Savunma Mekanizmaları, Temel Bilgiler
Savunma mekanizması kavramı ilk kez Freud tarafından 1894 yılındaki “Neuro-Psychoses of Defense” adlı çalışmasında kullanılmıştır. Freud, ilk olarak savunma terimine histeri nevrozu içinde psikopatolojik bir anlam verse de, daha sonra 1915 yılında savunma mekanizması terimini her bir çatışma durumunda bilinçdışı kullanılan ve patolojik olmayan genel bir ruhsal mekanizma kategorisinin adı olarak kullanmaya başlamıştır (Cramer, 1987; Freud, 1957a; 1962 Akt. Taşkent 2010). Anna Freud 1936 yılındaki “Ego and The Defense Mechanisms” adlı çalışmasında savunma mekanizmalarını geliştirmiş, detaylandırmış ve nedenine dair psikanalitik açıklamalar getirmiştir (Freud, 2004).
Freud’a göre savunma mekanizmaları kaygı ve endişe yaratan dışsal olaylara karşı bireyin ruhsal olarak kendini korumaya yönelik geliştirdiği mekanizmalardır. Anna Freud’a göre savunma mekanizmaları bu işlevinin yanı sıra dürtüsel davranışlar, duygular ve içgüdüsel istekler gibi içsel gerilimler üzerinde kontrol sahibi olmasını sağlayan psikolojik süreçlerdir (Freud, 2004). Psikanalitik kurama göre, egonun temel ve en önemli işlevlerinden birisi kişinin ruhsal olarak denge halini korumasıdır. Bunu da savunmalar kullanarak yapar (Freud, 1959). Savunma mekanizmaları kişiliğin gelişiminde ve kişinin çevreye uyumunda önemli rol oynarlar ve kişiyi içsel çatışma ve duygusal sıkıntıdan korurlar. DSM IV’de savunma mekanizmaları, kişileri iç ve dış tehlikelere ya da sıkıntılara karşı koruyan ancak, kişilerin sıklıkla bu süreçlerin işleyişlerinin farkında olmadığı, otomatik psikolojik süreçler olarak tanıtılmaktadır (Yılmaz ve ark., 2007).
Savunma mekanizmaları, bireyin yaşadığı anksiyete, suçluluk, utanç, üzüntü, aşağılanma, vicdan azabı gibi rahatsızlık uyandıran duyguları daha kabul edilebilir hale getirmeye hizmet eder. Bu durum algılanan bir tehdide karşı düşünülen planlanmış bir seçimden çok, otomatikleşmiş bir tepkidir ve bireyin farkındalığının dışında oluşmaktadır (Dorpat, 1987). Egonun belli bir dürtüsel isteme karşı belli bir savunma yöntemini saplantılı olarak kullanması, bireyde psikolojik problemlerin semptomlarını oluşturur.
Savunma mekanizmaları üst başlığı altında Freud, bastırma, gerileme, tepki oluşturma, yapıp bozma, yansıtma, içe yansıtma, yalıtma, kendine yöneltme ve karşıtına çevirme olmak üzere çeşitli yazılarında toplam dokuz savunma çeşidi tanımlamıştır. Anna Freud bunlara yüceltme, saldırganla özdeşleşme ve özgecilik savunmalarını da ekleyerek tanımlanmış savunma mekanizmalarını on ikiye çıkarmıştır (Freud, 2004, Kernberg, 1994).
Anna Freud savunmaları patolojik ve uyumlu olarak ikiye ayırmıştır. Patolojik savunmaları dengesiz ve katı bir mekanizma olarak bireyin çevre ile olan uyumuna tehdit olarak görmüştür (Freud, 2004, Schauenburg, Willenborg, Sammet ve Ehrenthal, 2007). Vaillant, savunmaları psikotik savunmalar, immatür savunmalar, nevrotik savunmalar ve olgun savunmalar olmak üzere dört kategoriye ayırmıştır (Vaillant, 1971). Olgun savunmalar, normal ve sağlıklı kişiler tarafından kullanılan uyum sağlayıcı mekanizmalardır ve yüceltme, mizah, bilinçli bastırma gibi savunmaları içerir. Nevrotik savunmalar, stres altındaki ve nevrotik kişiler tarafından kullanılır. Bastırma, reaksiyon formasyon yalıtma, entellektüalizasyon gibi savunmaları içerir. Olgun olmayan savunmalar (immatür), ergenler ve psikotik olmayan hastalar tarafından kullanılır. eyleme vurma, introjeksiyon, projeksiyon ve regresyonu kapsar. Narsisistik (psikotik) savunmalar en ilkel olan, çocuklar ve psikotik hastalarca kullanılan savunmalardır. Distorsiyon, yansıtmalı özdeşim, bölme gibi mekanizmaları içerir.
Ağır bir zorlanma yaşamakta olan insan, oluşan yeni sürece uyum sağlayabilmek ve psikolojik dağılmaya karşı kendi kendini korumak olmak üzere başlıca iki sorunla karşılaşır. Birey zorluk yaratan yeni sürece uyum sağlamak için çaba gösterir, psikolojik dağılmayı engelleyici davranışlar ortaya koyar. Bu tepkiler insanı, kendi gözünde değerini yitirmesine neden olabilecek yenilgiler gibi dış tehlikelerden ya da suçluluk duygusu uyandıran istekler gibi iç tehlikelerden korurlar. Bu korunma kişinin; duygularını yadsıması, olayları değişik biçimde algılaması ya da algı alanını daraltmasıyla; olaylara duygusal katılımı azaltarak; tehlikeye karşı savaşarak meydana gelir (Deniz, 2007). Ego savunma mekanizmalarının, gündelik yaşamdaki savaşımdan ayrıldığı en önemli özellik bu tepkilerin bilinçdışı gerçekleşmesi ve işlemesidir. Kişi kullandığı savunma mekanizmalarının farkında değildir, mekanizmanın dinamiklerinin ve oluşturduğu duygu ve davranışların farkında olmadan yaşar (Geçtan, 1999).
Bu temel bilgiler ışığında belirli savunma mekanizmaları şu şekilde sıralanabilir:
Nesneye Yöneltme : Benliğin kabul edilemez olarak gördüğü dürtülerini, düşüncelerini ve duygularını gerçek nesnesinden farklı bir nesneye yöneltmesidir (Ihilevich, D., Gleser, G.C.,1995).
Yansıtma : Kabul edilemeyen duygu, düşünce ve dürtülerin inkar edilerek başkalarına atfedilmesidir (Ihilevich, D., Gleser, G.C.,1995).
İlkeleştirme : Bireyin gerçekliği çarpıtarak yorumlaması anlamına gelmektedir. Bu mekanizma içinde entellektüalizasyon, aklileştirme ve yalıtma mekanizmaları bulunur.
Entellektüalizasyon: Benlikçe kabul edilmeyen, yasaklanan dürtülerin, duyguların ve anıların düşünsel yetilerle ve bilgilerle açıklanmaya çalışılarak üstünün kapatılmasıdır (Ihilevich, D., Gleser, G.C.,1995).
Aklileştirme: Benlik için acı, anksiyete veren durumlarda akla yatkın görünen fakat sıkıntı yaratmayacak, kişiyi haklı çıkartmak için, mantıksal bir neden, açıklama öne sürmektir (Ihilevich, D., Gleser, G.C.,1995).
Yalıtma: Anksiyete yaratan yaşantıyla ilgili olarak düşünce ile duyguların birbirinden ayrılması, duygunun bastırılarak bilinçdışına atılması ya da bir başka yaşantı veya nesneye aktarılması, düşüncenin bilinçte aynen kalmasıdır (Ihilevich, D., Gleser, G.C.,1995).
Kendine Çevirme : Bir nesneye yöneltilecek agresyon sonucu oluşacak suçluluk duygusundan kişinin kendini acıtmak suretiyle kaçınmasıdır (Ihilevich, D., Gleser, G.C.,1995).
Tersine Çevirme : Kişinin tehdit edici, olumsuz duygulardan kurtulmak için var olan gerçekliği yok sayması ya da tersi duyguları abartılı biçimde ortaya konmasıdır. Bu mekanizma içinde yadsıma, bastırma, karşıt tepki oluşturma mekanizmaları yer alır (Ihilevich, D., Gleser, G.C.,1995).
Yadsıma: Kişinin benliği için tehlikeli olarak algılanan ve bunaltı doğurabilecek bir gerçeğin yok sayılarak görmezden gelinmesidir (Ihilevich, D., Gleser, G.C.,1995).
Bastırma: Kabul edilemez duygu, düşünce, anı, arzu ya da ihtiyaçların bilinçdışına itilmesi, irade dışı olarak unutulmalarıdır (Ihilevich, D., Gleser, G.C.,1995).
Karşıt Tepki Oluşturma: Kabul edilemez bir istek ya da dürtünün tam tersine göre hareket edilerek yarattığı anksiyeteden kurtulma amaçlı davranışları ifade eder (Ihilevich, D., Gleser, G.C.,1995).
Freud’a göre savunma mekanizmaları kaygı ve endişe yaratan dışsal olaylara karşı bireyin ruhsal olarak kendini korumaya yönelik geliştirdiği mekanizmalardır. Anna Freud’a göre savunma mekanizmaları bu işlevinin yanı sıra dürtüsel davranışlar, duygular ve içgüdüsel istekler gibi içsel gerilimler üzerinde kontrol sahibi olmasını sağlayan psikolojik süreçlerdir (Freud, 2004). Psikanalitik kurama göre, egonun temel ve en önemli işlevlerinden birisi kişinin ruhsal olarak denge halini korumasıdır. Bunu da savunmalar kullanarak yapar (Freud, 1959). Savunma mekanizmaları kişiliğin gelişiminde ve kişinin çevreye uyumunda önemli rol oynarlar ve kişiyi içsel çatışma ve duygusal sıkıntıdan korurlar. DSM IV’de savunma mekanizmaları, kişileri iç ve dış tehlikelere ya da sıkıntılara karşı koruyan ancak, kişilerin sıklıkla bu süreçlerin işleyişlerinin farkında olmadığı, otomatik psikolojik süreçler olarak tanıtılmaktadır (Yılmaz ve ark., 2007).
Savunma mekanizmaları, bireyin yaşadığı anksiyete, suçluluk, utanç, üzüntü, aşağılanma, vicdan azabı gibi rahatsızlık uyandıran duyguları daha kabul edilebilir hale getirmeye hizmet eder. Bu durum algılanan bir tehdide karşı düşünülen planlanmış bir seçimden çok, otomatikleşmiş bir tepkidir ve bireyin farkındalığının dışında oluşmaktadır (Dorpat, 1987). Egonun belli bir dürtüsel isteme karşı belli bir savunma yöntemini saplantılı olarak kullanması, bireyde psikolojik problemlerin semptomlarını oluşturur.
Savunma mekanizmaları üst başlığı altında Freud, bastırma, gerileme, tepki oluşturma, yapıp bozma, yansıtma, içe yansıtma, yalıtma, kendine yöneltme ve karşıtına çevirme olmak üzere çeşitli yazılarında toplam dokuz savunma çeşidi tanımlamıştır. Anna Freud bunlara yüceltme, saldırganla özdeşleşme ve özgecilik savunmalarını da ekleyerek tanımlanmış savunma mekanizmalarını on ikiye çıkarmıştır (Freud, 2004, Kernberg, 1994).
Anna Freud savunmaları patolojik ve uyumlu olarak ikiye ayırmıştır. Patolojik savunmaları dengesiz ve katı bir mekanizma olarak bireyin çevre ile olan uyumuna tehdit olarak görmüştür (Freud, 2004, Schauenburg, Willenborg, Sammet ve Ehrenthal, 2007). Vaillant, savunmaları psikotik savunmalar, immatür savunmalar, nevrotik savunmalar ve olgun savunmalar olmak üzere dört kategoriye ayırmıştır (Vaillant, 1971). Olgun savunmalar, normal ve sağlıklı kişiler tarafından kullanılan uyum sağlayıcı mekanizmalardır ve yüceltme, mizah, bilinçli bastırma gibi savunmaları içerir. Nevrotik savunmalar, stres altındaki ve nevrotik kişiler tarafından kullanılır. Bastırma, reaksiyon formasyon yalıtma, entellektüalizasyon gibi savunmaları içerir. Olgun olmayan savunmalar (immatür), ergenler ve psikotik olmayan hastalar tarafından kullanılır. eyleme vurma, introjeksiyon, projeksiyon ve regresyonu kapsar. Narsisistik (psikotik) savunmalar en ilkel olan, çocuklar ve psikotik hastalarca kullanılan savunmalardır. Distorsiyon, yansıtmalı özdeşim, bölme gibi mekanizmaları içerir.
Ağır bir zorlanma yaşamakta olan insan, oluşan yeni sürece uyum sağlayabilmek ve psikolojik dağılmaya karşı kendi kendini korumak olmak üzere başlıca iki sorunla karşılaşır. Birey zorluk yaratan yeni sürece uyum sağlamak için çaba gösterir, psikolojik dağılmayı engelleyici davranışlar ortaya koyar. Bu tepkiler insanı, kendi gözünde değerini yitirmesine neden olabilecek yenilgiler gibi dış tehlikelerden ya da suçluluk duygusu uyandıran istekler gibi iç tehlikelerden korurlar. Bu korunma kişinin; duygularını yadsıması, olayları değişik biçimde algılaması ya da algı alanını daraltmasıyla; olaylara duygusal katılımı azaltarak; tehlikeye karşı savaşarak meydana gelir (Deniz, 2007). Ego savunma mekanizmalarının, gündelik yaşamdaki savaşımdan ayrıldığı en önemli özellik bu tepkilerin bilinçdışı gerçekleşmesi ve işlemesidir. Kişi kullandığı savunma mekanizmalarının farkında değildir, mekanizmanın dinamiklerinin ve oluşturduğu duygu ve davranışların farkında olmadan yaşar (Geçtan, 1999).
Bu temel bilgiler ışığında belirli savunma mekanizmaları şu şekilde sıralanabilir:
Nesneye Yöneltme : Benliğin kabul edilemez olarak gördüğü dürtülerini, düşüncelerini ve duygularını gerçek nesnesinden farklı bir nesneye yöneltmesidir (Ihilevich, D., Gleser, G.C.,1995).
Yansıtma : Kabul edilemeyen duygu, düşünce ve dürtülerin inkar edilerek başkalarına atfedilmesidir (Ihilevich, D., Gleser, G.C.,1995).
İlkeleştirme : Bireyin gerçekliği çarpıtarak yorumlaması anlamına gelmektedir. Bu mekanizma içinde entellektüalizasyon, aklileştirme ve yalıtma mekanizmaları bulunur.
Entellektüalizasyon: Benlikçe kabul edilmeyen, yasaklanan dürtülerin, duyguların ve anıların düşünsel yetilerle ve bilgilerle açıklanmaya çalışılarak üstünün kapatılmasıdır (Ihilevich, D., Gleser, G.C.,1995).
Aklileştirme: Benlik için acı, anksiyete veren durumlarda akla yatkın görünen fakat sıkıntı yaratmayacak, kişiyi haklı çıkartmak için, mantıksal bir neden, açıklama öne sürmektir (Ihilevich, D., Gleser, G.C.,1995).
Yalıtma: Anksiyete yaratan yaşantıyla ilgili olarak düşünce ile duyguların birbirinden ayrılması, duygunun bastırılarak bilinçdışına atılması ya da bir başka yaşantı veya nesneye aktarılması, düşüncenin bilinçte aynen kalmasıdır (Ihilevich, D., Gleser, G.C.,1995).
Kendine Çevirme : Bir nesneye yöneltilecek agresyon sonucu oluşacak suçluluk duygusundan kişinin kendini acıtmak suretiyle kaçınmasıdır (Ihilevich, D., Gleser, G.C.,1995).
Tersine Çevirme : Kişinin tehdit edici, olumsuz duygulardan kurtulmak için var olan gerçekliği yok sayması ya da tersi duyguları abartılı biçimde ortaya konmasıdır. Bu mekanizma içinde yadsıma, bastırma, karşıt tepki oluşturma mekanizmaları yer alır (Ihilevich, D., Gleser, G.C.,1995).
Yadsıma: Kişinin benliği için tehlikeli olarak algılanan ve bunaltı doğurabilecek bir gerçeğin yok sayılarak görmezden gelinmesidir (Ihilevich, D., Gleser, G.C.,1995).
Bastırma: Kabul edilemez duygu, düşünce, anı, arzu ya da ihtiyaçların bilinçdışına itilmesi, irade dışı olarak unutulmalarıdır (Ihilevich, D., Gleser, G.C.,1995).
Karşıt Tepki Oluşturma: Kabul edilemez bir istek ya da dürtünün tam tersine göre hareket edilerek yarattığı anksiyeteden kurtulma amaçlı davranışları ifade eder (Ihilevich, D., Gleser, G.C.,1995).
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Savunma Mekanizmaları, Temel Bilgiler" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Dr.Psk.Dnş.Ayşe Devrim BURÇAK'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Dr.Psk.Dnş.Ayşe Devrim BURÇAK'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
1 Beğeni 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
savunma mekanizmaları, psikotik savunmalar, immatür savunmalar, nevrotik savunmalar, olgun savunmalar, savunma mekanizması, psikolojide savunma mekanizmaları, psikolojik savunma mekanizmaları
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
