2012 yılı Küresel Yetişkin Tütün Kullanımı Araştırması (KYTA) istatistiklerine göre; ülkemizde 15 yaş ve üzeri bireylerin her gün veya ara sıra tütün kullanma oranı %27’dir. Ayrıca 15 yaş ve üzeri erkeklerin ise %41.4’ü sigara kullanıyor. Bu durumu zaten günlük hayatımızda görüyoruz. Bir grup arkadaşımızla bir araya geldiysek bazen yarısından da fazlası sigara içiyor. Toplu bir etkinliğe gittiysek, neredeyse herkes sigara içmeye çıkıyor. Araştırmada sigarayı bırakmaya teşebbüs edenlerin istatistiği de inceleniyor, her gün veya ara sıra tütün ve tütün mamulü kullanan 15 ve daha yukarı yaştaki bireylerin son 12 ay içerisinde tütün ve tütün mamulü kullanmayı bırakmaya teşebbüs eden kadınların oranı %44,9, aynı oran erkekler için ise %41,8’dir. 12 ay içerisinde bırakmayı planlayanların oranı %35,4 olarak elde edilmiştir. Ayrıca bu araştırmanın dışında iki ayrı çalışmada ise; ülkemizdeki sigara bırakma oranı ise %9.4 ve %9.9 olarak rapor edilmiştir.

Görüyoruz ki sigara içme alışkanlığı toplumsal sağlık sorunudur. Neredeyse herkes sigara içmenin zararlarını bilmesine rağmen sigara içmeye devam etmektedir. Her 3 kişiden birinin ve cinsiyetler bakımından da her iki erkekten birinin sigara içmesini nasıl açıklayabiliriz? İstatistiklere göre; sigara içen her iki kişiden biri muhakkak bırakmayı denemiş. Fakat 10 sigara içenden yalnızca 1 kişinin sigarayı bırakabilmiş olmasını, diğer 9 kişinin hala içmesini nasıl açıklayabiliriz?

Nikotin bağımlılığı? Anne baba tutumları? Sigaraya kolay ulaşım? Alışkanlık? Psikolojik bağımlılık? Sigaranın teşvik edilmesi? Ergenlik döneminde “Güç” göstergesi olarak algılama?

Hangisi? “Psikolojik bağımlılık yüzündendir!” veya “Anne baba tutumları yüzündendir.” gibi tek bir sebep sunmamız yanlış olacaktır. Doğru yanıt HEPSİdir.

Yazıya kendi alanımla ilgili kısımla devam edeceğim. Sigara içmenin bu kadar yaygın olması, zararlarını bilip de hala kullanıyor olmamız bize bir kanıt. Bilinçsiz yaşamamızın, ezbere yaşamamızın, kendimize değer vermemizin göstergesi. Ve bu zararı kendimize hayatımız boyunca bir ya da iki kere yapmıyoruz, her gün düzenli olarak kendimize zarar verdiğimizi bile bile devam ediyoruz. Sigara içtiğimiz her an, güçsüzlüğümüzü, çaresizliğimizi, iradesizliğimizi kendimize hatırlatıyoruz. Sonra da kılıflar buluyoruz; “Ben az içiyorum.”, “Ben bağımlısı değilim, istediğim zaman bırakabilirim.”, “Ben kendim istediğim zaman içiyorum.” , “Ben daha önce çok denedim, bırakamam bu meledi.” , “Çok severek içiyorum.” gibi bazı savunma mekanizmalarımızı kullanarak güçsüzlüğümüzle başa çıkmamıza yarayan inanışları benimsiyoruz.

Tüm bu inanışların yanı sıra daha önceki yazılarda belirtildiği üzere psikososyal ihtiyaçlarımız var. Uyaran ihtiyacı, sosyalleşme ihtiyacı, sevme ve sevilme ihtiyacı. Bizler doyuramadığımız, acıktığımız sosyalleşme ve uyaran ihtiyacımızı aslında sigara içerek doyuruyoruz. “Hiç yoktan iyidir.” diyerek zararlı bir şekilde doyuruyoruz.

Psikososyal ihtiyaçlarımızı faydalı bir şekilde doyurabiliriz. Aktif spor yaparak, kendimize kaliteli vakit ayırarak, sağlıklı beslenerek, farklı yerler ve kültürler tanıyarak, yeni bir dil öğrenerek, sonra o dili kullanan ülkeleri gezerek, daha önceden çalmadığımız bir enstrüman çalarak, ya da -bir başkasına çok anlamsız gelen fakat- kendimiz için önemli olan kahve çekme makinesini yaparak yani üreterek, kendimizi tanıyıp keşfederek, hayatı ve yaşamı sorgulayarak, bu açlıklarımızı sağlıklı doyurmuş oluruz. “Oh be! Doydum. Bir lokma daha yiyemem.” durumuna geldiğimizde, inanın sigaraya yer kalmamıştır.

Artık birçok hastanede bırakma poliklinikleri var, işin uzmanlarından profesyonel destek alarak bırakabilirsiniz. Bu konuda kitaplar okuyabilir, videolar izleyebilir, internet sitelerinden (birakabilirsin.org, alo171.saglik.gov.tr) faydalanabilirsiniz. Bırakmak isterseniz yol çok, seçim sizin. Eğer bırakmaya karar verirsiniz aşağıdaki cümleleri de her gün kendinize hatırlatmanızı öneririm.

Alışkanlıklarım doğrultusunda, ezbere, otomatik yaşamak yerine, bilinçli ve farkında yaşamayı istiyorum. Sağlıklı olmayı istiyorum ve bunun için sorumluluklarımı yerine getirmeyi tercih ediyorum.

Daha zinde, daha canlı, daha sağlıklı olabileceğim şekilde hayatımı ve davranışlarımı planlayabilirim. Kararlar verebilir, kararlarımı uygulayabilirim.

Sigarayı bırakıyorum. Çünkü kendimi, bedenimi, yaşamayı seviyorum. Benliğime ve bedenime saygı duyuyorum.

Sigara benim dostum değil düşmanım. Aslında düşmanımın da bana faydaları var bunların da farkındayım fakat ben yinede düşmanımla çürümek değil, dostlarımla yeşermek istiyorum. Spor yapmak, sağlıklı beslenmek benim dostlarım. Her gün, şartlar ve koşullar ne olursa olsun spor yapabilirim, bedenime özen gösterebilirim.

Sağlıcakla kalın…

Meltem ŞAHİNER / Psikolog