Şizoid Kişilik Bozukluğu
Şizoid kelimesi Türkçe’de karşımıza şizofreniye yatkınlık anlamına gelmektedir. Şizoid kişilik bozukluğu ise, erken yetişkinlikte başlayan ve değişik bağlamlarda ortaya çıkan, sosyal ilişkilerden kopma ve kişilerarası ortamlarda kişiliğini kısıtlı gösterme olarak tanımlanabilmektedir.
Şizoid kişilik bozukluğuna sahip bireyler yakın ilişkiler kurmaktan kaçınırlar, diğer insanlara karşı soğuk dururlar ve kendilerini diğer insanlardan uzak tutmaktadırlar. Şizoid bireylerin yerleşik düşünceleri ‘benim bir dünyam olmalı’ yönündedir ve buna bağlı olarak gelişen davranışları da toplumdan uzaklaş olarak kendini göstermektedir.
Şizoid kişilik bozukluğu olan bireyler tek bir etkinlik içerisinde kalırlar. Başkaları ile birlikteyken rahatsız hissederler ve göz temasından kaçınırlar. Duyguları sınırlı ve yüzeysel bir seyirdedir. Diğer bireylerin yanında anlamsız bir şekilde ciddi olabilirler, başkalarından korkabilirler veya başkalarına karşı umursamaz bir tutum sergileyebilirler. Olayların mizahi tarafı ile ilgilenmezler. Yanıtları kısa olabilmektedir, kendiliğinden konuşmazlar bazen acayip mecazlı konulabilirler. Genel olarak çekingenlerdir, günlük yaşam olaylarına katılmazlar. Diğer bireylerle benzeşen kaygıları yoktur ve diğer insanlara çokta yakınlık beslemezler. Diğer insanlara ihtiyaç duymazlar ama hayvanlara karşı fazlasıyla bağımlılık gösterebilmektedirler. Cinsellikleri düşlemler ile sınırlıdır. Sizoid kişilik gösteren erkek bireyler genellikle evlenmezken, kadınlar edilgen bir tutum ile evliliğe katlanabilmektedirler. Sinirlendiklerinde bunu belli etmezler.
Şizoid kişilik bozukluğunun DSM 5 tanı kriterlerinden bahsedecek olursak,
1. Ailesinin bir üyesi dahi olsa yakın ilişkilere girmek istemez ve yakın ilişkilerden hoşlanmaz.
2. Çoğunluk olarak tek başına yapılacak etkinliklerle uğraşır
3. Cinsel anlamda birisine yakınlaşmaya ilgi duygu dahi bu ilgi çok azdır.
4. Çok az etkinlikten keyif alır
5. Birinci derece akrabaları dışında yakın dostları ve sırlarını paylaştığı kimseler bulunmamaktadır.
6. Başkalarının olumlu olumsuz eleştirilerine karşı umursamazlardır.
7. Duygusal anlamda soğuk, kopuk ve tekdüze bir duygulanımları bulunmaktadır.
Şizoid kişilik patalojisi diyebilmek için bu belirtilerin dördü veya daha fazlasının kendini gösteriyor olması ve bu durumun başka bir ruhsal bozukluk ile daha iyi açıklanamıyor olması gerekmektedir.
Şizoid kişilik bozukluğunun toplumda görülme sıklığının % 7.5 olduğu düşünülmektedir. Ailesinde şizofreni öyküsü olan bireylerde daha sık görülmektedir. Ayrıca erkeklerde kadınlara oranla 2 kat daha fazla görülmektedir. Etiyolojisine bakıldığında, genetik faktörler ve çocukluk çağındaki aile içindeki sağlıksız ilişkilerin sebep olabileceği saptanabilir.
Uzman Klinik Psikolog Damla KANKAYA SÜNTEROĞLU
Yazan: Psikolog Ezgi ŞAHİN