OCUK GELİŞİMİNDE BABANIN ÖNEMİ

(Okan Bayülgen’e Cevap)

Kişilik; genetik aktarımlar ve çevre ile kurulan etkileşim sonucu oluşmaktadır. Anne ve baba, hem genetik faktörleri hem de çocuğun çevresel faktörlerini birebir etkilemesinden dolayı kişilik üzerinde önemli bir rol oynamaktadır. Anne-çocuk ilişkisi, psikoloji camiasında uzun yıllardır araştırılan bir konudur. Sosyal ve ekonomik gelişmeler sayesinde babanın ailedeki rolünün değişimi ile son 30 yıldır baba-çocuk ilişkisi üzerine yapılan araştırmalar artmıştır. Bu ay ki yazıda, babaların ev ve ev işlerine, bebek ve çocuk bakımına daha fazla katılmasının çocuk-aile üzerine etkilerini inceleyen araştırmalardan bahsedilecektir (Tabii bu yazıda kaynakçaları belirt-e-mediğimden kaynakçaları merak edenler mail atarak benden ulaşabilirler). Bu yazının yazılmasına sebep olan durum Okan Bayülgen’in TV programında söylediği babaların çocuklarıyla geçirdiği zaman ile ilgili yaptığı oldukça çiğ, bayağı, bilimsellikten uzak yorumlarıdır.

Günümüzde kadının rolü ve iş yaşamındaki yeri değiştikçe babalıkla ilgili geleneksel babalık rolü kalıp yargıları da artık yavaş yavaş değişmeye başlamıştır. Baba evin geçimini sağlayan, disiplini uygulayan, korkulması gereken kişi olmaktan çıkıp, ev ve çocuk bakımında sorumluluklarını üstlenen, çocuğu ile oyun oynayan bir baba olmaya başlamıştır. Böylelikle ev içinde ve dışında cinsiyetler arası eşitsizliğin azaldığı görülmektedir. Tabii bu noktada değişen kadınlık ve annelik rollerinin, kadının iş yaşamındaki yerinin, kariyer sahibi olmasının babalık rolünü etkilediği görülmektedir. Sadece bizim ülkemiz için değil İngiltere'de, Çin'de, İsveç'te, Amerika'da değişen babalık rolü ve toplum tarafından kabul edilmesi ile ilgili yapılan birçok araştırma vardır.



Babaların çocuk bakımına katılımını etkileyen faktörler

Psikolojide yapılan araştırmalarda babanın aile ve çocuk gelişimine katılımını etkileyen birçok faktör görülmüştür; annenin ev dışında çalışması, annenin işi ile ilgili sahip olduğu saygınlık ve gelir, annenin çalışma süresi-saatleri, babanın eğitim seviyesi, babanın gelir düzeyi gibi faktörlerin baba katılımını etkilediği görülmektedir. Bu konuda yapılan çarpıcı araştırmalardan bazıları şunlardır; işinden doyum olan babanın çocuğuyla daha iyi (katılımlı) ilişkiler kurduğu bulunmuştur. Ayrıca eğitimi yüksek babaların ev-bakım işlerine daha çok katıldığı görülmüştür.



Babaların katılımının çocuk gelişimine etkileri

Babaların, gebelikten yetişkinliğe kadar ev ve çocuk bakımına katılımının çocuğun zihinsel, duygusal, cinsel kimlik ve sosyal gelişimine etkileri birçok araştırma ile kanıtlanmıştır. Bunlardan bazıları şöyledir; baba katılımı çocukların analitik becerisini, sözel zekâsını ve akademik başarısını olumlu etkileyerek bilişsel gelişimine katkıda bulunmaktadır. Babasız büyüyen çocukların okul başarılarının daha düşük olduğu görülmektedir. Çocuğun okuma ve aritmetik başarısının hem annenin hem de babanın okulu ziyaret edip, çocuklarının gelişimi ile ilgilendiği durumlarda sadece annenin ziyaret ettiği çocuklara göre 7 ay ileride olduğu bulunmuştur.

Çocuğun duygusal gelişimine baktığımızda bebek sıkıntılı olduğu zaman annesini tercih etse de babanın ilgisi ile babasına da bağlılık geliştirmektedir. Babaların katılımı güvenli bağlanmayı etkilemekte, çocuğun model alacağı ve bağlanabileceği tek değil iki ebeveyne sahip olmasını sağlamaktadır. Ayrıca annenin zayıf yönlerinden kaynaklanan engellenme duygusunun önüne geçilmekte, terk edilme korkusu azaldığı için çocuk kendisine ve çevresine daha çok güven duyar hale gelmektedir. Baba çocuğun yaşamına aktif katıldığında, çocukların empati ve bilişsel yeteneklerinin, iç denetim odaklarının, problem çözme becerilerinin ve psiko-sosyal uyumlarının arttığı bulunmuştur. Babanın aktif katılımı çocuğun davranış problemlerini azaltmakta, eşitlik ve adalet değerlerini içselleştirmesine faydalı olmaktadır. Babasızlık ya da pasif katılımlı baba durumlarının, çocuktaki mutsuzluk ve şiddet içerikli davranış problemleri ve anksiyete sorunları ile ilişkili olduğu görülmüştür.

Hem anneyi hem de babayı aktif bir şekilde model alabilen çocukların, farklı tipteki insanlarla daha iyi ilişki kurabildiği ve yeni koşullara daha kolay uyum sağlayabildiği görülmektedir.

Hem kız hem erkek çocuğu için cinsel kimlik gelişiminde baba ile kurulan ilişki anne ile kurulan ilişkiden daha etkindir. Annenin çocukla kurduğu ilişki çoğunlukla geneldir ve çocuğun cinsiyetinden bağımsızdır. Baba çocuğun cinsiyetine göre çocuğun davranışlarını farklı şekilde desteklediği için hem kız hem erkek çocuklarında cinsel kimlik gelişimlerinde babanın katılımı oldukça etkindir. Babalar henüz 1 yaşındaki çocuklarla bile karşılıklı bir etkileşim de bulunurken onların cinsiyetlerine göre davranma eğilimi daha fazla olduğundan cinsel kimlik üzerindeki rolleri anneye göre daha etkindir.
Babanın katılımı çocuğun sosyalleşmesinde ve arkadaşlık becerilerinin gelişmesinde de etkin bir rol oynar. Babanın sağlıklı sınırlar koyma ve disipline olma konularında daha iyi eğitici olduğu görülmektedir.

Baba katılımı sadece çocuğu değil anneyi ve çiftlerin evlilik doyumunu pozitif yönde etkilediğini gösteren çalışmalar vardır. Aslında baba katılımı sadece aileyi değil tüm toplumu pozitif yönde etkilemektedir. Tüm bu çalışmalar ve niceleri göstermiştir ki Okan Bayülgen’in babaların katılımı ile ilgili yaptığı yorumlar bilimsellikten uzak ve çiğdir, umarım bu söylemler babaları katılımlarını etkilememiştir.

Çocuklarımızı ihmal ve istismar etmemek anne ve baba olmanın en birincil sorumluluğudur. Çocuklarımızın sadece biyolojik değil, psikososyal gelişimine katkıda bulunan bilinçli babaların artması temennisi ile…

Sevgi ve saygılarımla…

Psikolog/Meltem Şahiner