Siyah Çay mı Yeşil Çay mı?
Çay, Çince “Ça” kelimesinden türetilmiştir ve bütün diller, bu içecek için bundan aldıkları ve ürettikleri kelimeleri kullanırlar. Milattan sonra 400 yılda Çin milli içkisi olarak ilan edilen çay bugün tüm dünyada sudan sonra en çok tüketilen içecek olarak tüketilmektedir. Çay Thea sinensis veya Camellia sinensis olarak adlandırılan bitki kullanılarak elde edilir. Bu bitkinin en uç yaprakları ile alt yaprakları arasında içerik açısından fark olduğu gibi bitkinin fermente edilmeden kullanılması yeşil çay, yarı fermente edilerek kullanılması Oonog çayı, tam fermente edilerek kullanılması siyah çay, aşırı fermente edilerek (aylarca hatta birkaç yıl) kullanılan formu kırmızı çay olarak adlandırılmaktadır. Ayrıca en üst ve hassas yaprakların toplanıp oksidasyona maruz kalmadan işlenmesi ile yapılan çaylar da beyaz çay olarak adlandırılmaktadır. Yeşil çay ve oonog çayına herhangi bir fermentasyon işlemi uygulanmadığı için, siyah çayın içerdiği uçucu yağ bileşenleri oluşmaz. Bu nedenle yeşil çayın ve oonog çayının aromatik özelliği daha azdır ve buruk bir tada sahiptir. Siyah çay elde edildiğinde kıvırma, fermentasyon ve kurutma gibi işlemler uygulanır. Siyah çay lezzetinin özellikle kurutma işlemi sırasında oluştuğu gözlenmiştir. Yeşil çayın lezzetini artırarak içimini kolaylaştırmak için elma kabuğu, çubuk tarçın, limon kabuğu, nane, gül yaprakları kullanılabilir.
Çayın yapısında sağlıkla ilişkili olduğu düşünülen 4000’den fazla kimyasal madde bulunmaktadır. Çay kuvvetli antioksidan olan flavonoid içerir. Siyah çaya göre yeşil çayın flavonoid içeriği daha fazladır. Çay bitkisinde genç yapraktan yaşlıya doğru gidildikçe antioksidan özelliğe sahip polifenol miktarı azaldığı için yüksek antioksidan içerik genç yaprak ve tomurcukta toplanmıştır. Çayda bulunan kafeine teofilin adı verilir ve fizyolojik olarak vücutta kafein ile aynı etkiye sahiptir. Çayın kafein miktarı yaprak boyutları, yetiştiği bölge ve gördüğü işleme göre değişmektedir. Araştırmalar en yüksek kafeinin siyah çayda, yeşil çaydaki kafeinin de siyah çayın yarısı kadar olduğunu göstermektedir. Çay türüne bağlı olarak değişse de 1fincan (180 cc) çay 15-70 mg kafein içermektedir. Araştırmalar günlük güvenilir kafein alım dozunun kilogram başına 6 mg olduğunu göstermektedir. Çay yaprakları hava ve su yolu ile gelen floru tutma özelliğine sahiptir ve günde tüketilen 5 fincan çay flor gereksinmesinin üçte birini karşılamaktadır. Çaya buruk tat ve rengini tanen verir. Tanen, demir mineralini tutma özelliği olduğu için demir yetersizliği olan bireyler yemekten 30 dakika önce veya sonra çay tüketmemelidir. Ayrıca çay tüketirken açık çay tüketmeli ve yanında C vitamini içeren besinler almalıdır. Örneğin; sabah kahvaltısında çay tüketmek isteniyorsa yanında domates, yeşil ve kırmızı biber, maydanoz tüketilebilir ya da çaya limon ilave edilebilir.
Yapılan çalışmalarla çayın, güçlü antioksidan, anriinflamatuar (enfeksiyonalara karşı koruyucu), antimutajenik, antikarsinojenik (kanser önleyici), antianjiyojenik, apoptotik (hücre yaşam süresini uzatma), antiobezite (obezite karşıtı), kolesterol düşürücü, antiaterosklerotik, kan şekerinin düzenlenmesinde etkili, antibakteriyal, antiviral, yaşlanmayı geciktirici gibi değişik farmakolojik etkileri olduğu gösterilmektedir. Hipertansiyonlu hastaların daha düşük flavonoid tüketiminde bulundukları, flavonoidden zengin sebze, meyve, çay gibi besinlerin tüketimi arttıkça, hipertansiyon oranının düştüğü gösterilmiştir. Yeşil çayın diş çürümelerini önlediği, kolestrolü düşürdüğü, sindirim sisteminde yağları tutarak, kan yağlarını azalttığı için bireyleri kalp-damar hastalıklarına kadar koruduğu belirtilmiştir.
Çayın faydalı etkilerinin yanı sıra, içeriğindeki kafeinin insan sağlığı üzerindeki etkileri göz ardı edilmemelidir. Kafein; kahve, çay, kolalı içecekler, kakao ve kakaolu besinlerin bileşiminde bulunmaktadır. Bir fincan (200-250 mL) kahvede yaklaşık 100-120 mg, 1 bardak çayda (çay bardağı ve 5 dk. demlenmiş) 40-50 mg, kolalı içeceklerde ise 100 mL de yaklaşık 35-65 mg kafein bulunmaktadır. Sağlıklı yetişkin bireylerde ağızdan alınan kafeinin tamamına yakını (%99) emilir ve ağızdan alındıktan 5 dk. sonra tüm dokularda görülmeye baslar. Günde 5 gramın üzerinde alınması durumunda ise konvülsiyon, koma, solunum ve kalp yetmezliği ortaya çıkabilir. Kafeine hassas, peptik ülserlilerde olumsuz etkisi vardır. Gebe ve emziklilerin gereksiz kafein almalarından kaçınmaları önerilmektedir. Aşırı kafein tüketiminin bas ağrısı ve migrene neden olduğu bildirilmiştir. Sağlıklı yetişkin bireylerde (vücut ağırlığı 65 kg olan 1 kişinin) günde 6 mg/kg/gün kafein alımı durumunda toksik, kardiyovasküler yan etki veya kemik yapısındaki kalsiyum dengesinde herhangi bir farklılık yapmayacağı gösterilmiştir.
Epidemiyolojik veriler ve laboratuar çalışmaları 4 fincan (her fincan yaklaşık 160 mL) veya daha az çayın (yaklaşık 600 mL kadar) kronik hastalıkları önemli derecede korumada yeterli olmadığı gösterilmiştir. Günde tüketilen 6-10 kupa bardağı yeşil ya da siyah çayın (yaklaşık 960-1600 mL) kronik hastalık riskini azaltmaktadır. Bu miktarda tüketilen çay sağlıklı beslenme alışkanlığının bir parçası olmaktadır. Yetişkinlerde toplam alınan sıvı miktarı olan 2,5 litrenin, 0.9-1.4 litresinin çay olması gerektiği önerilmektedir.
Thea sinensis bitkisinden başka bazı bitkilerde yaprakları, meyveleri ve çiçekleri ile çay olarak kullanılmaktadır. Bu çaylar bileşimlerinde bulunan uçucu yağlar, antioksidan özelliğe sahip flavonoidler, organik asitler ve diğer bileşiklerin etkisi ile sağlığa yararlı etki sağlar. Ancak bunların aşırı kullanımı zararlı etki gösterebilir. Sık kullanılan bitki çayları ve sağlık üzerine etkileri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
Ada Çayı: İdrar söktürücü, antiseptik
Nane Çayı: Bulantı giderici, gaz söktürücü, koku giderici, antioksidan
Kekik Çayı: Antiseptik, sakinleştirici, antioksidan
Kuşburnu çayı: Barsak çalıştırıcı, sakinleştirici, soğuk algınlığını azaltıcı, antioksidan
Sinameki Çayı : Barsak çalıştırıcı, müshil etkisi bulunmaktadır
Böğürtlen Çayı: Soğuk algınlığını azaltıcı, antioksidan
Ihlamur: İdrar söktürücü, göğüs yumuşatıcı, antioksidan, rahatlatıcı
Papatya Çayı: Gaz giderici, antiseptik, sakinleştirici
Yasemin Çayı: Göğüs yumuşatıcı, ağrı giderici
Elma Çayı :Barsak çalıştırıcı, kolesterol ve glikoz emilimini azaltır, antioksidan
Limon Çayı :Uyarıcı, yorgunluk giderici, antiseptik, antioksidan
Rezene :Hazımsızlık ve gaz giderici, mide-barsak kramplarının hafifletilmesine yardımcı
Biberiye yaprağı:Antioksidan
Yasemin çayı:Rahatlatıcı, sindirime yardımcı
Bitki çaylarının olası yararlı etkileri olsa da miktar kontrollü tüketmek ve doktor tarafından tanısı konulmuş sağlık problemi olan bireylerin mutlaka doktor kontrolünde tüketmesi önerilmektedir.
Sağlıklı Günler...
Diyetisyen Eda AĞILLI
Çayın yapısında sağlıkla ilişkili olduğu düşünülen 4000’den fazla kimyasal madde bulunmaktadır. Çay kuvvetli antioksidan olan flavonoid içerir. Siyah çaya göre yeşil çayın flavonoid içeriği daha fazladır. Çay bitkisinde genç yapraktan yaşlıya doğru gidildikçe antioksidan özelliğe sahip polifenol miktarı azaldığı için yüksek antioksidan içerik genç yaprak ve tomurcukta toplanmıştır. Çayda bulunan kafeine teofilin adı verilir ve fizyolojik olarak vücutta kafein ile aynı etkiye sahiptir. Çayın kafein miktarı yaprak boyutları, yetiştiği bölge ve gördüğü işleme göre değişmektedir. Araştırmalar en yüksek kafeinin siyah çayda, yeşil çaydaki kafeinin de siyah çayın yarısı kadar olduğunu göstermektedir. Çay türüne bağlı olarak değişse de 1fincan (180 cc) çay 15-70 mg kafein içermektedir. Araştırmalar günlük güvenilir kafein alım dozunun kilogram başına 6 mg olduğunu göstermektedir. Çay yaprakları hava ve su yolu ile gelen floru tutma özelliğine sahiptir ve günde tüketilen 5 fincan çay flor gereksinmesinin üçte birini karşılamaktadır. Çaya buruk tat ve rengini tanen verir. Tanen, demir mineralini tutma özelliği olduğu için demir yetersizliği olan bireyler yemekten 30 dakika önce veya sonra çay tüketmemelidir. Ayrıca çay tüketirken açık çay tüketmeli ve yanında C vitamini içeren besinler almalıdır. Örneğin; sabah kahvaltısında çay tüketmek isteniyorsa yanında domates, yeşil ve kırmızı biber, maydanoz tüketilebilir ya da çaya limon ilave edilebilir.
Yapılan çalışmalarla çayın, güçlü antioksidan, anriinflamatuar (enfeksiyonalara karşı koruyucu), antimutajenik, antikarsinojenik (kanser önleyici), antianjiyojenik, apoptotik (hücre yaşam süresini uzatma), antiobezite (obezite karşıtı), kolesterol düşürücü, antiaterosklerotik, kan şekerinin düzenlenmesinde etkili, antibakteriyal, antiviral, yaşlanmayı geciktirici gibi değişik farmakolojik etkileri olduğu gösterilmektedir. Hipertansiyonlu hastaların daha düşük flavonoid tüketiminde bulundukları, flavonoidden zengin sebze, meyve, çay gibi besinlerin tüketimi arttıkça, hipertansiyon oranının düştüğü gösterilmiştir. Yeşil çayın diş çürümelerini önlediği, kolestrolü düşürdüğü, sindirim sisteminde yağları tutarak, kan yağlarını azalttığı için bireyleri kalp-damar hastalıklarına kadar koruduğu belirtilmiştir.
Çayın faydalı etkilerinin yanı sıra, içeriğindeki kafeinin insan sağlığı üzerindeki etkileri göz ardı edilmemelidir. Kafein; kahve, çay, kolalı içecekler, kakao ve kakaolu besinlerin bileşiminde bulunmaktadır. Bir fincan (200-250 mL) kahvede yaklaşık 100-120 mg, 1 bardak çayda (çay bardağı ve 5 dk. demlenmiş) 40-50 mg, kolalı içeceklerde ise 100 mL de yaklaşık 35-65 mg kafein bulunmaktadır. Sağlıklı yetişkin bireylerde ağızdan alınan kafeinin tamamına yakını (%99) emilir ve ağızdan alındıktan 5 dk. sonra tüm dokularda görülmeye baslar. Günde 5 gramın üzerinde alınması durumunda ise konvülsiyon, koma, solunum ve kalp yetmezliği ortaya çıkabilir. Kafeine hassas, peptik ülserlilerde olumsuz etkisi vardır. Gebe ve emziklilerin gereksiz kafein almalarından kaçınmaları önerilmektedir. Aşırı kafein tüketiminin bas ağrısı ve migrene neden olduğu bildirilmiştir. Sağlıklı yetişkin bireylerde (vücut ağırlığı 65 kg olan 1 kişinin) günde 6 mg/kg/gün kafein alımı durumunda toksik, kardiyovasküler yan etki veya kemik yapısındaki kalsiyum dengesinde herhangi bir farklılık yapmayacağı gösterilmiştir.
Epidemiyolojik veriler ve laboratuar çalışmaları 4 fincan (her fincan yaklaşık 160 mL) veya daha az çayın (yaklaşık 600 mL kadar) kronik hastalıkları önemli derecede korumada yeterli olmadığı gösterilmiştir. Günde tüketilen 6-10 kupa bardağı yeşil ya da siyah çayın (yaklaşık 960-1600 mL) kronik hastalık riskini azaltmaktadır. Bu miktarda tüketilen çay sağlıklı beslenme alışkanlığının bir parçası olmaktadır. Yetişkinlerde toplam alınan sıvı miktarı olan 2,5 litrenin, 0.9-1.4 litresinin çay olması gerektiği önerilmektedir.
Thea sinensis bitkisinden başka bazı bitkilerde yaprakları, meyveleri ve çiçekleri ile çay olarak kullanılmaktadır. Bu çaylar bileşimlerinde bulunan uçucu yağlar, antioksidan özelliğe sahip flavonoidler, organik asitler ve diğer bileşiklerin etkisi ile sağlığa yararlı etki sağlar. Ancak bunların aşırı kullanımı zararlı etki gösterebilir. Sık kullanılan bitki çayları ve sağlık üzerine etkileri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
Ada Çayı: İdrar söktürücü, antiseptik
Nane Çayı: Bulantı giderici, gaz söktürücü, koku giderici, antioksidan
Kekik Çayı: Antiseptik, sakinleştirici, antioksidan
Kuşburnu çayı: Barsak çalıştırıcı, sakinleştirici, soğuk algınlığını azaltıcı, antioksidan
Sinameki Çayı : Barsak çalıştırıcı, müshil etkisi bulunmaktadır
Böğürtlen Çayı: Soğuk algınlığını azaltıcı, antioksidan
Ihlamur: İdrar söktürücü, göğüs yumuşatıcı, antioksidan, rahatlatıcı
Papatya Çayı: Gaz giderici, antiseptik, sakinleştirici
Yasemin Çayı: Göğüs yumuşatıcı, ağrı giderici
Elma Çayı :Barsak çalıştırıcı, kolesterol ve glikoz emilimini azaltır, antioksidan
Limon Çayı :Uyarıcı, yorgunluk giderici, antiseptik, antioksidan
Rezene :Hazımsızlık ve gaz giderici, mide-barsak kramplarının hafifletilmesine yardımcı
Biberiye yaprağı:Antioksidan
Yasemin çayı:Rahatlatıcı, sindirime yardımcı
Bitki çaylarının olası yararlı etkileri olsa da miktar kontrollü tüketmek ve doktor tarafından tanısı konulmuş sağlık problemi olan bireylerin mutlaka doktor kontrolünde tüketmesi önerilmektedir.
Sağlıklı Günler...
Diyetisyen Eda AĞILLI
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Siyah Çay mı Yeşil Çay mı?" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Dyt.Eda AĞILLI'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Dyt.Eda AĞILLI'nın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
