Omurga, Boyun ve Bel Kırıklarında Tedavi Nasıl Olmalıdır?
Omurga ve omurilik travmalarında tedavi nasıl olmalıdır?
Boyun kırıklarında tedavi nasıl olmalıdır?
Dünyada en çok sakat bırakan hastalık bir kişinin omurgasının veya omuriliğinin travma veya travma dışındaki bir nedenden bir şekilde etkilenmesiyle oluşmaktadır, travma hemen felç yaratırken hastalıklar akut veya yavaş yavaş sakat bırakabilmektedir
Rakamlara bakıldığında bu konu ile yazılan şu şekilde bir istatistik verilmektedir.
• Yılık 3.2 – 5.2 / 100000 yeni hasta
• 15 – 24 yaş arası ile 55 yaş üstü
• Erkek / Kadın > 3.5
Nedenlerine bakıldığında ülkeden ülkeye değişmekle birlikte sonuçlar aşağıdaki gibidir
• Motorlu taşıt kazaları > % 50
• Düşmeler > % 20-30
• Ateşli silah yaralanmaları > % 11-21
• Spor yaralanmaları > % 6-7
• diğerleri
Bacak ve kollarında felç olmuş hasta için 50.000 – 90.000 $
Felç ve solunum cihazı gerektiren hasta için 170.000 – 250.000 $
** Korunma tedaviden çok daha iyidir. **
Hangi hastalar daha çok risk gurubu altındadır?
• Servikal (boyun)yaralanmalar
– Kafa etkisi
– Hareket
• Servikal spinal kanal darlığı
• SCIWORA (Somut radyolojik bulgusu olmayan omurilik yaralanmaları)
– Çocuklar
– Yaşlılar (servikal spondilozis)
Bu hastalarda ne tür belirtiler ortaya çıkar?
• Kırıklı çıkıklar
– Servikal omurilik hasarının en sık nedenidir. Boyun bölgesinde sadece ağrı ve hasiyet olabileceği gibi;
• Sistemik fizyolojik etkileri de içine alan bir yelpazede çizebilir:
– Sempatik tonusun kaybına bağlı olarak baş dönmesi, baş ağrısı ve
– Bradikardi denen kalp atımında yavaşlama
– Hipotansiyon
– Solunum zorluğu
Kafatası ve Omurga Yaralanmalarında İlkyardım Nasıl Olmalıdır?
· Darbenin şiddetine bağlı olarak kafatası boşluğunda yer alan merkezi sinir sistemi ve omurilik etkilenebilir. Bel kemiğindeki yaralanmalarda omurgada ani sıkışma yada ayrılma meydana gelebilir. Kırık esnasında ortaya çıkan kırık kemikler bir jilet gibi omuriliği kesebileceği gibi, kırık ve çıkı esnasında omuriliği bir keman yayı gibi kopartabilir. Bu kopmanın tedavisi asla söz konusu bile değilken omurga kırık olan yerinden vidalanarak eski haline getirilir ve hasta sadece tekerlikli sandalyeye oturabilir ama asla yürüyemez. İdrar ve dışkı kontrolü ise özel bakımlarla ancak mümkün olmaktadır. Bunun sonucunda sinir sistemi etkilenerek bazı olumsuz sonuçlar oluşabilir. Trafik kazalarında ölümlerin % 80’i kafatası ve omurga yaralanmalarından olmaktadır
Beyin cerrahlarının omurgada travmaya bağlı instabiliteniz var kelimesinin anlamı nedir?
İnstabilite omurganın taşıyabilme gücünün hafiften ağıra kadar yok olmasıdır;
• İnstabilite kavramı aniden pozisyonunu değiştirme potansiyeli olan kırıklar için kullanılır.
• Pozisyonunu aniden değiştirmeyen kırıklar ise stabil kırıklardır.
• pars interartikülaris kırığı, transvers çıkıntı kırıkları , spinöz çıkıntı kırıkları gibi minör kırıklar stabil kırıklardır.
• Majör kırıklardan kompresyon kırıkları da büyük çoğunlukla stabil kırıklardandır .
• Ancak arka kolon ligamentöz hasarı ile birlikte olan ve post travmatik kifoz riski taşıyan kompresyon kırıkları (Ön kolondaki çökme miktarı %50 den fazlaysa) ve fleksiyon-distraksiyon kırık/yaralanmalarda mekanik instabilite vardır. Stabil burst kırığında nörolojik instabilite mevcuttur.
Netür omurga kırık tipleri söz konudur?
• Patlama veya burst
• Kompresyon kırıkları
• Fleksiyon- distraksiyon :eğilme- ayrışma
• Fraktur-dislokasyon :k ırıklı çıkık
Hastanız omurilik şoku (spinal şok)devresinde bu kritik dönemi atlatması lazım cümlesinin anlamı nedir?
Travmadan sonraki 2-3gün sonrasında görülen omuriliğin elektriğini kesmesi veya vucudu kontrol edememesi sonucu oluşan ne zaman döneceği belli olmayan omurilik ödemine bağlıfonksiyon yitimidir;
• Sempatik uyarılmanın kaybı
– Periferik vasküler tonusta azalma
– Kanın ekstremitelerde göllenmesi
– Yetersiz santral venöz dönüş
– Bradikardi (vagal etki)
Sonucunda oluşmakta ve gidişat hastaya özgü olmaktadır.
Travma sonrası her zaman hasar felçle mi sonuçlanır?
• Servikal omurilik yaralanmalarının ~% 50’i
Omurilik travmadan etkilendiyse ne tür belirti yaratan kendine özgü sendromları vardır?
1. Önomurilik sendromu: kol bacak felci;
İkinci sıklıkla görülen
Omuriliğin 2/3 ön bölgesiyle ilgili nörolojik işlevlerin kaybı
Vaskuler yetmezlikle bağlantılı
Fleksiyon-kompresyon yaralanmaları sonucu
Prognoz kötüdür
2. Santral omurilik sendromu: ellerde hakim felç,dışkı ve idrar tutamam da söz konusu olabilir
3. Brown-Sequard sendromu: vucudun bir tarafı felçli karşı taraf ise ağrı ve ısı kontrolü kaybı var
4. Arka omurilik sendromu: ayakta duramaz ama yatakta iyidir;
Çok nadir
Arka kordon hasarı
Derin duyu kaybı
Motor işlevler korunmuş
Yürüme güçlüğü
Prognoz iyi
Omuriliğin tam bel altından olan travmalarda at kuyruğu felçi denen tablo nedir?
Terminal omurilik sonrasındaki sinir köklerinin zedelenmesi
Torakolomber(sırt-belbileşkesi) travmalar sonrasında
Bel ağrısı sık
Tek yada iki taraflı bacak ağrısı var
Süvari yaması tarzında duyu kaybı
Mesane ve barsak işlev bozukluğu
Bacaklarda motor ve duyusal kayıpla r söz konusudur..
Travma sonrası hareketsizleştirme ne demektir ?
• Boyunluklar
– Nelson
– Philadelphia
• Kum torbaları, yastıklar
• Özel taşıma sedyeleri
• Gardner-Wells denen yöntemlerle hasta hastaneye gelirken ve geldikten sonra uygulanan omurganın daha çok hareketi kısıtlama ve kırığın omuriliğe yaptığı basıyı engellemek amacıyla yapılır. Bazende yetersiz gücü olan ameliyatlardan sonra da omurga korseleri cerrahlara göre değişen tarzda verilmektedir.
Ne zaman omurga veya boyun kırıklarında acil ameliyat gereklidir?
Omurilik bası altında ise ve buna ait piramidal bulgular dediğimiz bulgular varsa ki bu felç öncesi muayene bulgularıdır o zaman acil ameliyat edilmelidir;
Düzeltilemeyen kanal basısı ve ilerleyici nörolojik kayıplar varlığında omurga ameliyatı yapılmalıdır
Bu ameliyatı beyin cerrahı mı yoksa ortopedist mi yapmalıdır?
Travma nedeniyle omurilik hasarı da olabileceğinden ayrıca kafa travmasını da gözleyeceğinden mutlaka beyin cerrahisi uzmanı ameliyatta olmalıdır ama ortopedistin ameliyatta bulunması şart değildir. Omurilik zarı onarımı sinir liflerinin tamiri ancak mikroskopik sinir cerrahisi deneyimi gerektirir. Bu da sadece beyin cerrahlarının eğitiminde vardır.
Ne zaman omurga ameliyatı yapılmamalıdır?
• Kanal basısı olmadan nörolojik durumda bozulma
• Omurilik nekrozu
Eğer hastada daha ağır travma kanamaları veya yetmezlikleri varsa ertelenebilir, ilaveten omurilik içi kanamalarına müdahale konusu tartışmalıdır ama zarı üstündeki ciddi kanamalarda aciliyet söz konusudur.
Santralkord sendromu nedir, ameliyatsız tedavisi var mı_?
Kaza nedeniyle önceden omurilik darlığı olan özellikle 50 yaş üstü boyunda kireçlenmeleri olan insanlarda görülür ve omurilik zaten dar olan kanalda iyice sıkışır kalır, bu durumda mutlaka ameliyat etmek gerekirken, sadece omurilik içi santral bölgedeki ödem söz konusu ise kesinlikle ameliyat edilmez.
Omurgaya uygulanan platinleme veya çivi-vida takmak felçi var olan önler mi?
Hayir önlemez. sadece omurların kırığını iyileştirir.
Omurilik yaralanma merkezleri ne işe yaramaktadır?
• Tam omurilik hasarları azaltılabilir.
– % 65 > % 45
• Ölüm oranı azaltılabilir
– % 20 > % 9
Gelecekte omurilik felçlileri için bir tedavi şekli için planlama veya çalışma var mı?
• İkincil hasarların önlenmesi
• Santral sinir sistemi rejenerasyonu ;yenilenmesi
• Aksonal rejenerasyon: sinir hücresinin gücünü artıran
• Nöral doku transplantasyonu: kök hücre
Omurilik felçliler için bugün bir tedavi var mı veya nörorehabilitasyon denen şey ne demektir?
Omurilik felçi tedavisi yoktur. Nörorehabilitasyo ise yoğun bakımda veya eve çıkan hastaların daha iyi bir yaşam sürmeleri için onu hayata bağlayan ve fiziksel, ruhsal ve sosyal destek veren yeniden kazandırma terapisidir ve sadece uzman fizyoterapistler tarafından yapılmaktadır, fizik tedavi uzmanlarının bu konuda çoğu zaman pratikte katkıları yoktur
• Ameliyattan hemen sonra akut rehabilitasyon
• Yoğun bakımda başlayan kas-eklem-sinir gevşetilmesi ve stimulasyonu
• Bası yaralarının önlenmesi
• 360 ° dönen yataklar
• Beslenmenin düzenlenmesi
• Pnomoni ile savaş
• Antiembolik tedavi
Boyun kırıklarında tedavi nasıl olmalıdır?
Dünyada en çok sakat bırakan hastalık bir kişinin omurgasının veya omuriliğinin travma veya travma dışındaki bir nedenden bir şekilde etkilenmesiyle oluşmaktadır, travma hemen felç yaratırken hastalıklar akut veya yavaş yavaş sakat bırakabilmektedir
Rakamlara bakıldığında bu konu ile yazılan şu şekilde bir istatistik verilmektedir.
• Yılık 3.2 – 5.2 / 100000 yeni hasta
• 15 – 24 yaş arası ile 55 yaş üstü
• Erkek / Kadın > 3.5
Nedenlerine bakıldığında ülkeden ülkeye değişmekle birlikte sonuçlar aşağıdaki gibidir
• Motorlu taşıt kazaları > % 50
• Düşmeler > % 20-30
• Ateşli silah yaralanmaları > % 11-21
• Spor yaralanmaları > % 6-7
• diğerleri
Bacak ve kollarında felç olmuş hasta için 50.000 – 90.000 $
Felç ve solunum cihazı gerektiren hasta için 170.000 – 250.000 $
** Korunma tedaviden çok daha iyidir. **
Hangi hastalar daha çok risk gurubu altındadır?
• Servikal (boyun)yaralanmalar
– Kafa etkisi
– Hareket
• Servikal spinal kanal darlığı
• SCIWORA (Somut radyolojik bulgusu olmayan omurilik yaralanmaları)
– Çocuklar
– Yaşlılar (servikal spondilozis)
Bu hastalarda ne tür belirtiler ortaya çıkar?
• Kırıklı çıkıklar
– Servikal omurilik hasarının en sık nedenidir. Boyun bölgesinde sadece ağrı ve hasiyet olabileceği gibi;
• Sistemik fizyolojik etkileri de içine alan bir yelpazede çizebilir:
– Sempatik tonusun kaybına bağlı olarak baş dönmesi, baş ağrısı ve
– Bradikardi denen kalp atımında yavaşlama
– Hipotansiyon
– Solunum zorluğu
Kafatası ve Omurga Yaralanmalarında İlkyardım Nasıl Olmalıdır?
- Bilinç kontrolü yapılır,
- Yaşam bulguları değerlendirilir,
- Hemen tıbbi yardım istenir (112),
- Bilinci açıksa hareket etmemesi sağlanır,
- Her hangi bir tehlike söz konusu ise düz pozisyonda sürüklenir,
- Baş-boyun-gövde ekseni bozulmamalıdır,
- Yardım geldiğinde sedyeye baş-boyun-gövde ekseni bozulmadan alınmalıdır,
- Taşınma ve sevk sırasında sarsıntıya maruz kalmaması gerekir,
- Tüm yapılanlar ve hasta/yaralı hakkındaki bilgiler kaydedilmeli ve gelen ekibe bildirilmelidir,
· Darbenin şiddetine bağlı olarak kafatası boşluğunda yer alan merkezi sinir sistemi ve omurilik etkilenebilir. Bel kemiğindeki yaralanmalarda omurgada ani sıkışma yada ayrılma meydana gelebilir. Kırık esnasında ortaya çıkan kırık kemikler bir jilet gibi omuriliği kesebileceği gibi, kırık ve çıkı esnasında omuriliği bir keman yayı gibi kopartabilir. Bu kopmanın tedavisi asla söz konusu bile değilken omurga kırık olan yerinden vidalanarak eski haline getirilir ve hasta sadece tekerlikli sandalyeye oturabilir ama asla yürüyemez. İdrar ve dışkı kontrolü ise özel bakımlarla ancak mümkün olmaktadır. Bunun sonucunda sinir sistemi etkilenerek bazı olumsuz sonuçlar oluşabilir. Trafik kazalarında ölümlerin % 80’i kafatası ve omurga yaralanmalarından olmaktadır
- Asla yalnız bırakılmamalıdır
Beyin cerrahlarının omurgada travmaya bağlı instabiliteniz var kelimesinin anlamı nedir?
İnstabilite omurganın taşıyabilme gücünün hafiften ağıra kadar yok olmasıdır;
• İnstabilite kavramı aniden pozisyonunu değiştirme potansiyeli olan kırıklar için kullanılır.
• Pozisyonunu aniden değiştirmeyen kırıklar ise stabil kırıklardır.
• pars interartikülaris kırığı, transvers çıkıntı kırıkları , spinöz çıkıntı kırıkları gibi minör kırıklar stabil kırıklardır.
• Majör kırıklardan kompresyon kırıkları da büyük çoğunlukla stabil kırıklardandır .
• Ancak arka kolon ligamentöz hasarı ile birlikte olan ve post travmatik kifoz riski taşıyan kompresyon kırıkları (Ön kolondaki çökme miktarı %50 den fazlaysa) ve fleksiyon-distraksiyon kırık/yaralanmalarda mekanik instabilite vardır. Stabil burst kırığında nörolojik instabilite mevcuttur.
Netür omurga kırık tipleri söz konudur?
• Patlama veya burst
• Kompresyon kırıkları
• Fleksiyon- distraksiyon :eğilme- ayrışma
• Fraktur-dislokasyon :k ırıklı çıkık
Hastanız omurilik şoku (spinal şok)devresinde bu kritik dönemi atlatması lazım cümlesinin anlamı nedir?
Travmadan sonraki 2-3gün sonrasında görülen omuriliğin elektriğini kesmesi veya vucudu kontrol edememesi sonucu oluşan ne zaman döneceği belli olmayan omurilik ödemine bağlıfonksiyon yitimidir;
• Sempatik uyarılmanın kaybı
– Periferik vasküler tonusta azalma
– Kanın ekstremitelerde göllenmesi
– Yetersiz santral venöz dönüş
– Bradikardi (vagal etki)
Sonucunda oluşmakta ve gidişat hastaya özgü olmaktadır.
Travma sonrası her zaman hasar felçle mi sonuçlanır?
- Tam Hasar
• Servikal omurilik yaralanmalarının ~% 50’i
- Kısmi Hasar
Omurilik travmadan etkilendiyse ne tür belirti yaratan kendine özgü sendromları vardır?
1. Önomurilik sendromu: kol bacak felci;
İkinci sıklıkla görülen
Omuriliğin 2/3 ön bölgesiyle ilgili nörolojik işlevlerin kaybı
Vaskuler yetmezlikle bağlantılı
Fleksiyon-kompresyon yaralanmaları sonucu
Prognoz kötüdür
2. Santral omurilik sendromu: ellerde hakim felç,dışkı ve idrar tutamam da söz konusu olabilir
3. Brown-Sequard sendromu: vucudun bir tarafı felçli karşı taraf ise ağrı ve ısı kontrolü kaybı var
4. Arka omurilik sendromu: ayakta duramaz ama yatakta iyidir;
Çok nadir
Arka kordon hasarı
Derin duyu kaybı
Motor işlevler korunmuş
Yürüme güçlüğü
Prognoz iyi
Omuriliğin tam bel altından olan travmalarda at kuyruğu felçi denen tablo nedir?
Terminal omurilik sonrasındaki sinir köklerinin zedelenmesi
Torakolomber(sırt-belbileşkesi) travmalar sonrasında
Bel ağrısı sık
Tek yada iki taraflı bacak ağrısı var
Süvari yaması tarzında duyu kaybı
Mesane ve barsak işlev bozukluğu
Bacaklarda motor ve duyusal kayıpla r söz konusudur..
Travma sonrası hareketsizleştirme ne demektir ?
• Boyunluklar
– Nelson
– Philadelphia
• Kum torbaları, yastıklar
• Özel taşıma sedyeleri
• Gardner-Wells denen yöntemlerle hasta hastaneye gelirken ve geldikten sonra uygulanan omurganın daha çok hareketi kısıtlama ve kırığın omuriliğe yaptığı basıyı engellemek amacıyla yapılır. Bazende yetersiz gücü olan ameliyatlardan sonra da omurga korseleri cerrahlara göre değişen tarzda verilmektedir.
Ne zaman omurga veya boyun kırıklarında acil ameliyat gereklidir?
Omurilik bası altında ise ve buna ait piramidal bulgular dediğimiz bulgular varsa ki bu felç öncesi muayene bulgularıdır o zaman acil ameliyat edilmelidir;
Düzeltilemeyen kanal basısı ve ilerleyici nörolojik kayıplar varlığında omurga ameliyatı yapılmalıdır
Bu ameliyatı beyin cerrahı mı yoksa ortopedist mi yapmalıdır?
Travma nedeniyle omurilik hasarı da olabileceğinden ayrıca kafa travmasını da gözleyeceğinden mutlaka beyin cerrahisi uzmanı ameliyatta olmalıdır ama ortopedistin ameliyatta bulunması şart değildir. Omurilik zarı onarımı sinir liflerinin tamiri ancak mikroskopik sinir cerrahisi deneyimi gerektirir. Bu da sadece beyin cerrahlarının eğitiminde vardır.
Ne zaman omurga ameliyatı yapılmamalıdır?
• Kanal basısı olmadan nörolojik durumda bozulma
• Omurilik nekrozu
Eğer hastada daha ağır travma kanamaları veya yetmezlikleri varsa ertelenebilir, ilaveten omurilik içi kanamalarına müdahale konusu tartışmalıdır ama zarı üstündeki ciddi kanamalarda aciliyet söz konusudur.
Santralkord sendromu nedir, ameliyatsız tedavisi var mı_?
Kaza nedeniyle önceden omurilik darlığı olan özellikle 50 yaş üstü boyunda kireçlenmeleri olan insanlarda görülür ve omurilik zaten dar olan kanalda iyice sıkışır kalır, bu durumda mutlaka ameliyat etmek gerekirken, sadece omurilik içi santral bölgedeki ödem söz konusu ise kesinlikle ameliyat edilmez.
Omurgaya uygulanan platinleme veya çivi-vida takmak felçi var olan önler mi?
Hayir önlemez. sadece omurların kırığını iyileştirir.
Omurilik yaralanma merkezleri ne işe yaramaktadır?
• Tam omurilik hasarları azaltılabilir.
– % 65 > % 45
• Ölüm oranı azaltılabilir
– % 20 > % 9
Gelecekte omurilik felçlileri için bir tedavi şekli için planlama veya çalışma var mı?
• İkincil hasarların önlenmesi
• Santral sinir sistemi rejenerasyonu ;yenilenmesi
• Aksonal rejenerasyon: sinir hücresinin gücünü artıran
• Nöral doku transplantasyonu: kök hücre
Omurilik felçliler için bugün bir tedavi var mı veya nörorehabilitasyon denen şey ne demektir?
Omurilik felçi tedavisi yoktur. Nörorehabilitasyo ise yoğun bakımda veya eve çıkan hastaların daha iyi bir yaşam sürmeleri için onu hayata bağlayan ve fiziksel, ruhsal ve sosyal destek veren yeniden kazandırma terapisidir ve sadece uzman fizyoterapistler tarafından yapılmaktadır, fizik tedavi uzmanlarının bu konuda çoğu zaman pratikte katkıları yoktur
• Ameliyattan hemen sonra akut rehabilitasyon
• Yoğun bakımda başlayan kas-eklem-sinir gevşetilmesi ve stimulasyonu
• Bası yaralarının önlenmesi
• 360 ° dönen yataklar
• Beslenmenin düzenlenmesi
• Pnomoni ile savaş
• Antiembolik tedavi
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Omurga, Boyun ve Bel Kırıklarında Tedavi Nasıl Olmalıdır?" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Prof.Dr.Kadir KOTİL'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Prof.Dr.Kadir KOTİL'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
3 Beğeni 
Yazan Uzman
|
boyun kırığı, omurilik felci, bel travması, omurga travması, spinal kord ödemi, felç, kırık omurga, omurga kırığı, bel kırığı
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
