Anneliğe Uyum Süreci ve Doğum Sonrasında Yaşanabilecek Psikolojik Problemler
Bebek sahibi olma çoğu durumda hevesle beklenen ve özel hazırlıklar yapılarak karşılanan bir yaşam olayı olmasına rağmen, doğumdan sonra yaşama eklenen yeni sorumluluklar, yeni düzenlemeler, aile içinde değişen roller ve tüm bunlara uyum sağlama süreci yeni annelerde belli düzeyde stres oluşturabilmektedir. Anneliğe uyum süreci; anne olmaya karar verme, hamilelikte annelik duygularını hissetme ve bu dönemlerin yanında doğum sonrasında değişecek olan hayatın sorumluluğunu alma aşamalarının bir bütünüdür. Anne olmaya karar verme başlı başına bir sorumluluk olduğu gibi, bu aşamada kabullenilen gelecekteki değişimler diğer aşamalarda yaşanacakları da kolaylaştırır. Anne adayının hayatında karşılaşması olası değişimler; eşle ve arkadaşlarla olan ilişkilerde, dış görünüşte değişim, kendi kendini algılama ve değerlendirmede gelişim/farklılıklar, kendini anne olarak görmeye başlama, (çalışıyorsa) iş yaşamında yapılması gereken düzenlemeler, işten ayrılma/geri dönüş zamanlarına uyum sağlama olarak sıralanabilir.
Annelik rolünün kazanılması ise hamilelik döneminde başlayıp doğum sonrasında da devam eden bir süreçtir. Doğum sonrasında yeni annelerde ‘’yeterli bir anne miyim?’’, ‘’çocuğuma iyi bakabilecek miyim?’’ gibi düşünceler olabilmektedir. Bu türde, ihtiyacını sadece ağlama yoluyla iletebilen bir varlığı her zaman anlayamama, uygun tepkileri verememe kaygıları normaldir. Ancak bu davranışların ve annelik rolünün kazanılması zaman istediği için bu tür soruların annenin tüm yaşantısını kaplaması sadece kaygı üretir ve engelleyicidir. Annelik rolünün kazanılması doğumu takip eden 3-10 ay arasında gerçekleşir. Dört aşamasından bahsedilebilir. İlk aşama, hamilelik döneminde başlayan ‘’anneliğe hazırlanma’’ sürecidir. Bu dönemde anne adayı çevresindeki anne rolünü kazanmış olan kişileri, özellikle kendi annesini, izler ve model alır. İkinci aşama olan doğum sonrasında kişi çevresinden beklenen şekilde hareket eder, model aldığı davranışları uygular. Üçüncü aşamada anne kendi stilini ve davranış tarzını geliştirmeye, kurallarını uygulamaya başlar. Son aşamada ise artık anne olarak rahattır ve kendi fikirlerine, davranışlarına güvenli bir şekilde sahip olur.
Tüm bu süreçler önemli sorunlar yaşamadan da geçirilebilir, ancak bazen psikolojik durumda rahatsızlıklara yol açan, kontrol hissinin yitirildiği durumlar görülebilir. Bunlardan bazıları, annelik hüznü, doğum sonrası depresyon ve doğum sonrası psikozdur.
Annelik Hüznü
Yeni annelerin %50-%85’i doğumdan 2-3 gün sonra başlayan ve 1-2 hafta devam edebilen ‘’annelik hüznü’’ olarak adlandırılan bir dönem yaşayabilmektedir. Bu dönemde kişide ağlama, yorgunluk, eleştirilere karşı aşırı hassaslık, sinirlilik, konsantrasyon güçlüğü, uyku bozukluğu, kaygı, duygudurumda hızlı değişimler, kayıp ve keder hissi görülebilir. Tüm bunlar bebeğe bakımı etkilemez, özel bir tedaviye gerek kalmadan kendiliğinden ortadan kalkabilir. Ancak bu belirtilere ek olarak başka belirtiler de görülmeye başlanır ve bir aydan daha uzun sürerse doğum sonrası depresyondan şüphelenilebilir. Çoğu depresif durumlar ve kaygı halleri başta da bahsedilen annelik rolünü benimsemede yaşanan zorluklarla alakalıdır. ‘’Yetersizim’’ veya ‘’beceriksizim’’ gibi düşünceler ve olumsuz duygular kişinin gün içerisinde başka bir iş yapmasına engel oluyorsa ve yaşam artık bu düşünce ve duygularla baş etme mücadelesine dönüşmüşse, psikolojik yardım almak gerekir.
Doğum Sonrası Depresyon
Yeni doğum yapan annelerin %10-%15’inde görülebilen doğum sonrası depresyonda düşüncelerde, hareketlerde, konuşmada yavaşlama, mutsuzluk, sinirlilik, isteksizlik, genel bir çökkünlük hali, değersizlik, suçluluk, başarısızlık, çaresizlik, karamsarlık düşünceleri ve duyguları, durgunluk, benlik saygısında azalma, yorgunluk, dikkat ve konsantrasyonda azalma gibi belirtiler ön plandadır. Bu durumu annelik hüznünden ayırmak önemlidir. Annelik hüznünde işlevsellik etkilenmezken doğum sonrası depresyonda aileye karşı ilgisizlik, bebeğe karşı olumsuz duygular besleme, bebeği istememe gibi hem anneyi hem aileyi etkileyen bir durum görülür. Bu durumda mutlaka bir tedavi sürecine başlanmalıdır. Aksi takdirde 1-2 yıl devam edebilen depresyon sürecinde bebeği, anneyi ve aileyi oldukça sıkıntılı bir süreç bekleyecektir. Annesi doğum sonrası depresyon yaşayan bir bebek, yeterli ilgiyi ve bakımı alamazsa yaşamının ilerleyen evrelerinde diğer insanlarla ilişkilerinde güvensizlik ve bağlanamama gibi sorunlarla karşılaşabilir. Bu sebeple anne ağır bir depresyon yaşıyorsa ‘’ilaç kullanırsam bebeğimi emziremem’’ diye düşünmemesi, gerekli olduğu takdirde ilaç kullanması gerekir. Çünkü bebeğin beslenme kadar ruhsal olarak sağlıklı bir anne ile bağ kurması da en temel ihtiyaçlarındandır. İlaç ile beraber psikoterapi de daha hızlı bir iyileşmeyi sağlamaktadır. Doğum sonrası depresyona ortam hazırlayabilecek bazı faktörler: daha önce yaşanan depresyon dönemleri, sosyal destek eksikliği, doğumla beraber bazı hormon düzeylerinin birden düşmesi, anne olmaya dair yetersizlik düşünceleri ile başa çıkamama, annenin kendini ödüllendirici aktivitelerden mahrum kalması olarak sıralanabilir.
Doğum Sonrası Psikoz
Doğum sonrasında 1000’de 1 oranda görülebilen başka bir psikolojik problem de doğum sonrası psikozdur. Bu durumda halüsinasyonlar (gerçekte olmayan görüntüler görme/sesler duyma) ve hezeyanlar (gerçek dışı düşüncelere inanma), önceden kestirilemeyen duygu dalgalanmaları görülür. Genellikle doğumdan sonraki 2 gün- 3 hafta arasında belirtiler başlayabilir. Hezeyanlar özellikle bebek üzerine odaklanır. Evin içindeki bazı varlıkların bebeğe zarar vereceği düşüncesi yoğun olabilir. Bu gibi durumlarda anne bebeğe karşı aşırı koruyucu takıntılar geliştirebilir. Özellikle hamilelik öncesinde bazı obsesif-kompulsif belirtiler varsa, doğumdan sonra bunların alanı genişleyebilir ve yaşamı daha da zorlaştırabilir. Hatta bazı vakalarda intihar düşünce ve girişimleri bile olabilir. Doğum sonrası psikozu son derece acil ve profesyonel yardım gerektiren ciddi bir durumdur. Sıklıkla hastaneye yatırılarak tedavi gerekir. Bu durumu yaşayanların %95′i uygun bir tedavi ile 2-3 ay içinde iyileşir.
Özellikle ek bir tedaviye gerek olmayan annelik hüznü gibi problemlerin üstesinden gelebilmek için sosyal destek ve annenin kendini ihmal etmemesi ciddi önem taşımaktadır. Anne kendisini ihmal ederse, bu bebeğin psikolojik durumuna da yansıyacaktır. Bebeğe bakımın getirdiği kısıtlanmalar olsa da, annenin yeme ve uyku düzenine dikkat etmesi, egzersiz ve kısa da olsa yürüyüşler yapması, dışarı çıkıp hava alması, kendisini eve hapsetmemesi, önceden geliştirdiği kendini ödüllendirici faaliyetleri varsa mümkün olduğu kadar onlara devam etmesi bahsedilen sıkıntılardan koruyucu eylemler olacaktır.
Kaynaklar:
Erdem Ö ve ark (2009). Doğum Sonrası Hüzün ve Doğum Sonrası Depresyon. Konuralp Tıp Dergisi 1 (1), 32-37.
Çalık KY, Aktaş S (2011). Gebelikte Depresyon. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 3(1), 142-162.
Beydağ KD (2007). Doğum Sonu Dönemde Anneliğe Uyum ve Hemşirenin Rolü. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 6(6), 479-484.
Annelik rolünün kazanılması ise hamilelik döneminde başlayıp doğum sonrasında da devam eden bir süreçtir. Doğum sonrasında yeni annelerde ‘’yeterli bir anne miyim?’’, ‘’çocuğuma iyi bakabilecek miyim?’’ gibi düşünceler olabilmektedir. Bu türde, ihtiyacını sadece ağlama yoluyla iletebilen bir varlığı her zaman anlayamama, uygun tepkileri verememe kaygıları normaldir. Ancak bu davranışların ve annelik rolünün kazanılması zaman istediği için bu tür soruların annenin tüm yaşantısını kaplaması sadece kaygı üretir ve engelleyicidir. Annelik rolünün kazanılması doğumu takip eden 3-10 ay arasında gerçekleşir. Dört aşamasından bahsedilebilir. İlk aşama, hamilelik döneminde başlayan ‘’anneliğe hazırlanma’’ sürecidir. Bu dönemde anne adayı çevresindeki anne rolünü kazanmış olan kişileri, özellikle kendi annesini, izler ve model alır. İkinci aşama olan doğum sonrasında kişi çevresinden beklenen şekilde hareket eder, model aldığı davranışları uygular. Üçüncü aşamada anne kendi stilini ve davranış tarzını geliştirmeye, kurallarını uygulamaya başlar. Son aşamada ise artık anne olarak rahattır ve kendi fikirlerine, davranışlarına güvenli bir şekilde sahip olur.
Tüm bu süreçler önemli sorunlar yaşamadan da geçirilebilir, ancak bazen psikolojik durumda rahatsızlıklara yol açan, kontrol hissinin yitirildiği durumlar görülebilir. Bunlardan bazıları, annelik hüznü, doğum sonrası depresyon ve doğum sonrası psikozdur.
Annelik Hüznü
Yeni annelerin %50-%85’i doğumdan 2-3 gün sonra başlayan ve 1-2 hafta devam edebilen ‘’annelik hüznü’’ olarak adlandırılan bir dönem yaşayabilmektedir. Bu dönemde kişide ağlama, yorgunluk, eleştirilere karşı aşırı hassaslık, sinirlilik, konsantrasyon güçlüğü, uyku bozukluğu, kaygı, duygudurumda hızlı değişimler, kayıp ve keder hissi görülebilir. Tüm bunlar bebeğe bakımı etkilemez, özel bir tedaviye gerek kalmadan kendiliğinden ortadan kalkabilir. Ancak bu belirtilere ek olarak başka belirtiler de görülmeye başlanır ve bir aydan daha uzun sürerse doğum sonrası depresyondan şüphelenilebilir. Çoğu depresif durumlar ve kaygı halleri başta da bahsedilen annelik rolünü benimsemede yaşanan zorluklarla alakalıdır. ‘’Yetersizim’’ veya ‘’beceriksizim’’ gibi düşünceler ve olumsuz duygular kişinin gün içerisinde başka bir iş yapmasına engel oluyorsa ve yaşam artık bu düşünce ve duygularla baş etme mücadelesine dönüşmüşse, psikolojik yardım almak gerekir.
Doğum Sonrası Depresyon
Yeni doğum yapan annelerin %10-%15’inde görülebilen doğum sonrası depresyonda düşüncelerde, hareketlerde, konuşmada yavaşlama, mutsuzluk, sinirlilik, isteksizlik, genel bir çökkünlük hali, değersizlik, suçluluk, başarısızlık, çaresizlik, karamsarlık düşünceleri ve duyguları, durgunluk, benlik saygısında azalma, yorgunluk, dikkat ve konsantrasyonda azalma gibi belirtiler ön plandadır. Bu durumu annelik hüznünden ayırmak önemlidir. Annelik hüznünde işlevsellik etkilenmezken doğum sonrası depresyonda aileye karşı ilgisizlik, bebeğe karşı olumsuz duygular besleme, bebeği istememe gibi hem anneyi hem aileyi etkileyen bir durum görülür. Bu durumda mutlaka bir tedavi sürecine başlanmalıdır. Aksi takdirde 1-2 yıl devam edebilen depresyon sürecinde bebeği, anneyi ve aileyi oldukça sıkıntılı bir süreç bekleyecektir. Annesi doğum sonrası depresyon yaşayan bir bebek, yeterli ilgiyi ve bakımı alamazsa yaşamının ilerleyen evrelerinde diğer insanlarla ilişkilerinde güvensizlik ve bağlanamama gibi sorunlarla karşılaşabilir. Bu sebeple anne ağır bir depresyon yaşıyorsa ‘’ilaç kullanırsam bebeğimi emziremem’’ diye düşünmemesi, gerekli olduğu takdirde ilaç kullanması gerekir. Çünkü bebeğin beslenme kadar ruhsal olarak sağlıklı bir anne ile bağ kurması da en temel ihtiyaçlarındandır. İlaç ile beraber psikoterapi de daha hızlı bir iyileşmeyi sağlamaktadır. Doğum sonrası depresyona ortam hazırlayabilecek bazı faktörler: daha önce yaşanan depresyon dönemleri, sosyal destek eksikliği, doğumla beraber bazı hormon düzeylerinin birden düşmesi, anne olmaya dair yetersizlik düşünceleri ile başa çıkamama, annenin kendini ödüllendirici aktivitelerden mahrum kalması olarak sıralanabilir.
Doğum Sonrası Psikoz
Doğum sonrasında 1000’de 1 oranda görülebilen başka bir psikolojik problem de doğum sonrası psikozdur. Bu durumda halüsinasyonlar (gerçekte olmayan görüntüler görme/sesler duyma) ve hezeyanlar (gerçek dışı düşüncelere inanma), önceden kestirilemeyen duygu dalgalanmaları görülür. Genellikle doğumdan sonraki 2 gün- 3 hafta arasında belirtiler başlayabilir. Hezeyanlar özellikle bebek üzerine odaklanır. Evin içindeki bazı varlıkların bebeğe zarar vereceği düşüncesi yoğun olabilir. Bu gibi durumlarda anne bebeğe karşı aşırı koruyucu takıntılar geliştirebilir. Özellikle hamilelik öncesinde bazı obsesif-kompulsif belirtiler varsa, doğumdan sonra bunların alanı genişleyebilir ve yaşamı daha da zorlaştırabilir. Hatta bazı vakalarda intihar düşünce ve girişimleri bile olabilir. Doğum sonrası psikozu son derece acil ve profesyonel yardım gerektiren ciddi bir durumdur. Sıklıkla hastaneye yatırılarak tedavi gerekir. Bu durumu yaşayanların %95′i uygun bir tedavi ile 2-3 ay içinde iyileşir.
Özellikle ek bir tedaviye gerek olmayan annelik hüznü gibi problemlerin üstesinden gelebilmek için sosyal destek ve annenin kendini ihmal etmemesi ciddi önem taşımaktadır. Anne kendisini ihmal ederse, bu bebeğin psikolojik durumuna da yansıyacaktır. Bebeğe bakımın getirdiği kısıtlanmalar olsa da, annenin yeme ve uyku düzenine dikkat etmesi, egzersiz ve kısa da olsa yürüyüşler yapması, dışarı çıkıp hava alması, kendisini eve hapsetmemesi, önceden geliştirdiği kendini ödüllendirici faaliyetleri varsa mümkün olduğu kadar onlara devam etmesi bahsedilen sıkıntılardan koruyucu eylemler olacaktır.
Kaynaklar:
Erdem Ö ve ark (2009). Doğum Sonrası Hüzün ve Doğum Sonrası Depresyon. Konuralp Tıp Dergisi 1 (1), 32-37.
Çalık KY, Aktaş S (2011). Gebelikte Depresyon. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 3(1), 142-162.
Beydağ KD (2007). Doğum Sonu Dönemde Anneliğe Uyum ve Hemşirenin Rolü. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 6(6), 479-484.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Anneliğe Uyum Süreci ve Doğum Sonrasında Yaşanabilecek Psikolojik Problemler" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Bengisu Nehir AYDIN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Bengisu Nehir AYDIN'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
