Kendini gerçekten, derinden sevemeyenlerin sevgi kapasiteleri yoktur. Kendini sevemeyen biri bir diğerini de yeterince sevemez. Kendimizi sevmenin yolu da kendimizi tanımak ve anlamaktan geçiyor. Küçücük anlarda verdiğimiz otomatik tepkilerde, yapmam dediğimiz şeyleri yaptığımızda, seçmem dediğimiz şeyleri seçtiğimizde, tetiklenip öfkelendiğimizde, acıyla yüz yüze geldiğimizde, bir ilişkiyi başlatırken, sürdürürken ve sonlandırırken, reddedildiğimizde nasıl davrandığımızda kendimizle ilgili pek çok ipucu bulabiliriz. Bu ipuçlarını görmeye istekli gözlerimizi kendimize açık yüreklilikle çevirdiğimizde kendimizden parçaları bir bütün halinde görebiliriz tuvalde. Kendimizi, kim olduğumuzu, diğer insanlarla nasıl ilişki kurduğumuzu, nasıl algılandığımızı bilmek ve çizdiğimiz resmi görmek en büyük insani ihtiyaçlarımızdan biridir. Bu yazıda sizi kendinizi tanımayla ilgili küçük bir gezinti yapmaya ve yaşadığımız durumlarla ilgili birkaç soruyu cevaplamaya davet ediyorum.
Önce küçük bir gezinti yapalım. Şimdi sizi geçmişe davet ediyorum. Bir an için doğup büyüdüğünüz evi gözünüzde canlandırın. Kapısından girin ve odalarında gezinin. Bu ev nasıl bir ev? Kaç odası var? Diğer aile bireyleri nerede? Bu evde yaşadığınız anılar zihninize geliyor olabilir. Bu evde kimler yaşıyor, kim nerede duruyor, kim ne söylüyor, kimin yüzünde nasıl bir ifade var? Belki birden çok şey hatırlıyorsunuz, belki tek bir görüntü var zihninizde. Bu evde hayali bir gezinti yaparken sizde oluşan duygulara dikkat verin. Nasıl hissediyorsunuz? Mutlu, huzurlu, sıcak mı yoksa suçlu, kederli ve sıkışmış mı? Hissiniz neye benziyor? Sıcak mı soğuk mu deneyimliyorsunuz bu duyguyu? Acele etmeden şuan bu evde dolaşırken neler hissettiğinize bir bakın. Vücudunuza dikkat verdiğinizde hissettiğiniz duygunun konumlandığı bir yer var mı? Dikkat verdiğinizde boğazınızda bir yanma, kalbinizde bir sıkışma veya midenizde bir kramp hissediyor olabilirsiniz. Birden çok şey hissediyor olabilirsiniz. Her ne hissediyorsanız, onları oldukları gibi tanımaya ve anlamaya çalışın. Duygularınıza merakla baktığınızda daha berrak bir şekilde görünebilirler. Bu sebeple bu duyguları bir kaşif gibi keşfetmeye çalışın. Bu evde dolaşırken, tam şuan, nelere şahit oluyorum, neler hissediyorum, neler beni üzüyor, neler mutlu ediyor bir bakın. Bu gezinti çocukluk deneyimlerimizin, çocuklukta iz bırakan duygularımızın bugün üzerimizde nasıl etkiler bırakmış olabileceği ile ilgili küçük bir ipucu. Yaşamınızda kendinizi bu evdeki hayali gezinti yapakenki gibi hissettiğiniz anları bulmaya çalışın. Nasıl benzerlikler var? Böylece kendinizi tanıma yolunda hikayenizin başladığı yere giderek önemli bir adım atabilirsiniz.
Kendimizi tanıma yolunda güncel yaşantılarımız da elbette çok fikir verir. Öfkelendiğimizde nasıl birine dönüşürüz ve nasıl tepkiler veririz? Ne bizi öfkelendirir? Bu sorunun yanıtını vermek bize sınırlarımızı gösterir. Hangi sınırlar ihlal edildiğinde bir tetiklenme yaşayıp öfkelendiğimizi görürüz. Bu bazen de bir engellenmedir. Hangi engellenmeler bizim için öfke doğurmaktadır? Bu engelleme ve sınır ihlallerini daha önce hangi ilişkimizde nasıl deneyimlemiştik? Bugün öfke olarak açığa çıkan duygu geçmiş yaşantılarımızın bir mirasını da barındırıyor olabilir mi?
Sevgi alamadığımızda bunu talep edebilir miyiz? Bunu talep edebiliyorsak hangi yollarla talep edebiliyoruzdur? Daha önce sevgi talep ettiğimizde başımıza bir iş mi gelmiştir yoksa sevgiyi kolayca alabilmiş miyizdir? Sevgi talep ettiğimizde hangi duygular açığa çıkıyor? Kendimizi aşağılanmış, utanmış, muhtaç küçük bir çocuk gibi mi hissediyoruz? Evet ise bu bize kimi, kiminle kurduğumuz ilişkiyi çağrıştırıyor? Geçmişte karşılanmayan sevgi ihtiyacımızı diğer insanlardan talep ederken bir alacaklı gibi miyiz, yoksa buna hakkımız olmadığını mı düşünüyoruz?
Diğer insanların yanında övündüğümüz şeyler neler? Elbette kendimizde iyi şeyler bulmak isteriz. Fazladan caka satarak, olmadığımız, yapmadığımız, aslının öyle olmadığını bildiğimiz konularda övünme ihtiyacımız nereden gelmektedir peki? İçimizde diğer insanlarla sürekli bir kıyas halinde yaşıyorsak, kendi yeterliliklerimizi vurgulamadığımızda kabul edilmez, saygı gösterilmez hissediyorsak bu bizim hangi çekirdek duygumuza işaret ediyor? Övünecek bir şeyimiz yoksa, biz sadece biz olarak bir değer taşımıyor gibi hissediyor olabilir miyiz?
Kendimizle ilgili en memnun olduğumuz özellik nedir? Eğer bende hiç iyi bir şey yok, sevilmeye, beğenilmeye layık değilim diyorsak, kendimize şefkat vermeyi bilmiyor/öğrenmemiş olabiliriz. Eğer birileri bizi içten, yürekten ve koşulsuz sevmediyse kendimizden memnun olmak için sebep bulmakta zorlanıyor olabiliriz. Kendimizi tanımak ve anlamak ise, her şeyimizle, kusur ve hatalarımıza rağmen iyi yapabildiğimiz şeyleri de görüp bütünleşmekten geçer. Kötü yaptıklarınızın yanı sıra iyi yaptıklarınız neler?
Kendinizle ilgili hangi sıfatları kullanırsınız? Bu sıfatları kullanmaya nasıl karar verdiniz? Daha önce bu sıfatları size söyleyen birileri olmuş muydu? Bunun üzerine düşünmüş müydünüz, yoksa sözüne güvendiğiniz birinin söylemesi bunları kabul etmeniz için yeterli miydi? Kullandığınız sıfatlarda olumlu ve olumsuz olanlar dengeli mi?
Hata yaptığınızda nasıl davranırsınız? Aşırı özürler dileyerek telafi etmeye mi çalışırsınız, hatanızı bilmenize rağmen kabul etmek size çok zoru mu gelir, yoksa kendinize hata yapma payı vermeyenlerden misiniz? Bu tutumları sizde oluşturan geçmişte yaptığınız hataların tolere edilmemesi ve size büyük bedeller ödetilmesi olabilir mi? Belki de hata yapmanın çok büyük bir cezası olduğunu ve hata yaparsanız sevilmeyeceğinizi öğrenmiş olabilirsiniz. Kimse sizden özür dilemediği için nasıl özür dileneceğini bilmiyor olabilirsiniz.
Tüm bunların yanı sıra kendimizi tanıyıp anlamak için sık sık aynaya bakabiliriz. Ve çevremiz sayısız aynayla doludur. Her şeyde kendimizle ilgili bir bilgi bulabiliriz. Yaşam olayları, insanlar, insanlarla ilişkilerimiz, terapi almak bir aynadır. Aynaya bakmak ise, orada ne göreceğimiz konusunda açık yürekli olmayı gerektirir. Cesaretle kendi aynalarımıza daha yakından bakabildiğimizde aynada her ne görüyorsak onu olduğu gibi anlamaya ve sevmeye bir adım daha yaklaşacağımızı düşünüyorum.