Ms (Multıpl Skleroz)
MS (MULTIPL SKLEROZ)
Eğer bu yazıyı okumaya başlamışsanız ya size Multipl Skleroz (MS) tanısı konmuştur veya tanı konulma süreci içindesinizdir. Ayrıca, bu tanının konduğu bir kimsenin eşi, akrabası veya arkadaşı da olabilirsiniz. Öfke, şok, kaygı, acı, korku ve uzun bir tanı konulma sürecinden geçtiyseniz belki rahatlama gibi yoğun ve karmaşık duygular yaşıyor olabilirsiniz. Aynı zamanda, aklınızda yığınlarca fikir ve kime, nasıl soracağınızı bilemediğiniz; belki de sormaktan ya da cevaplarını duymaktan çekindiğiniz yüzlerce soru olabilir. Yazıyı okumaya başlamadan önce yalnız olmadığınızı lütfen hatırlayın.
Multipl skleroz (MS), kişinin bağışıklık sistemindeki bir nevi bozukluk sonucu merkezi sinir sistemini oluşturan beyin ve omurilikte çok sayıda plaklar oluşmasıyla seyreden hastalıktır. Vücudu savunmakla görevli hücrelerin nedeni bilinmeyen bir şekilde sinir hücrelerinin çevresinde bulunan miyelin kılıfını, vücuda yabancı bir madde gibi algılaması ve onu yok etmeye çalışması ile hastalık belirtileri ortaya çıkar. Burada bağışıklık sisteminin yetmezliği değil, şaşkınlığı söz konusudur. MS’li hastalarda bağışıklık sistemi normal hatta daha iyi çalışmaktadır. Ancak yanlış yönlenme ile kendine zarar vermektedir. Bir süre sonra vücut bunun farkına varıp düzeltmeye çalışmaktadır. Bağışıklık sisteminin yaşadığı bu şaşkınlığın nedeni günümüzde halen bilinmemektedir.
Bu hastalığa neden 'Multipl Skleroz' adı verilmiştir?
Skleroz sözcüğü, Yunanca'da sert anlamına gelen 'skleroz' sözcüğünden türetilmiştir. Multipl sklerozda, zarar gören sinirlerin çevresinde 'lekeler' (ayrıca lezyonlar veya izler olarak da bilinir) gelişir. 'Multipl' sözcüğü, merkezi sinir sisteminde miyelinin zarar görmüş olabileceği birden çok ve farklı bölgeler için kullanılmaktadır. Lezyonlar, yapılan taramalarda ortaya çıkar; ancak çok sayıda lezyon veya iz bulunması, her zaman MS'in şiddetli olduğunu göstermez. MS, bu anlamda karmaşık bir hastalıktır.
Günümüzde halen hastalığın kesin tedavisi yoktur. Ancak atakların sıklık ve şiddetini azaltmaya, hastalığın ilerlemesini yavaşlatmaya yönelik tedaviler bulunmaktadır. MS'in ortaya çıkış nedenlerine yönelik, yeni belirti tedavilerine ve hastalığın seyrini değiştirmeye yönelik yeni ilaçlara ilişkin yapılan çalışmalar tüm dünyada halen sürmektedir ve son yıllarda bilim adamları bu alanda önemli gelişmeler kaydetmişlerdir. Elbette bu hastalığı doğrudan ortadan kaldırmaya yönelik bir sihir bulunmamasına karşın; doktorlar, araştırmalar sayesinde MS, tedavisi ve MS'le başa çıkma yöntemleri hakkında daha fazla bilgiye ulaşılacağı konusunda hemfikirlerdir.
MS'in özelliklerine gelince, bulaşıcı bir hastalık değildir; tümüyle iyileştirilememesine rağmen, ölümcül veya yaşamı tümden tehdit eden bir hastalık da değildir. Şeker hastalığına benzer biçimde, MS de kronik bir hastalıktır; vücudunuz bu hastalığı bir kez geliştirdiğinde yaşam boyu sizinle kalır. Bununla birlikte MS'li insanların çoğu, normal bir yaşam süresine sahiptir.
MS olduğunuzu öğrendiğinizde..
Size MS hastası olduğunuz söylendiğinde, ne şekilde hissetmeniz veya davranmanız gerektiğini söyleyen belirgin kurallar yoktur. Bu durum herkesi farklı şekilde etkiler ve her birey bu beklenmeyen ve şok etkisi yaratan habere farklı şekilde tepki gösterir. Doktorunuz, eşiniz, aileniz veya yakın arkadaşlarınız bile olsa, hiç kimse ne hissetmeniz veya hissetmemeniz gerektiğini veya nasıl bir tepki göstermeniz gerektiğini size söyleyemez.
Muhtemelen birden ağlamaya başlayabilir veya afallayıp sessizliğe gömülebilirsiniz. Sıklıkla karşılaşılan duygusal yanıtlardan biri de kendiniz için üzülmek ve "Neden ben?" sorusunu sıklıkla kendinize sormaktır. Tam tersi öfkelenebilirsiniz ve diğer insanlara kızabilirsiniz. Kendi hayatınızı sorgulamaya başlayabilir, nerede hata yaptığınızı düşünmeye başlayabilirsiniz. Hasta olduğunuzu öğrenmeden önceki sağlıklılık halinizi yitirdiğiniz için büyük bir keder duyabilirsiniz. Kendinizi suçlu hissedip MS'i hak edecek ne yaptığınızı merak edebilirsiniz. Gelecekte nasıl olacağınızı merak etmek, hastalığın seyrinin nasıl olacağını sürekli düşünmek de hastalığın öğrenildiği zaman verilen doğal tepkiler arasında yer alır. Bu duygu ve düşünce yoğunluğu ve karmaşasının yanı sıra açıklanamayan belirtiler, şüpheler ve korkularla dolu uzun zamanlardan sonra, sorunuzun yanıtını almış olmanızın getirdiği bir rahatlama duygusu hissetmek de az rastlanan bir durum değildir.
Size konan tanıyı, yüksek bir yere çıkarak herkese haykırmak isteyebilir veya bunu sır olarak saklamak isteyebilirsiniz ya da bütünüyle bu hasta olma, bu hastalığa yakalanmış olma durumunu tümüyle yadsıyabilir ve gündelik yaşantınızı sürdürmeyi deneyebilirsiniz. MS'le beraber gelen ve atak olarak adlandırılan durumların sizi gündelik hayatta yapabilirken yapamaz duruma getirdiği olaylarda kendinize öfkelenebilirsiniz. Bu tanı, sizi MS hakkında şimdiye kadar yazılmış olan her şeyi okumaya teşvik edebilir ve siz adeta hastalığı tümüyle kontrol altına almak istercesine her şeyi öğrenmeye çalışabilirsiniz. Muhtemelen yazılmış olan her şey içinden en kötü olanları gözünüze çarpacaktır ve sizi umutsuzluğa sürükleyecektir.
Ayrıca, sonraki birkaç yıl içinde herhangi bir zamanda, tüm bu duyguları bir arada veya art arda da yaşayabilirsiniz. Bunların tümü normal tepkilerdir.
MS'i yönetmek
Öncelikli olarak MS hakkında doğru bilgilere ulaşmanız çok önemlidir ve bu kendinizle ilgili bilinçli kararlar verebilecek konumda olmanızı sağlar. MS'e dair internette ya da gazetelerin çeşitli eklerinde yer alan bilgilerin her zaman doğru olmayabileceğini, zaman zaman abartılı ya da en uçlardaki örnekler olabileceğini akıldan çıkarmamak gerekir. Bu nedenle okuduğunuz bilgilerin doğru, tarafsız ve güncel olması çok önemlidir; çünkü böylece durumunuzu etkili bir biçimde yönetebilir ve doğru seçimler yapabilirsiniz. Unutmamak gerekir ki; birtakım firmalar, kar amaçlı olduklarından size ek yöntemler, terapiler ve cihazlar satmaya çalışabilir ve sizi sömürmeyi deneyebilirler.
MS'le ilgili doğru bilgilere öncelikli olarak hekiminizden ve size destek sağlayan sağlık bakım ekibinizden, MS Derneği'nden ve diğer gönüllü kuruluşlardan ulaşmayı deneyin.
Hastalığın tekrarlama dönemini yönetmek
Hastalığı hafifletici ilaçlar
Son birkaç yıl içinde, MS'in seyrini etkileyebilen veya hafifletebilen ilaçlar geliştirilmiştir (hastalığı hafifletici ilaçlar). Bu ilaçların, MS'te miyeline karşı bağışıklık tepkisini baskıladıkları düşünülmektedir. Hastalığı hafifletici ilaçlar MS'i iyileştirmese de, MS ataklarının sayısını ve şiddetini azaltmaktadırlar.
Tedavi ölçütlerini karşılayan MS hastaları bu ilaçlara ulaşabilirler. Bu konuyla ilgili daha ayrıntılı bilgi almak için nöroloğunuza, MS hemşirenize mutlaka başvurmalısınız.
MS hastası olarak siz, durumunuzla ilgili diğer herkesten daha fazla bilgi sahibi olacaksınız. Vücudunuzdaki değişikliklerin, farklı belirtilerin sizi nasıl etkilediğini hem zihinsel hem de fiziksel olarak en çok siz biliyorsunuz ve deneyimliyorsunuz; bu sebeple durumunuzla ilgili tüm değişiklikleri izleyecek en uygun kişi de sizsiniz. Belirtilerinizi kötüleştirebilecek tetikleyicilerden kaçınmak için kişisel bilgilerinizi kullanmanız faydalı olacaktır. Hekiminizin önerilerine mutlaka uymalı, ayrıca gerekli durumlarda hemşirenizden de destek almayı ihmal etmemelisiniz. MS hakkında doğru bilgilere ulaşmanızın çok önemli olduğunu ve bunun kendinizle ilgili bilinçli kararlar verebilecek konumda olmanız anlamına geldiğini unutmayın. Ne kadar çok bilgi sahibi olursanız, size yardımcı olmaya çalışan uzmanların işini o kadar kolaylaştırırsınız.
Eğer bu yazıyı okumaya başlamışsanız ya size Multipl Skleroz (MS) tanısı konmuştur veya tanı konulma süreci içindesinizdir. Ayrıca, bu tanının konduğu bir kimsenin eşi, akrabası veya arkadaşı da olabilirsiniz. Öfke, şok, kaygı, acı, korku ve uzun bir tanı konulma sürecinden geçtiyseniz belki rahatlama gibi yoğun ve karmaşık duygular yaşıyor olabilirsiniz. Aynı zamanda, aklınızda yığınlarca fikir ve kime, nasıl soracağınızı bilemediğiniz; belki de sormaktan ya da cevaplarını duymaktan çekindiğiniz yüzlerce soru olabilir. Yazıyı okumaya başlamadan önce yalnız olmadığınızı lütfen hatırlayın.
Multipl skleroz (MS), kişinin bağışıklık sistemindeki bir nevi bozukluk sonucu merkezi sinir sistemini oluşturan beyin ve omurilikte çok sayıda plaklar oluşmasıyla seyreden hastalıktır. Vücudu savunmakla görevli hücrelerin nedeni bilinmeyen bir şekilde sinir hücrelerinin çevresinde bulunan miyelin kılıfını, vücuda yabancı bir madde gibi algılaması ve onu yok etmeye çalışması ile hastalık belirtileri ortaya çıkar. Burada bağışıklık sisteminin yetmezliği değil, şaşkınlığı söz konusudur. MS’li hastalarda bağışıklık sistemi normal hatta daha iyi çalışmaktadır. Ancak yanlış yönlenme ile kendine zarar vermektedir. Bir süre sonra vücut bunun farkına varıp düzeltmeye çalışmaktadır. Bağışıklık sisteminin yaşadığı bu şaşkınlığın nedeni günümüzde halen bilinmemektedir.
Bu hastalığa neden 'Multipl Skleroz' adı verilmiştir?
Skleroz sözcüğü, Yunanca'da sert anlamına gelen 'skleroz' sözcüğünden türetilmiştir. Multipl sklerozda, zarar gören sinirlerin çevresinde 'lekeler' (ayrıca lezyonlar veya izler olarak da bilinir) gelişir. 'Multipl' sözcüğü, merkezi sinir sisteminde miyelinin zarar görmüş olabileceği birden çok ve farklı bölgeler için kullanılmaktadır. Lezyonlar, yapılan taramalarda ortaya çıkar; ancak çok sayıda lezyon veya iz bulunması, her zaman MS'in şiddetli olduğunu göstermez. MS, bu anlamda karmaşık bir hastalıktır.
Günümüzde halen hastalığın kesin tedavisi yoktur. Ancak atakların sıklık ve şiddetini azaltmaya, hastalığın ilerlemesini yavaşlatmaya yönelik tedaviler bulunmaktadır. MS'in ortaya çıkış nedenlerine yönelik, yeni belirti tedavilerine ve hastalığın seyrini değiştirmeye yönelik yeni ilaçlara ilişkin yapılan çalışmalar tüm dünyada halen sürmektedir ve son yıllarda bilim adamları bu alanda önemli gelişmeler kaydetmişlerdir. Elbette bu hastalığı doğrudan ortadan kaldırmaya yönelik bir sihir bulunmamasına karşın; doktorlar, araştırmalar sayesinde MS, tedavisi ve MS'le başa çıkma yöntemleri hakkında daha fazla bilgiye ulaşılacağı konusunda hemfikirlerdir.
MS'in özelliklerine gelince, bulaşıcı bir hastalık değildir; tümüyle iyileştirilememesine rağmen, ölümcül veya yaşamı tümden tehdit eden bir hastalık da değildir. Şeker hastalığına benzer biçimde, MS de kronik bir hastalıktır; vücudunuz bu hastalığı bir kez geliştirdiğinde yaşam boyu sizinle kalır. Bununla birlikte MS'li insanların çoğu, normal bir yaşam süresine sahiptir.
MS olduğunuzu öğrendiğinizde..
Size MS hastası olduğunuz söylendiğinde, ne şekilde hissetmeniz veya davranmanız gerektiğini söyleyen belirgin kurallar yoktur. Bu durum herkesi farklı şekilde etkiler ve her birey bu beklenmeyen ve şok etkisi yaratan habere farklı şekilde tepki gösterir. Doktorunuz, eşiniz, aileniz veya yakın arkadaşlarınız bile olsa, hiç kimse ne hissetmeniz veya hissetmemeniz gerektiğini veya nasıl bir tepki göstermeniz gerektiğini size söyleyemez.
Muhtemelen birden ağlamaya başlayabilir veya afallayıp sessizliğe gömülebilirsiniz. Sıklıkla karşılaşılan duygusal yanıtlardan biri de kendiniz için üzülmek ve "Neden ben?" sorusunu sıklıkla kendinize sormaktır. Tam tersi öfkelenebilirsiniz ve diğer insanlara kızabilirsiniz. Kendi hayatınızı sorgulamaya başlayabilir, nerede hata yaptığınızı düşünmeye başlayabilirsiniz. Hasta olduğunuzu öğrenmeden önceki sağlıklılık halinizi yitirdiğiniz için büyük bir keder duyabilirsiniz. Kendinizi suçlu hissedip MS'i hak edecek ne yaptığınızı merak edebilirsiniz. Gelecekte nasıl olacağınızı merak etmek, hastalığın seyrinin nasıl olacağını sürekli düşünmek de hastalığın öğrenildiği zaman verilen doğal tepkiler arasında yer alır. Bu duygu ve düşünce yoğunluğu ve karmaşasının yanı sıra açıklanamayan belirtiler, şüpheler ve korkularla dolu uzun zamanlardan sonra, sorunuzun yanıtını almış olmanızın getirdiği bir rahatlama duygusu hissetmek de az rastlanan bir durum değildir.
Size konan tanıyı, yüksek bir yere çıkarak herkese haykırmak isteyebilir veya bunu sır olarak saklamak isteyebilirsiniz ya da bütünüyle bu hasta olma, bu hastalığa yakalanmış olma durumunu tümüyle yadsıyabilir ve gündelik yaşantınızı sürdürmeyi deneyebilirsiniz. MS'le beraber gelen ve atak olarak adlandırılan durumların sizi gündelik hayatta yapabilirken yapamaz duruma getirdiği olaylarda kendinize öfkelenebilirsiniz. Bu tanı, sizi MS hakkında şimdiye kadar yazılmış olan her şeyi okumaya teşvik edebilir ve siz adeta hastalığı tümüyle kontrol altına almak istercesine her şeyi öğrenmeye çalışabilirsiniz. Muhtemelen yazılmış olan her şey içinden en kötü olanları gözünüze çarpacaktır ve sizi umutsuzluğa sürükleyecektir.
Ayrıca, sonraki birkaç yıl içinde herhangi bir zamanda, tüm bu duyguları bir arada veya art arda da yaşayabilirsiniz. Bunların tümü normal tepkilerdir.
MS'i yönetmek
Öncelikli olarak MS hakkında doğru bilgilere ulaşmanız çok önemlidir ve bu kendinizle ilgili bilinçli kararlar verebilecek konumda olmanızı sağlar. MS'e dair internette ya da gazetelerin çeşitli eklerinde yer alan bilgilerin her zaman doğru olmayabileceğini, zaman zaman abartılı ya da en uçlardaki örnekler olabileceğini akıldan çıkarmamak gerekir. Bu nedenle okuduğunuz bilgilerin doğru, tarafsız ve güncel olması çok önemlidir; çünkü böylece durumunuzu etkili bir biçimde yönetebilir ve doğru seçimler yapabilirsiniz. Unutmamak gerekir ki; birtakım firmalar, kar amaçlı olduklarından size ek yöntemler, terapiler ve cihazlar satmaya çalışabilir ve sizi sömürmeyi deneyebilirler.
MS'le ilgili doğru bilgilere öncelikli olarak hekiminizden ve size destek sağlayan sağlık bakım ekibinizden, MS Derneği'nden ve diğer gönüllü kuruluşlardan ulaşmayı deneyin.
Hastalığın tekrarlama dönemini yönetmek
Hastalığı hafifletici ilaçlar
Son birkaç yıl içinde, MS'in seyrini etkileyebilen veya hafifletebilen ilaçlar geliştirilmiştir (hastalığı hafifletici ilaçlar). Bu ilaçların, MS'te miyeline karşı bağışıklık tepkisini baskıladıkları düşünülmektedir. Hastalığı hafifletici ilaçlar MS'i iyileştirmese de, MS ataklarının sayısını ve şiddetini azaltmaktadırlar.
Tedavi ölçütlerini karşılayan MS hastaları bu ilaçlara ulaşabilirler. Bu konuyla ilgili daha ayrıntılı bilgi almak için nöroloğunuza, MS hemşirenize mutlaka başvurmalısınız.
MS hastası olarak siz, durumunuzla ilgili diğer herkesten daha fazla bilgi sahibi olacaksınız. Vücudunuzdaki değişikliklerin, farklı belirtilerin sizi nasıl etkilediğini hem zihinsel hem de fiziksel olarak en çok siz biliyorsunuz ve deneyimliyorsunuz; bu sebeple durumunuzla ilgili tüm değişiklikleri izleyecek en uygun kişi de sizsiniz. Belirtilerinizi kötüleştirebilecek tetikleyicilerden kaçınmak için kişisel bilgilerinizi kullanmanız faydalı olacaktır. Hekiminizin önerilerine mutlaka uymalı, ayrıca gerekli durumlarda hemşirenizden de destek almayı ihmal etmemelisiniz. MS hakkında doğru bilgilere ulaşmanızın çok önemli olduğunu ve bunun kendinizle ilgili bilinçli kararlar verebilecek konumda olmanız anlamına geldiğini unutmayın. Ne kadar çok bilgi sahibi olursanız, size yardımcı olmaya çalışan uzmanların işini o kadar kolaylaştırırsınız.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Ms (Multıpl Skleroz)" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Serpil KIZILTAŞ GÜNYÜZ'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Serpil KIZILTAŞ GÜNYÜZ'ün izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
1 Beğeni 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
