Şiddete maruz kalmak, sevdiğimiz birini kaybetmek, kaza geçirmek, maddi çöküntü yaşamak… Kötü olaylar hep başkasının başına gelirmiş gibi hissederiz ama aslında hepimiz bu ve buna benzer sıkıntılarla karşılaşabiliriz.



Her şeye uyum sağlayabildiğimiz gibi yaşadığımız bu talihsiz olaylara da uyum sağlayan bir mekanizma vardır içimizde. Çeşitli güçlüklere ve zorluklara karşı kendimizi toparlayabilme ve bunların üstesinden gelebilme yeteneğine “Psikolojik Dayanıklılık” denir.



Bir kısmımız, bir takım zorlukların üstesinden daha kolay gelebilir, bir kısmımız ise, yaşadığımız zorluklardan sonra bazı psikopatolojiler gösterebilir, uyum sağlamakta zorlanabiliriz.

Psikolojik olarak dayanıklı kişiler, stres altıyken daha kolay mücadele edebilirler, olumsuz olayları daha kolay çözüm üretip başa çıkmaya çalışabilir, sorunların üstesinden gelebilirler. Dayanıklı kişilerin problem çözme ve başa çıkma becerileri daha yüksektir.

Psikolojik dayanıklılığın oluşması için; anlamlı düzeyde olumsuz bir yaşam olayına karşı olumlu uyumu, esnekliği gösterebilmek gerekir. Bu tanıma göre, önemli bir durum vardır; anlamlı düzeyde olumsuz-zor koşullarda yaşamış kişilerin psikolojik dayanıklılığının daha fazla olması beklenebilir mi (Yanıtı yazının sonunda)?



Psikolojik dayanıklılığımızı etkileyen farklı etkenler vardır. Genetik özelliklerimiz, psikolojik dayanıklılığımızı etkilemektedir, fakat araştırmalar kişilik özelliklerimiz, çevresel faktörler ve gelişimsel süreç üzerine yoğunlaşmaktadır. Aile yakınlığı, aile uyumu, pozitif duygusal destek, en az bir kişi ile kurulan yakın bağ, çocukluk dönemindeki sağlıklı bağlanma, koşulsuz kabul, olumlu okul tecrübeleri, iyi akran ilişkileri kişinin psikolojik dayanıklılığını kazanılmasında önemli rol oynayan gelişimsel ve çevresel faktörlerdir.



İyi bir arkadaş, iyi bir eş, samimi bir komşu, sıcak akraba ilişkileri ise psikolojik dayanıklılığı artıran dış destek sistemlerindendir. Ayrıca destekleyici bir eğitim çevresi ve hobilere sahip olmak da psikolojik dayanıklılığımızı etkileyen faktörlerdendir.



Zekâ, sakinlik, özerklik, özgüven, sosyal olma, iyimser olma, alçak gönüllü olma, umutlu olma, bilge olma, yaratıcı olma gibi özelliklerde psikolojik dayanıklılığı olumlu yönde etkileyen öznel özelliklerdir. Yani hayata iyimser bir şekilde bakabilen, umutlu, sosyal ilişkileri iyi olan, başkaları ile iletişimlerinde yapıcı olan, kendine güvenen ve en önemlisi mutlu olan bir kişi, kendine güvenmeyen, hayata negatif bakan, eleştirel, içe kapanık bir kişiye göre, başına talihsiz bir olay geldiğinde bu olaya daha kolay uyum sağlayabilmektedir, yani psikolojik dayanıklılığı daha fazladır.

Yani biraz iyimserlik, biraz umut, biraz cesaret, biraz adam sendecilik, bolca memnuniyet, sosyallik ve mizah dayanıklılığa iyi gelebilir.



Sorumuza geri dönecek olursak, zor koşullarda yaşamış kişiler daha mı dayanıklıdır?

Bu sorunun bir yanıtı kesinlikle olamaz. Zor koşullarda geçen bir çocukluğu birçok etken harmanlar. Travmatik deneyimler, zor yaşam koşullarına maruz kalınan süre, ebeveyn tutumları, genetik yüklülük, güvenli-güvensiz bağlanma yaşantısı gibi birçok etmen vardır. O yüzden bu çıkarım zoraki gibi gözükmektedir. Ama yapılan bilimsel tanımlardan yola çıkıldığında dayanıklılığın olabilmesi için zor koşulların olması gerekmektedir. Yani masalsı bir hayatı çocuklarımıza yaşatmamak, kendimiz için de hayatımızın çoğunu konfor alanlarımızda geçirmemek önemli olabilir. Zira zor bir koşulu yaratmaya gerek yoktur, gerçek hayat ziyadesiyle zordur. Buradan yola çıkarsak, her zaman pamuklara sarmak ya da sarılmak gerçek hayat için örseleyici gözükmektedir.

Sevgi ve saygılarımla…



PSİKOLOG

Meltem Şahiner