Çocuk ve Disiplin
Çocuk ve Disiplin
Çocuk yetiştirmek zordur çoğu zaman. Belli bir düzen, belli kurallar gerektirir. Ne çok katı kurallar fayda sağlar, ne de çok serbest bırakmak. Ebeveynler evde düzeni sağlamak amacıyla koydukları kurallar karşısında, hiç beklemedikleri sonuçlarla da karşılaşabilirler çoğu zaman.
Disiplin çocukları sağlıklı ve düzenli bireyler olarak yetiştirmektir. Çocuğun doğru-yanlışı ayırt edebilmesi, belli bir düzen kazanması açısından gereklidir. Fakat çocukların iyi yetişmelerini sağlamak amacı ile konulacak kurallar, oluşturulacak disiplin çok sert ve katı kurallar içermemelidir. Çocuğun da kendisini ifade edebileceği, ona yaşam alanı oluşturabilecek düzeyde bir disiplin yöntemi tercih edilmelidir.
Çocuklara belli kararlar ve kurallar benimsetilmek isteniyorsa, uygulanabilecek en iyi yöntem kararlılıktır. Çocuklar çoğu zaman sınırlarını bilmekte güçlük çekerler. Ebeveynlere karşı bu davranışlarını sürdürmeye devam ettikleri süre içerisinde, isteklerinin yerine gelmesi için diretirler. Ebeveynlerin, çocuklarının her isteğini yerine getirmesi ise çeşitli problemlere yol açar. Bu sebepten dolayı, çocuklara belli kurallar koyulduğunda, anne baba kararlı bir şekilde bu kuralları uygulamalıdır.
Çocuklara öğretilmek istenen disiplin ödül-ceza yöntemi ile kazandırılabilir. Anne-babalar, çoğu zaman çocuklarına nasıl yaklaşacakları, belli edinimleri nasıl kazandıracakları, hangi tutumu sergilemeleri gerektiği konusunda kaygı yaşamaktadır. Bu kaygılarla birlikte kimi zaman aileler, çocuklarına şiddetle tepki gösterirken, kimi zaman da ağır cezalar verirler.
İstenmeyen davranışlar karşısında verilen ceza yöntemleri de oldukça önemlidir. Çocuğun yaptığı kötü bir davranışa karşılık olarak ceza verilecekse, çocuğun psikolojisi, yaşı göz önünde bulundurulmalı, anne/baba-çocuk ilişkisini bozmayacak şekilde ceza verilmelidir. Çocuklar, anne-babalarının tutum ve davranışlarının katılığı ve kırıcılığı karşısında içe kapanabilir, konuşmak istemeyebilir. Bu sebepten dolayı, verilecek cezalara dikkat edilmelidir. Dayak ise bir çözüm yolu değildir. Yaptığı olumsuz bir davranış karşısında, dayak ile ceza alan bir çocuk, sadece dayağa odaklanacağından davranışın ne kadar olumsuz olduğunun farkına varamayabilir. Dayak sonucu ise cezasını ödediğini düşünür, aynı davranışı yeniden tekrarlamamayı değil.
Çocuklara benimsetilecek kurallar belli açıklamalarla birlikte verilmelidir. Neden bu kurala uyması gerektiği, uymazsa sonucunda nelerle karşılaşabileceği anlatılmalıdır. Fakat önemli bir noktada şudur ki: anne babanın her ikisi de konulacak kuraldan haberdar olmalı, ortak karar vermeli ve tutarlılık sağlamalıdır. Çocuklar yaptıkları yanlışlar, uymadıkları kurallar karşısında her iki ebeveynden de farklı tepkiler alırlarsa sınırlar doğru çizilmemiş olur. Örneğin: bir süre çikolata yemesi yasaklanan bir çocuğa annesi kesinlikle çikolata yedirmez, babası ise izin verirse; ortaya çıkan tutarsızlık karşısında çocuk sınırlarını bilemez. İsteklerini elde etmek adına, kendisine onay veren ebeveyni seçer ve çeşitli yöntemler geliştirir.
“Defalarca söyledim, hala aynı şeyi yapmaya devam ediyor.”
Anne babaların yaşadıkları en büyük sıkıntılarından bir tanesi de, çocuklarına söz geçiremeyişleri. Kuralları defalarca tekrarladıkları halde, çocukların aynı yanlış davranışı tekrarlaması ise ebeveyn-çocuk çatışmalarını arttırıyor. Evde her şeyin kurallar halinde düzenlenmiş olması, bu kuralların katı oluşu ve uyulmadığı takdirde ceza almak çocuklara istenilen davranışın yerleşmesine yardımcı olmak yerine aksine etki yaratıyor. Peki bu durumu düzeltmek için ne yapılabilir?
Gereğinden fazla katı kurallar ev yaşantısını keyifsiz hale getirebilir. Evde kendisini güvende ve huzur içinde hissetmek isteyen çocuklar, her şeyin belirli kurallarla düzenlenmiş olması halinde, belirlenmiş kurallara karşı aksi bir tavır içine girebilir, uymamak için direnebilir. Çocuklar genellikle anne babasını kendilerine model alırlar. Onların davranışlarını taklit ederek, kendi davranışları haline getirirler. Çocuklara yaklaşırken, onlara bir şeyler öğretmek, belli kurallar benimsetilmek istenirken bu durum göz önünde bulundurulmalı, anne baba her an izlendiğini unutmamalı ve çocuğa verilen disipline kendisi de sahip olduğunu her fırsatta göstermelidir. Çocuğunun yalan söylemesinden şikayetçi bir anne, eğer çocuğu yalan söylediği için ona ceza verir; fakat başka bir gün de kendisi oğluna “Beni sorarlarsa evde olduğumu söyleme.” diyerek yalan söyletirse, kazandırmak istediği dürüstlük davranışını çocuğuna benimsetemez. Anne babanın davranışları da bu konuda söyledikleri ile uyum içinde olmalıdır.
Çocuklara evdeki kuralların ne olduğu, niçin gerekli olduğu açıkça söylenmeli, onda merak uyandıracak sorular cevaplanmalı ve kurallara uymaması halinde olabilecek sonuçlardan önceden bahsedilmelidir, Sonucu bile bile kuralı ihlal ettiğinde ilk seferde uyarılması gereklidir. İlk seferdeki uyarının ardından aynı davranışı tekrarlayan çocuk ise sonucunda kendisini bekleyen, ona söylediğiniz cezayı almaya mahkûm kalacaktır. Çocuklara verilecek cezalar ise, onların yaşlarına, psikolojik durumlarına, ihlal ettikleri kurala uygun olmalıdır.
Evde belirlenecek kurallar, çocukların görebileceği yerlere yazılı olarak asılabilir. Özellikle yaşça küçük çocukların eğitiminde ödül-ceza sistemi uygulanması çocukta davranışın benimsenmesine yardımcı olacaktır. Özellikle sınırlarını bilmeyen çocuklar için uygulanabilecek bu yöntem, çocuklarda etkili olmaktadır. Ödül ceza sisteminde çocuğa yapması gereken davranışlar, uyması gereken kurallar ebeveyn tarafından önceden dikkatle anlatılır. Bu davranışlara uymaması halinde alacağı ceza söylenir. Örneğin: sürekli olarak arkadaşlarına ve çevresine küfür eden, okul öncesi dönemde bir çocuğa bir daha küfür ederse ceza alacağını belirtebilirsiniz. Bu ceza okul öncesi dönemdeki bir çocuk için 5 dakika boyunca belirleyeceğiniz bir köşede oturmak olabilir. Sonrasında ise sizden özür dilemesini isteyin ve onu öperek sevgiyle özrünü kabul edin. Birkaç defa daha tekrarladığınız takdirde, küfür ettiği zaman aynı cezayı alacağını bildiğinden, küfür etme davranışından vazgeçecektir.
İstenilen davranış çocuğunuz tarafından gerçekleştirildiğinde ise, onu takdir edin. Ödül sistemi ile de bu davranışın pekişmesini sağlayabilirsiniz. Ödül sisteminde, ona maddi değeri olan ödülleri her iyi davranışından sonra vermek yerine farklı bir sistem uygulamayı seçin. Örneğin; yapılması istenen davranışı “düzenli yemek yemek” olarak kabul edersek, ona haftalık bir tablo hazırlayın. Bu tablonun içerisinde haftanın yedi günü olsun ve her bir günü üçe bölün (üç öğün yemeği temsil etsin). Ona her tabağını bitirişinde, tablodaki günü temsil eden kutucuğa birlikte yapışkan yapıştıracağınızı söyleyin. Çocuğunuz yemeğini bitirdiğinde yapışkanları yapıştırsın. Üç öğündeki kutucukların hepsini doldurursa istediği bir şeyi yemesine izin vereceğinizi söyleyin. (dondurma, çikolata gibi.) Haftanın bütün günlerindeki kutucuklar dolarsa da ona istediği bir şeyi alacağınızı söyleyerek ödüllendirin. Bu ödül sistemi, çocuğunuzun düzenli yemek yeme alışkanlığını kazanmasına yardımcı olacaktır. Aynı şekilde, düzenli uyuması, kendi kıyafetlerini kendisi giymesi, ödevlerini yapması gibi alışkanlıkların kazanımları için de ödül sistemini kullanabilirsiniz.
Ve…
Kazandırmak istediğiniz davranışları ona öğretirken sabırlı olmaya özen gösterin. Olumlu davranışlarını fark ettiğinizi ona hissettirin ve takdir edin.
Çocuk yetiştirmek zordur çoğu zaman. Belli bir düzen, belli kurallar gerektirir. Ne çok katı kurallar fayda sağlar, ne de çok serbest bırakmak. Ebeveynler evde düzeni sağlamak amacıyla koydukları kurallar karşısında, hiç beklemedikleri sonuçlarla da karşılaşabilirler çoğu zaman.
Disiplin çocukları sağlıklı ve düzenli bireyler olarak yetiştirmektir. Çocuğun doğru-yanlışı ayırt edebilmesi, belli bir düzen kazanması açısından gereklidir. Fakat çocukların iyi yetişmelerini sağlamak amacı ile konulacak kurallar, oluşturulacak disiplin çok sert ve katı kurallar içermemelidir. Çocuğun da kendisini ifade edebileceği, ona yaşam alanı oluşturabilecek düzeyde bir disiplin yöntemi tercih edilmelidir.
Çocuklara belli kararlar ve kurallar benimsetilmek isteniyorsa, uygulanabilecek en iyi yöntem kararlılıktır. Çocuklar çoğu zaman sınırlarını bilmekte güçlük çekerler. Ebeveynlere karşı bu davranışlarını sürdürmeye devam ettikleri süre içerisinde, isteklerinin yerine gelmesi için diretirler. Ebeveynlerin, çocuklarının her isteğini yerine getirmesi ise çeşitli problemlere yol açar. Bu sebepten dolayı, çocuklara belli kurallar koyulduğunda, anne baba kararlı bir şekilde bu kuralları uygulamalıdır.
Çocuklara öğretilmek istenen disiplin ödül-ceza yöntemi ile kazandırılabilir. Anne-babalar, çoğu zaman çocuklarına nasıl yaklaşacakları, belli edinimleri nasıl kazandıracakları, hangi tutumu sergilemeleri gerektiği konusunda kaygı yaşamaktadır. Bu kaygılarla birlikte kimi zaman aileler, çocuklarına şiddetle tepki gösterirken, kimi zaman da ağır cezalar verirler.
İstenmeyen davranışlar karşısında verilen ceza yöntemleri de oldukça önemlidir. Çocuğun yaptığı kötü bir davranışa karşılık olarak ceza verilecekse, çocuğun psikolojisi, yaşı göz önünde bulundurulmalı, anne/baba-çocuk ilişkisini bozmayacak şekilde ceza verilmelidir. Çocuklar, anne-babalarının tutum ve davranışlarının katılığı ve kırıcılığı karşısında içe kapanabilir, konuşmak istemeyebilir. Bu sebepten dolayı, verilecek cezalara dikkat edilmelidir. Dayak ise bir çözüm yolu değildir. Yaptığı olumsuz bir davranış karşısında, dayak ile ceza alan bir çocuk, sadece dayağa odaklanacağından davranışın ne kadar olumsuz olduğunun farkına varamayabilir. Dayak sonucu ise cezasını ödediğini düşünür, aynı davranışı yeniden tekrarlamamayı değil.
Çocuklara benimsetilecek kurallar belli açıklamalarla birlikte verilmelidir. Neden bu kurala uyması gerektiği, uymazsa sonucunda nelerle karşılaşabileceği anlatılmalıdır. Fakat önemli bir noktada şudur ki: anne babanın her ikisi de konulacak kuraldan haberdar olmalı, ortak karar vermeli ve tutarlılık sağlamalıdır. Çocuklar yaptıkları yanlışlar, uymadıkları kurallar karşısında her iki ebeveynden de farklı tepkiler alırlarsa sınırlar doğru çizilmemiş olur. Örneğin: bir süre çikolata yemesi yasaklanan bir çocuğa annesi kesinlikle çikolata yedirmez, babası ise izin verirse; ortaya çıkan tutarsızlık karşısında çocuk sınırlarını bilemez. İsteklerini elde etmek adına, kendisine onay veren ebeveyni seçer ve çeşitli yöntemler geliştirir.
“Defalarca söyledim, hala aynı şeyi yapmaya devam ediyor.”
Anne babaların yaşadıkları en büyük sıkıntılarından bir tanesi de, çocuklarına söz geçiremeyişleri. Kuralları defalarca tekrarladıkları halde, çocukların aynı yanlış davranışı tekrarlaması ise ebeveyn-çocuk çatışmalarını arttırıyor. Evde her şeyin kurallar halinde düzenlenmiş olması, bu kuralların katı oluşu ve uyulmadığı takdirde ceza almak çocuklara istenilen davranışın yerleşmesine yardımcı olmak yerine aksine etki yaratıyor. Peki bu durumu düzeltmek için ne yapılabilir?
Gereğinden fazla katı kurallar ev yaşantısını keyifsiz hale getirebilir. Evde kendisini güvende ve huzur içinde hissetmek isteyen çocuklar, her şeyin belirli kurallarla düzenlenmiş olması halinde, belirlenmiş kurallara karşı aksi bir tavır içine girebilir, uymamak için direnebilir. Çocuklar genellikle anne babasını kendilerine model alırlar. Onların davranışlarını taklit ederek, kendi davranışları haline getirirler. Çocuklara yaklaşırken, onlara bir şeyler öğretmek, belli kurallar benimsetilmek istenirken bu durum göz önünde bulundurulmalı, anne baba her an izlendiğini unutmamalı ve çocuğa verilen disipline kendisi de sahip olduğunu her fırsatta göstermelidir. Çocuğunun yalan söylemesinden şikayetçi bir anne, eğer çocuğu yalan söylediği için ona ceza verir; fakat başka bir gün de kendisi oğluna “Beni sorarlarsa evde olduğumu söyleme.” diyerek yalan söyletirse, kazandırmak istediği dürüstlük davranışını çocuğuna benimsetemez. Anne babanın davranışları da bu konuda söyledikleri ile uyum içinde olmalıdır.
Çocuklara evdeki kuralların ne olduğu, niçin gerekli olduğu açıkça söylenmeli, onda merak uyandıracak sorular cevaplanmalı ve kurallara uymaması halinde olabilecek sonuçlardan önceden bahsedilmelidir, Sonucu bile bile kuralı ihlal ettiğinde ilk seferde uyarılması gereklidir. İlk seferdeki uyarının ardından aynı davranışı tekrarlayan çocuk ise sonucunda kendisini bekleyen, ona söylediğiniz cezayı almaya mahkûm kalacaktır. Çocuklara verilecek cezalar ise, onların yaşlarına, psikolojik durumlarına, ihlal ettikleri kurala uygun olmalıdır.
Evde belirlenecek kurallar, çocukların görebileceği yerlere yazılı olarak asılabilir. Özellikle yaşça küçük çocukların eğitiminde ödül-ceza sistemi uygulanması çocukta davranışın benimsenmesine yardımcı olacaktır. Özellikle sınırlarını bilmeyen çocuklar için uygulanabilecek bu yöntem, çocuklarda etkili olmaktadır. Ödül ceza sisteminde çocuğa yapması gereken davranışlar, uyması gereken kurallar ebeveyn tarafından önceden dikkatle anlatılır. Bu davranışlara uymaması halinde alacağı ceza söylenir. Örneğin: sürekli olarak arkadaşlarına ve çevresine küfür eden, okul öncesi dönemde bir çocuğa bir daha küfür ederse ceza alacağını belirtebilirsiniz. Bu ceza okul öncesi dönemdeki bir çocuk için 5 dakika boyunca belirleyeceğiniz bir köşede oturmak olabilir. Sonrasında ise sizden özür dilemesini isteyin ve onu öperek sevgiyle özrünü kabul edin. Birkaç defa daha tekrarladığınız takdirde, küfür ettiği zaman aynı cezayı alacağını bildiğinden, küfür etme davranışından vazgeçecektir.
İstenilen davranış çocuğunuz tarafından gerçekleştirildiğinde ise, onu takdir edin. Ödül sistemi ile de bu davranışın pekişmesini sağlayabilirsiniz. Ödül sisteminde, ona maddi değeri olan ödülleri her iyi davranışından sonra vermek yerine farklı bir sistem uygulamayı seçin. Örneğin; yapılması istenen davranışı “düzenli yemek yemek” olarak kabul edersek, ona haftalık bir tablo hazırlayın. Bu tablonun içerisinde haftanın yedi günü olsun ve her bir günü üçe bölün (üç öğün yemeği temsil etsin). Ona her tabağını bitirişinde, tablodaki günü temsil eden kutucuğa birlikte yapışkan yapıştıracağınızı söyleyin. Çocuğunuz yemeğini bitirdiğinde yapışkanları yapıştırsın. Üç öğündeki kutucukların hepsini doldurursa istediği bir şeyi yemesine izin vereceğinizi söyleyin. (dondurma, çikolata gibi.) Haftanın bütün günlerindeki kutucuklar dolarsa da ona istediği bir şeyi alacağınızı söyleyerek ödüllendirin. Bu ödül sistemi, çocuğunuzun düzenli yemek yeme alışkanlığını kazanmasına yardımcı olacaktır. Aynı şekilde, düzenli uyuması, kendi kıyafetlerini kendisi giymesi, ödevlerini yapması gibi alışkanlıkların kazanımları için de ödül sistemini kullanabilirsiniz.
Ve…
Kazandırmak istediğiniz davranışları ona öğretirken sabırlı olmaya özen gösterin. Olumlu davranışlarını fark ettiğinizi ona hissettirin ve takdir edin.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Çocuk ve Disiplin" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Dnş.Nevin BAKIRCI'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Dnş.Nevin BAKIRCI'nın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden |
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
