuğum Uzun Süre TV İzleyebiliyor ya da Bilgisayar Oyunu Oynayabiliyor O Halde Hiperaktif Olamaz?
Çocuklar hoşlarına giden aktivitelerde uzun süre dikkatlerini toplayabilirler. Özellikle de renkli, canlı ve hareketli olanlar çocukların daha fazla dikkatini çeker. TV ’da görüntü sürekli değişir. Ayrıca ses ve ışıklar sayesinde de devamlı bir hareket vardır. Hiperaktif çocuklar monotonluğu sevmediği için ve TV karşısında oturmak pasif bir şekilde dikkat toplama gerektiren bir faaliyet olduğundan bu çocuklar uzun süre TV izleyebilirler. Bilgisayar oyunlarına gelince burada kontrol çocuktadır. Yani çocuk istediğinde bilgisayarı kapatır, sıkıldığında başka bir oyuna geçebilir. Ayrıca çoğu bilgisayar oyunlarında level atlama, altın veya can toplama gibi olan ödül sistemleri hiperaktif çocukların ödül mekanizmasına tam olarak hitap eder.
Böyle bir durumda özellikle dikkat edilmesi gereken nokta çocuğun dikkat süresi ve ilgilendiği işin ne olduğu olmalıdır. Hiperaktif çocukların, zihinsel çaba gerektiren ve uzun süren işlerde dikkat ve konsantrasyonları bozulur ve dikkat sorunları yaşarlar.
2- Çocuğum Çok Hareketli Kesin Hiperaktif?
Her çocuk hareketlidir. Bu durumda yaşa uygun hareketliliği gözden kaçırmamak gerekir. Yaşına uygun hareketli olan çocuklar kurallara uymakta ve yönergeleri takip etmekte zorlanmazlar. Bu çocuklar oturması gereken zamanda ve yerde yaşına uygun olarak oturabilirler. Hiperaktif çocuk ise bunu sağlayamaz. Sınıfta oturup ders dinliyormuş gibi göründüğü zamanlarda bile hayalen başka yerlerde dolaşıyorlardır. Bu nedenle ebeveynlerin ve öğretmenlerin bu ayırımı çok iyi yapmaları gerekmektedir.
3- Çocuğum Çok Zeki Olduğu İçin Çok Hareketli
Son dönemlerde yapılan araştırmalar aşırı hareketlilik ile zeka arasında doğrudan bir bağlantı olmadığını ortaya koymaktadır. Aşırı hareketli olan bir çocuk normal, normalüstü ya da normal altı bir zekaya sahip olabilir. Buradaki asıl risk ise gerçekten çok zeki olmasına rağmen derslerde dikkatini toplama, sürdürme ve dersi takip etmekte zorlanan hiperaktif çocukların öğrenmeleri de gerektiği ölçüde gerçekleşemeyecektir. Bu durum devam ettikçe de çocuğun akademik başarısı düşecektir. Sonuç olarak normal ya da normalüstü bir zekaya sahip olsa dahi okulun en tembel ve yaramaz çocuğu olarak nitelendirilen ve erken dönemde tedavisi yapılmamış ve kaybedilmekte olan hiperaktif bir çocuk olabilir.
4- Bir Çocukta Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Varsa Ailenin Yanlış Yetiştirmesinden Dolayıdır.
Yapılan çalışmalar DEHB’in çocuğun yanlış yetiştirilmesiyle doğrudan ilişkili olmadığını kalıtsal unsurların bu bozukluğun gelişiminde önemli rol oynadığını göstermiştir.
5- Çocuğuma Uzman DEHB Tanısı Koydu, Zamanla Geçer Nasıl Olsa Tedaviye Gerek Yok
DEHB’li çocuk için eken tanı ve tedavi çok önemlidir. DEHB kişiler arasındaki ilişkileri, günlük hayatı, okul ve meslek hayatındaki başarıyı olumsuz etkiler. Bunun yanında eğer DEHB'li çocuk tedavi olmazsa, ilerideki yaşlarda madde bağımlılığı riski, şiddete eğilim, anti sosyal özellikler, kişilik bozuklukları gelişebilmekte, suça eğilim meydana gelebilmektedir.
6- Çocuğum Çok Uslu, Uyumlu, Sessiz ve Sakin Biri Hiperaktivite Olması Mümkün Değil
Hiperaktivitenin 3 boyutu vardır. Bunlar;
A) Dikkat Eksikliğinin Ön Planda Olduğu Tip
B) Hiperaktivitenin Ön Planda Olduğu Tip
C) Her İkisinin Birlikte Görüldüğü Tip
Dikkat eksikliğinin ön planda olduğu tip okul öncesi dönemde kendisine veya çevresine aşırı derecede zarar vermediği müddetçe pek fark edilmez. Bu çocuklar çevreleri tarafından da genelde “çok uslu, uyumlu, akıllı” olarak nitelendirilir. Çocuk okula başladığı ilk aylardan itibaren sorunlar da ortaya çıkmaya başlar. Dersleri anlayamadığını, öğretmeni tarafından sık sık uyarıldığını, derslerde çok sıkıldığını ifade edebilir. Okuma yazmada sıkıntılar yaşayabilir, ders çalışırken dikkati çok çabuk dağılabilir, çok basit hatalardan dolayı sınavlarda başarısız olabilir. Sık sık eşyalarını kaybedebilir, ödevlerini unutabilir, çeşitli bahanelerle dersi sık sık bölebilir. İşte bu durumda hareketliliğin yani hiperaktivitenin olmadığı dikkat eksikliğinin ön planda olduğu bir durumdan bahsedilir.
7- DEHB’li Çocuk Hayat Boyu Dezavantajlıdır
Öncelikle bu tanı çocuk ya da ergen psikiyatristi tarafından konulmalıdır. Aksi taktirde her yaramaz çocuğu ya da akademik başarısı düşük olan çocuğu dikkat eksiliği ya da hiperaktivitesi var diye etiketlemek kesinlikle yanlıştır. DEHB’li çocukların sanılanın aksine birçok güçlü yönü vardır. Meraklı ve heyecanlı olmaları, enerji dolu olmaları, başkalarıyla kolay iletişim kurabilmeleri, adalet ve adaletsizlik konularında duyarlı olmaları, sempatik olmaları, risk almayı sevmeleri, esprili olmaları bunlardan bazılarıdır. Bu nedenle çocuğu iyi tanımak, olumlu özelliklerini doğru alanlara kanalize edebilmek son derece önemlidir. Unutulmamalıdır ki DEHB doğru tanımlandığı ve uygun yaklaşımlarla müdahale edildiği zaman olumlu gelişmelerin görüldüğü bir bozukluktur.
8- Ebeveynlerin ve Öğretmenlerin DEHB hakkında Bilgi Sahibi Olmasına Gerek Yoktur
Ailelerin ve öğretmenlerin DEHB olan çocuklar için çoğunlukla yaptıkları “yaramaz, yerinde duramayan, hareketli, söz dinlemeyen, kurallara uymayan” veya buna benzer tanımlamaları tanının ve tedavinin gecikmesine yol açabilmektedir. Bu durumu önlemenin birinci yolu ailelerin ve öğretmenlerin DEHB konusunda daha fazla bilgilendirilmeleridir. Ailelerin ve öğretmenlerin bu çocuklara önyargılı ve eleştirel yaklaşımları tedavi sürecini de olumsuz etkilemektedir. Ailesi ve öğretmenleri tarafından desteklenen DEHB’li çocuklar için değişim daha hızlı ve kolay olmaktadır.
24.06.2020
Özden AKDOĞAN
Psikolojik Danışman
Beğenin
Yazan Uzman
|
Makale Kütüphanemizden | ||||
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.