AIDS ırk, cinsiyet, yaş gözetmeksizin “salgın” halinde yayılan önemli bir sağlık sorunu. HIV virüsü bulaşan kişiler, sonrasında gelişen AIDS tablosunun yol açtığı ölümcül enfeksiyonlar ve kanser gibi diğer ağır hastalıklardan dolayı hayatlarını kaybeder.
1981’de “ABD’de ilk kez” dikkatleri çekti ve iki yıl sonra, 1983 yılında hastalığın etkeni HIV virüsü saptandı. Hastalığın ciddiyeti anlaşılınca, 1987’de Dünya Sağlık Örgütü (WHO) “Dünya AIDS Günü”nü 1 Aralık olarak ilk kez duyurdu. Ülkemizde ilk AIDS vakası 1985’te ortaya çıktı. Bugüne kadar resmi olarak toplam 2254 vaka bildirildi, bunların yüzde 68,6’sı erkek yüzde 31,4’ü kadın. Türkiye’de erkeklerde daha yaygın olmasının sebebi seks işçileriyle kurulan korunmasız seksüel aktivite.

AIDS eşcinsel hastalığı değildir!
1992 yılına kadar rapor edilen AIDS hastalarının yüzde 86’sı erkekti sadece yüzde 14’ü kadındı. İstatistik böyle olunca hastalığın eşcinsel ilişkiyle bulaştığı düşünüldü. Bugün ise durum farklıdır. Heteroseksüel (kadın-erkek) ilişki ve homoseksüel ilişkiler arasında yaygınlık neredeyse aynıdır. 2005 yılı itibarıyla, dünyada HIV ile enfekte insanların dağılımı yüzde 49 erkek, yüzde 45 kadın, yüzde 6 çocuk olarak bildirildi. (UNAIDS, 2006 Report on the Global AIDS Epidemic, 2006). Kadınların ve çocukların asıl mağdur olduğu kesin. Erkeklerin, seks işçileriyle kurulan korunmasız seksüel aktivite sonrası, evdeki eşine hastalığı bulaştırması çok yaygındır.

HIV nasıl bulaşıyor?
HIV, seksüel temas sırasında semen, vajina salgısı ve kanla bulaşıyor. Ayrıca, Afrika ülkelerinde olduğu gibi annenin çocuğuna bulaştırması da çok yaygın. HIV’nin bulaşması, enfekte anneden yeni doğan çocuğuna anne karnında oluyor. HIV’li annelerin emzirme sonucunda da virüsü bebeğine bulaştırdığı biliniyor. Uyuşturucu bağımlıları, damarlarına uyuşturucu zerk ettiği iğneleri defalarca kullanıyor, arkadaşlarının iğnesini kullanmaktan çekinmiyorlar. Uyuşturucu bağımlısı olanlarda AIDS sıklığının asıl sebebi budur. Virüs, kan alımıyla da bulaşyor, kan bağışlanması sırasında mutlaka HIV testi yapılıyor. HIV, organ ve dokulardan da bulaşacağından HIV’li insanların organları başkalarına nakledilmez.
Bir anı: Sevdiğim bir arkadaşım, AIDS’li insanların yüzme havuzlarını kullanabileceğinden dolayı tatilde havuzları kullanmıyordu, HIV kapacağını düşünüyordu. İkna etmem kolay olmadı, arkadaşımın düşüncesi yersizdi, AIDS yüzme havuzlarıyla bulaşmayor. Ardından diğer sorular geldi...
Peki, onların elinden yemek yiyebilir miyiz?
Evet, hatta gıda sektöründe çalışmalarında sakınca yoktur.
Ooo yani tokalaşabiliriz.
Evet, tokalaşabilirsin, sarılabilirsin, dans edebilirsin.
Beraber gülümsedik, ardından:
Sen şimdi onlarla aynı tuvaleti banyoyu kullanmamızda da sakınca yoktur dersin...
Evet, ayrıca onlarla sohbet etmek, konuşmakla da HIV bulaşmaz.
Uzunca kahkaha attık...
Yukarıda bahsettiğim hiçbir fiilde, kanıtlanmış HIV bulaşma olasılığı yoktur. Yolculuk yapma, deniz, yüzme havuzu, sauna, hamam gibi yerlerin ortak kullanımı, beraber çalışma, aynı tuvaleti, banyoyu, havluyu kullanma, elbiselerini kullanma ile de virüs bulaşmıyor. Ellerinden yemek yeme, tokalaşma, sarılma, öksürme, aksırmayla da bulaşmıyor.

Hastalık yayılıyor mu?
Sanılanın aksine AIDS sadece yetişkinlerin hastalığı değildir. Bugün dünyada AIDS’li insanların yarıdan fazlası 25 yaş altındaki insanlardır. Dünyada 40 milyon kişi HIV’li olarak yaşamını sürdürüyor. Dünya üzerinde HIV’yle enfekte olan insanların sadece 10’da biri hastalığını biliyor. Maalesef, yalnızca beş kişiden biri yardım imkânı bulabiliyor. “AIDS ile savaş kaybediliyor!” ABD eski başkanı George Bush’un AIDS konusundaki en üst düzey bilimsel danışmanı Dr. Fauci, dünyanın bu hastalıkla yürüttüğü savaşı kaybetmekte olduğunu söyledi. Gelişmekte olan ülkelerde hastalıktan etkilenen milyonlarca insana yardım edilmesi konusunda ilerleme sağlandığını ancak rakamlara bakıldığı zaman ilerlemenin olmadığını belirtti. Fauci, “Tedavi altına aldığımız her bir kişiye karşılık, altı yeni kişi hastalığa yakalanıyor” diye konuştu. “Dünya çapında tahminler, gelişmekte olan ülkelerde yaşayan enfeksiyona sahip kişilerin oranının artacağı, yayılmanın (salgın) büyümeye devam edeceği yönünde.” (Plot P, Merson MH: Global perspective on HIV infection and AIDS In Mandell G, Bennet J, Dolin R(eds) Mandell, Douglas and Bennett’s Principles and Practice of Infectious Diseases, vol 1, 4th ed. New York, Churchill Livingstone, 1995). Ülkemize baktığımızda durum hiç de içaçıcı değil. Türkiye, daha 90’lı yıllarda yapılan bilimsel bildirilerde korunmasız ve kontrolsüz seks işçiliğinin yaygınlığı nedeniyle riskli ülkeler arasında sayılmıştı.

Aşısı var mı?
HIV enfeksiyonunu önlemek adına, onlarca aşı deney aşamasında. Şu an kullanılan bir aşı piyasada yok, bu durum insanlarımıza “bilinç aşılamamızın önemini” daha da artırıyor. Bilinçsiz davranışların ortadan kaldırılmasını amaçlayan eğitimin, ilköğretim 5. sınıftan itibaren başlanması gerektiğine, sayısız bilimsel makalede değiniliyor. Hekimlerin bildirileri kulakarkası edilmemeli, şimdilik “tek aşı olan eğitim”, tam anlamıyla kullanılmalı.

RADİKAL GAZETESİ 30/11/2008

TUNCAY TAŞ: Dr.