Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu
DİKKAT EKSİKLİĞİ HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu yaşamın erken dönemlerinde ortaya çıkan akademik becerileri, sosyal becerileri olumsuz yönde etkileyen dikkat eksikliği, dürtüsellik ve hiperaktivitiyle belirgin gelişimsel bir bozukluktur. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunda şunlar gözlenir:
• Dikkat bozukluğu
• Dürtüsel davranma
• Aşırı hareketlilik (grafik)
Dikkat eksiliği hiperaktivite bozukluğunun 3 çeşidi vardır.
1. Birleşik tip, dikkat eksikliği, dürtüsellik ve hiperaktivitenin önde olduğu tip.
2. Dikkatsizliğin önde geldiği tip.
3. Hiperaktivite ve dürtüselliğin önde geldiği tip.
Aklımıza gelen bir şeyi yapmadan önce bunun uygun olup olmadığına karar verebilmek için öncelikle yanıtımızı belirli bir süre boyunca durdurmamız gerekir. Bu sistemin iyi çalışması için birden fazla sistemin uyumlu çalışması gerekir. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunda bu sistem sorunludur. Kısaca, dikkat eksikliği olan çocuklar kendilerine dur-düşün- yap komutunu vermekte ve uygulamakta güçlük çekerler.
Dikkatsizlik, dikkatini ayrıntılara, yaptığı işe verememe, okul ödevlerinde ve diğer etkinliklerde dikkatsizce hatalar yapma, dikkatin kolay dağılması, yönergeleri izlemede, verilen görevleri tamamlamada güçlük, unutkanlık, dinlemede güçlük ve zihinsel çaba gerektiren görevlerden kaçınma gibi belirtilerle kendini gösterir.
Hiperaktivite ve dürtüsellik, yerinde duramama, aşırı hareketlilik, ellerin ayakları kıpır kıpır olması, çok konuşma, oturmakta güçlük çekme, sırasını beklemekte güçlük çekme, sırasını beklemekte güçlük, isteklerini ertelemekte güçlük, başkasının sözünü kesme ve sakin kalmakta güçlük gibi belirtilerle kendini gösterir.
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğuna okula uyum sorunları, akademik başarısızlık, akran ilişkilerinde, aile içi ilişkilerde sorunlar eşlik edebilir.
Dikkat eksikliği hiperaktivite sorunu yaşadığı düşünülen çocukların öğretmenleri genellikle şu tarz şikayetlerde bulunurlar: Dikkati kolay dağılıyor, yerinde oturamıyor, yönergeleri takip edemiyor, dersi dinlemiyor, sırasını bekleyemiyor, sabırsız, sürekli yanındakilerle konuşuyor, arkadaşlarının dikkatini dağıtıyor,ufak hatalar yüzünden düşük not alıyor, çok hareketli, dikkat etse başarılı olacak, aklı başka yerde vb.
Dikkat eksikiği hiperaktivite bozukluğu tedavi edilmesi gereken bir bozukluktur, davranışçı terapiler, dikkat egzersizlerinin verildiği eğitimler ve ilaç tedavisi gibi pek çok tedavi türü vardır. Doğru tedavi yöntemlerinin seçilmesiyle dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunun yol açtığı güçlükler büyük oranda aşılabilir.
DİKKAT EKSİKLİĞİ TEDAVİSİ
Dikkat eksiliği hiperaktivite bozukluğu, tedavisi mutlaka yapılması gereken bir bozukluktur. Tedavi edilmediği takdirde davranış sorunları ve okul başarısızlıkları devam edecektir. Tedavi açısından erken tanı ve erken müdahalelerin önemi büyüktür. Dikkat eksiliği tedavisinde çocuğa özel en uygun tedavi yöntemleri seçilmeli ve uygulanmalıdır.
Dikkat eksiliği tedavisi için aşağıdaki yöntemler uygulanır:
• Davranışçı terapiler (davranış değiştirme programları)
• Kognitif stratejilere dayalı terapiler
• Özel eğitim (eğitsel tedavi , dikkat artırıcı egzersizler)
• Aile danışmanlığı
• Sosyal beceri eğitimi
• İlaç tedavisi
Davranışçı terapi, var olan uyum bozucu, olumsuz davranışları ortadan kaldırarak yerine yeni ve olumlu davranışın konulmasını sağlayan, ödül ve yaptırım sistemlerini de içeren bir yöntemler bütünüdür. Öğrenme ilkelerinin davranış bozukluğunu gidermek için kullanılmasını içerir.
Davranışçı terapide öncelikle davranış analizi yapılır, çocuğun problem davranışı nerede, ne zaman, kiminleyken ortaya çıkar, davranış öncesinde ne olur, davranış sonunda çocuk ne elde eder gibi. Davranış öncesi uyaranlar ve ya davranışın sonucu değiştirilerek çocuğun davranışları yeniden şekillendirilir . Ödül ve yaptırım sistemi uygulanır, simgesel ödül biriktirme, puan sistemi, mola zamanı, davranışsal kontrat gibi pek çok yöntemi vardır. Pek çok bilimsel araştırma dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunda davranışçı yöntemlerin oldukça etkili olduğunu göstermektedir.
Dikkat eksiliği tedavisi için çocuğun kendini yönetme becerilerini arttıran kognitif stratejilere dayalı terapiler de uygulanır. Çocuk kendi dikkatini nasıl gözlemleyeceğini, arttıracağını öğrenir, analitik düşünmeyi öğrenerek, bir sorunla karşılaştığında, onu nasıl çözebileceğini ve ya kendini nasıl durdurabileceğini öğrenir.
Dikkat eksikliği olan çocuğa gittikleri okullara ek olarak bir takım özel eğitimler verilmesi gerekmektedir. Eğitim programı dikkat eksikliği olan çocuğa özel olmalıdır. Onun dikkat özelliklerine, dikkatinin güçlü ve zayıf yanlarına göre düzenlenmelidir. Dikkatini odaklamasını sağlayan, dikkat süresini arttıran egzersizler yapılır. Bu egzersizlerle birlikte çocuğun işitsel dikkati, görsel dikkati arttırılır.
Dikkat eksikliği yaşayan çocuğa, ailenin uygun şekilde yaklaşması, doğru tutumları sergileyebilmesi için aile danışmanlığı alması gerekmektedir.
Dikkat eksiliği tedavisinde sosyal beceri eğitimi de önemli faydalar sağlamaktadır. Sosyal beceri eğitimi, bireyin içinde bulunduğu gruba uyum sağlamasını, toplumsal kurallara uymasını, kendini ifade edebilmesini sağlar. Sosyal beceri eğitimiyle, kurallara uymayı, akranlarıyla iyi geçinmeyi , arkadaş olmayı, dürtüselliğini denetleyebilmeyi, öfkesini kontrol edebilmeyi, duygularını uygun şekilde ifade etmeyi, zor durumlarla başa çıkabilmeyi öğrenir.
Pek çok araştırma, başta multimodel treatment study (çoklu tedavi yöntemlerinin araştırıldığı dünyadan yankı uyandıran araştırma) kombine tedavi denilen davranışsal müdahaleler ve ilaç tedavisinin birlikte kullanılmasını en etkili tedavi olduğunu kanıtlamaktadır.
DİKKAT EKSİLİĞİ OLAN ÇOCUĞA NASIL DAVRANMALI
Dikkat eksikliği ve hiperaktivitesi olan çocuklarla iletişimde ailelere ve öğretmenlere önemli görevler düşüyor. Öncelikle çocuğun uyum ve davranış sorunlarını yaramazlık gibi görülmemeli ve dikkat eksikliği ve hiperaktivitenin bir bozukluk olduğu kabul edilmeli, çocuğa sabırlı yaklaşılmalı.
Dikkat eksikliği hiperaktivitesi olan çocuklar için ailelere ve öğretmenlere öneriler:
• Dikkat eksikliği, hiperaktiviteyle ilgili kulaktan dolma bilgilerle hareket edilmemeli.
• Ezbere ilaç kullanılmamalı.
• Dikkat eksikliği yaşayan çocuğa verilecek yönergeler kısa, somut ve açık olmalı.
• Ders çalışma süreleri dikkat süresine göre ayarlanmalı, molalar verilmeli, çocuğun 1 saat masa başında ders çalışması beklenmemeli.
• Bir uzmanla iş birliği içinde çocuğa özel bir ödül-yaptırım sistemi oluşturulmalı ve titizlikle uygulanmalı.
• Dikkati dağılmaya başladığında, hareketlilik ve kıpırdanmalar başladığında hareketli görevler verilmeli.
• Dikkat eksiliği yaşayan çocuğun, kendi davranışlarını yönetmeye yönelik her türlü çabası takdir edilmeli.
• Çocuğun ders gördüğü ve ders çalıştığı ortam dikkat dağıtıcı uyaranlardan arındırılmalı.
• Sürekli hadi hadi demenin işe yaramadığı bilinmeli.
• Çocuğa davranışlarıyla ilgili somut geri bildirimler verilmeli.
• Çocuğa, anne baba benzer şekilde tutarlı bir disiplin anlayışıyla yaklaşmalı.
• Dikkat eksiliği olan çocuğa olabildiğince sabırlı ve hoş görülü davranmalı.
Uzman Klinik Psikolog
Aygün Tuçe Ataş
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu yaşamın erken dönemlerinde ortaya çıkan akademik becerileri, sosyal becerileri olumsuz yönde etkileyen dikkat eksikliği, dürtüsellik ve hiperaktivitiyle belirgin gelişimsel bir bozukluktur. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunda şunlar gözlenir:
• Dikkat bozukluğu
• Dürtüsel davranma
• Aşırı hareketlilik (grafik)
Dikkat eksiliği hiperaktivite bozukluğunun 3 çeşidi vardır.
1. Birleşik tip, dikkat eksikliği, dürtüsellik ve hiperaktivitenin önde olduğu tip.
2. Dikkatsizliğin önde geldiği tip.
3. Hiperaktivite ve dürtüselliğin önde geldiği tip.
Aklımıza gelen bir şeyi yapmadan önce bunun uygun olup olmadığına karar verebilmek için öncelikle yanıtımızı belirli bir süre boyunca durdurmamız gerekir. Bu sistemin iyi çalışması için birden fazla sistemin uyumlu çalışması gerekir. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunda bu sistem sorunludur. Kısaca, dikkat eksikliği olan çocuklar kendilerine dur-düşün- yap komutunu vermekte ve uygulamakta güçlük çekerler.
Dikkatsizlik, dikkatini ayrıntılara, yaptığı işe verememe, okul ödevlerinde ve diğer etkinliklerde dikkatsizce hatalar yapma, dikkatin kolay dağılması, yönergeleri izlemede, verilen görevleri tamamlamada güçlük, unutkanlık, dinlemede güçlük ve zihinsel çaba gerektiren görevlerden kaçınma gibi belirtilerle kendini gösterir.
Hiperaktivite ve dürtüsellik, yerinde duramama, aşırı hareketlilik, ellerin ayakları kıpır kıpır olması, çok konuşma, oturmakta güçlük çekme, sırasını beklemekte güçlük çekme, sırasını beklemekte güçlük, isteklerini ertelemekte güçlük, başkasının sözünü kesme ve sakin kalmakta güçlük gibi belirtilerle kendini gösterir.
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğuna okula uyum sorunları, akademik başarısızlık, akran ilişkilerinde, aile içi ilişkilerde sorunlar eşlik edebilir.
Dikkat eksikliği hiperaktivite sorunu yaşadığı düşünülen çocukların öğretmenleri genellikle şu tarz şikayetlerde bulunurlar: Dikkati kolay dağılıyor, yerinde oturamıyor, yönergeleri takip edemiyor, dersi dinlemiyor, sırasını bekleyemiyor, sabırsız, sürekli yanındakilerle konuşuyor, arkadaşlarının dikkatini dağıtıyor,ufak hatalar yüzünden düşük not alıyor, çok hareketli, dikkat etse başarılı olacak, aklı başka yerde vb.
Dikkat eksikiği hiperaktivite bozukluğu tedavi edilmesi gereken bir bozukluktur, davranışçı terapiler, dikkat egzersizlerinin verildiği eğitimler ve ilaç tedavisi gibi pek çok tedavi türü vardır. Doğru tedavi yöntemlerinin seçilmesiyle dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunun yol açtığı güçlükler büyük oranda aşılabilir.
DİKKAT EKSİKLİĞİ TEDAVİSİ
Dikkat eksiliği hiperaktivite bozukluğu, tedavisi mutlaka yapılması gereken bir bozukluktur. Tedavi edilmediği takdirde davranış sorunları ve okul başarısızlıkları devam edecektir. Tedavi açısından erken tanı ve erken müdahalelerin önemi büyüktür. Dikkat eksiliği tedavisinde çocuğa özel en uygun tedavi yöntemleri seçilmeli ve uygulanmalıdır.
Dikkat eksiliği tedavisi için aşağıdaki yöntemler uygulanır:
• Davranışçı terapiler (davranış değiştirme programları)
• Kognitif stratejilere dayalı terapiler
• Özel eğitim (eğitsel tedavi , dikkat artırıcı egzersizler)
• Aile danışmanlığı
• Sosyal beceri eğitimi
• İlaç tedavisi
Davranışçı terapi, var olan uyum bozucu, olumsuz davranışları ortadan kaldırarak yerine yeni ve olumlu davranışın konulmasını sağlayan, ödül ve yaptırım sistemlerini de içeren bir yöntemler bütünüdür. Öğrenme ilkelerinin davranış bozukluğunu gidermek için kullanılmasını içerir.
Davranışçı terapide öncelikle davranış analizi yapılır, çocuğun problem davranışı nerede, ne zaman, kiminleyken ortaya çıkar, davranış öncesinde ne olur, davranış sonunda çocuk ne elde eder gibi. Davranış öncesi uyaranlar ve ya davranışın sonucu değiştirilerek çocuğun davranışları yeniden şekillendirilir . Ödül ve yaptırım sistemi uygulanır, simgesel ödül biriktirme, puan sistemi, mola zamanı, davranışsal kontrat gibi pek çok yöntemi vardır. Pek çok bilimsel araştırma dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunda davranışçı yöntemlerin oldukça etkili olduğunu göstermektedir.
Dikkat eksiliği tedavisi için çocuğun kendini yönetme becerilerini arttıran kognitif stratejilere dayalı terapiler de uygulanır. Çocuk kendi dikkatini nasıl gözlemleyeceğini, arttıracağını öğrenir, analitik düşünmeyi öğrenerek, bir sorunla karşılaştığında, onu nasıl çözebileceğini ve ya kendini nasıl durdurabileceğini öğrenir.
Dikkat eksikliği olan çocuğa gittikleri okullara ek olarak bir takım özel eğitimler verilmesi gerekmektedir. Eğitim programı dikkat eksikliği olan çocuğa özel olmalıdır. Onun dikkat özelliklerine, dikkatinin güçlü ve zayıf yanlarına göre düzenlenmelidir. Dikkatini odaklamasını sağlayan, dikkat süresini arttıran egzersizler yapılır. Bu egzersizlerle birlikte çocuğun işitsel dikkati, görsel dikkati arttırılır.
Dikkat eksikliği yaşayan çocuğa, ailenin uygun şekilde yaklaşması, doğru tutumları sergileyebilmesi için aile danışmanlığı alması gerekmektedir.
Dikkat eksiliği tedavisinde sosyal beceri eğitimi de önemli faydalar sağlamaktadır. Sosyal beceri eğitimi, bireyin içinde bulunduğu gruba uyum sağlamasını, toplumsal kurallara uymasını, kendini ifade edebilmesini sağlar. Sosyal beceri eğitimiyle, kurallara uymayı, akranlarıyla iyi geçinmeyi , arkadaş olmayı, dürtüselliğini denetleyebilmeyi, öfkesini kontrol edebilmeyi, duygularını uygun şekilde ifade etmeyi, zor durumlarla başa çıkabilmeyi öğrenir.
Pek çok araştırma, başta multimodel treatment study (çoklu tedavi yöntemlerinin araştırıldığı dünyadan yankı uyandıran araştırma) kombine tedavi denilen davranışsal müdahaleler ve ilaç tedavisinin birlikte kullanılmasını en etkili tedavi olduğunu kanıtlamaktadır.
DİKKAT EKSİLİĞİ OLAN ÇOCUĞA NASIL DAVRANMALI
Dikkat eksikliği ve hiperaktivitesi olan çocuklarla iletişimde ailelere ve öğretmenlere önemli görevler düşüyor. Öncelikle çocuğun uyum ve davranış sorunlarını yaramazlık gibi görülmemeli ve dikkat eksikliği ve hiperaktivitenin bir bozukluk olduğu kabul edilmeli, çocuğa sabırlı yaklaşılmalı.
Dikkat eksikliği hiperaktivitesi olan çocuklar için ailelere ve öğretmenlere öneriler:
• Dikkat eksikliği, hiperaktiviteyle ilgili kulaktan dolma bilgilerle hareket edilmemeli.
• Ezbere ilaç kullanılmamalı.
• Dikkat eksikliği yaşayan çocuğa verilecek yönergeler kısa, somut ve açık olmalı.
• Ders çalışma süreleri dikkat süresine göre ayarlanmalı, molalar verilmeli, çocuğun 1 saat masa başında ders çalışması beklenmemeli.
• Bir uzmanla iş birliği içinde çocuğa özel bir ödül-yaptırım sistemi oluşturulmalı ve titizlikle uygulanmalı.
• Dikkati dağılmaya başladığında, hareketlilik ve kıpırdanmalar başladığında hareketli görevler verilmeli.
• Dikkat eksiliği yaşayan çocuğun, kendi davranışlarını yönetmeye yönelik her türlü çabası takdir edilmeli.
• Çocuğun ders gördüğü ve ders çalıştığı ortam dikkat dağıtıcı uyaranlardan arındırılmalı.
• Sürekli hadi hadi demenin işe yaramadığı bilinmeli.
• Çocuğa davranışlarıyla ilgili somut geri bildirimler verilmeli.
• Çocuğa, anne baba benzer şekilde tutarlı bir disiplin anlayışıyla yaklaşmalı.
• Dikkat eksiliği olan çocuğa olabildiğince sabırlı ve hoş görülü davranmalı.
Uzman Klinik Psikolog
Aygün Tuçe Ataş
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Aygün Tuçe ATAŞ'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Aygün Tuçe ATAŞ'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
dikkat eksikliği, hiparaktivite bozukluğu, hiperaktivite, dikkat, dikkat eksikliği tedavisi, dikkatsizlik, dikkat arttırma, dehb
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
