Zeka Nedir? Erken Dönemde Çocuğunuzun Zekasını Nasıl Geliştirirsiniz?
ZEKA NEDİR? ERKEN DÖNEMDE ÇOCUĞUNUZUN ZEKASINI NASIL GELİŞTİRİRSİNİZ?
Her anne- baba çocuğunun sağlıklı ve daha zeki olmasını arzu eder. Zeka kişinin, kavramlar ve algılar yardımıyla soyut ya da somut nesneler arasındaki ilişkiyi kavrayabilme, soyut düşünme, muhakeme etme ve bu zihinsel işlevleri uyumlu şekilde bir amaca yönelik olarak kullanabilme yetenekleri olarak adlandırılmaktadır.
Zekanın farklı tanımlarının olmasına rağmen, zeka kuramlarının tümü zekanın geliştirilebilecek bir kapasite ya da potansiyel olduğu ve biyolojik temellerinin bulunduğu noktalarında birleşir. Buna göre zeka, bireyin doğuştan getirdiği, kalıtımla nesilden nesile aktarılan ve deneyim, öğrenme ve çevreden gelen etkinlerle şekillenen bir bileşimdir.
Zeka bir çok zihinsel yeteneğin değişik durum ve koşullarda kullanılmasını içerir. Bu yeteneklerin başlıcaları şunlardır:
Sözel Anlayış: sözcükleri tanıma ve anlama,
Sözel Akıcılık: sözel ve yazılı olarak sözcük ve ifadeleri çabucak bulabilme,
Sayısal Yetenek: aritmetiksel işlemleri çabuk ve doğru olarak yapabilme,
Alansal ve Uzay ilişkileri: iki ve üç boyutlu görsel algılamayı yapabilme,
Bellek: işitsel ve görsel olarak belleme gücü,
Algısal Hız: karmaşık bir nesnenin ayrıntılarını görebilme, zemin şekil ilişkisini ayırt edebilme, benzerlik ve farklılıkları doğru olarak algılayabilme,
Mantıklı düşünme: muhakeme yürütebilme yeteneğidir.
Zeka, yaşamın ilk on yılında büyük bir gelişme göstermektedir. Bu süre içinde en hızlı gelişme ilk iki yılda gerçekleşir. Başlangıçta davranışı birkaç refleksten oluşan insan, iki yıl sonunda kendi başına yürüyebilen, konuşabilen, bazı basit problemleri çözebilen, neden sonuç ilişkisi kurabilen, basit planlamalar yapabilen, hatırlayabilen bir kişi hale gelir.
İnsan beyninde doğumdan sonraki ilk ay içinde 100-200 milyar nöron (beyin hücresi) vardır. Gelişim esnasında nöronlar arası bağlantılar giderek artar ve 1-2 yaş arasında bir yetişkininkinin yarısına ulaşır. Nöronlar arası bağlantıların artmasında en önemli faktörlerden birisi de uyaran zenginliğidir. İlk yaşlarda beynin esnekliği daha fazladır ve buna bağlı olarak öğrenme daha fazla olur. Bu esnekliğin bir diğer olumlu özelliği de yaşanan travmaların daha çabuk üstesinden gelebilme yeteneğidir. Bu esnek yapıdan kaynaklanan olumsuzluk ise çok hassas olması ve kritik gelişimsel dönemlerde yaşanan çevresel olumsuzlukların kalıcı hasarlara sebebiyet verebilmesidir. (örneğin annenin hamile ve emzirirken rastgele ilaç, sigara alkol kullanması, başın çarpması, düşmeler, yaralanmalar gibi travmalar)
Zekayı etkileyen sayısız faktör vardır, fakat kalıtım ve beslenme en önemlileridir. Bebeğin anne sütü ile beslenmesi önemli bir faktördür. Yapılan bilimsel çalışmaların çoğu anne sütü alan bebeklerin daha zeki olduğunu göstermektedir. Doğum öncesi annenin dengeli beslenmesi, vitamin ve mineral takviyeleri alması da yine bebeğin beyin gelişimini olumlu etkilemektedir. Buna ilave olarak bebeklerin de özellikle ilk 2 yıl yetersiz beslenmesi, onların zeka gelişimlerini olumsuz etkilemektedir.
Genlerin ve beslenmenin dışında bebeğin içinde bulunduğu çevre de onun zeka gelişimini etkiler. Bebekler, en iyi keşfederek ve deneyerek öğrenirler. Oyun bebek ve küçük çocukların başlıca işidir. Yaşamlarının ilk yıllarında ailelerinden yeterli ilgiyi gören bebekler daha zeki olurlar:
Bebeklerin beyinleri tıpkı bir sünger gibi etraftaki bilgiyi emer ve bu onun zekasına katkıda bulunur. Onlara seviyelerine göre kitaplar okumak, etraftaki nesneleri göstermek, olan biteni anlatmak, onları çok geliştirir. Zaman zaman farklı bir dilin konuşma seslerini işiten bebeklerin yabancı dil öğrenmeye yatkın olabileceklerini ifade eden bilim insanları vardır.
Bebeklerin daha zeki olmasını sağlayacak birkaç öneri:
• Mümkün olduğunca işe dönmeyi geciktirin.
• Gebelikte ve emzirirken beslenmenize dikkat edin, gerekli vitamin –mineral takviyelerini alın.
• Bebeğinizi mümkün olduğu kadar çok anne sütüyle besleyin. (2 yaşa kadar)
• Görme ve işitmesini özellikle kontrol ettirin. (çünkü bebekler duyularını kullanarak öğrenirler ve bazı sorunlar erken farkedildiğinde kalıcı hale gelmeden çözülebilir.)
• Rutin kontrollerle boy ve kilolarını takip ettirerek beslenme yetersizliği olup olmadığını takip edin. Demir ve B12 gelişim açısından çok önemlidir. Bunlara dikkat edin.
• Bebeğinizin uzun süreli ağlatmayıp, ihtiyaçlarını zamanında karşılayın.
• Ona mümkün olduğunca sık dokunun. Tüm vücuduna bebek masajı ve kollarına bacaklarına onu incitmeden ilk aylardan sonra egzersiz yaptırın.Dokunma bebeğin beynini uyarır.
• Bebeğinizi her gün hava şartlarına uygun giydirip, açık havaya çıkarın.
• Mümkün olan her yere taşıyın. (kucakta veya kanguru türü araçlarla.)Yürüyüş esnasındaki hareketinizin beyni uyarıcı etkisi vardır.
• Bebeğinizle her zaman konuşun.(onun bakımı ile ilgili, oyunlarınızla ilgili, etraftaki nesnelerle ilgili) Konuşurken yüz ve göz kontağı kurun, onun seslenmelerine karşılık verin, seslerini tekrarlayın.
• Tekerlemeler şarkılar söyleyip, beraber müzik dinleyin.
• Mümkün olduğunca çevrenin farkına varması ve incelemesi yönünde ona destek olun, farklı nesne ve dokulara dokunmasını sağlayın. Çevreyi inceleyip araştırmasına fırsat verin.(evi onun için güvenli hale getirin)
• Bebeğinizi sürekli yatar pozisyonda tutmayın, ayına göre yarı oturur ve oturur pozisyona getirin, üçüncü aydan sonra zaman zaman yüz üstü yatırın.
• Vücudunun değişik parçalarıyla oyunlar oynayıp vücudunun farkına varmasını sağlayın.
• Nesneleri fark ettiği andan itibaren bebekler için hazırlanmış kitaplara bakın (üstünde yazı olmayan tek bir nesnenin resmi olan) ve ona anlayacağı kitaplardan okuyun.
• Diğer çocuklarla ve insanlarla bir araya gelmesini sağlayın.
KONUYLA İLGİLİ SIKÇA SORULAN SORULAR?
SORU: Zeka genetik midir?
CEVAP:Evet, zekayı genetik faktörler etkiler.Bu konuda tek yumurta ikizleriyle pekçok deney yapılmış ve bu yönde kanıtlar elde edilmiştir.Kişinin ebeveynlerinin özellikle de annenin zekası bebeğin zekasını çok etkiler.
SORU:Zeka geliştirilebilir mi?
CEVAP: Evet, zeka geliştirilebilir.Bunun için ilk yıllar çok kıymetlidir.Beynin esnek olduğu yıllarda zeka daha fazla geliştirilebilir.Bunun için bebeğin beslenmesi, güvenliğinin sağlanması yanında ailenin yeterli ilgisi şarttır.Bunun için dünyada ve ülkemizde farklı erken gelişim destek programlarından faydalanılabilir.
SORU:Beslenmenin zekayla bir ilgisi var mıdır?
CEVAP:Evet, beslenme anne karnından itibaren zekayı etkileyen önemli etkenlerden bir tanesidir.Beyin gelişimi gebeliğin başlangıcından 3 hafta sonra başlar.Doğana kadar annenin beslenmesi beyin gelişiminde çok etkilidir, doğumdan sonra ise bebeğin kendi beslenmesi çok etkilidir.Anne sütü ise erken dönem zeka gelişimi için hayati önem taşır.
SORU:Zeka gelişimi için en önemli vitanim ve mineraller nelerdir;?
CEVAP:Beyin ve zeka gelişimi için demir, folik asit, B12 ve omega-3 hayati önem taşıyan maddelerdir.Bunlardan birinin eksikliğinde zeka gelişimi olumsuz etkilenebilir.
Her anne- baba çocuğunun sağlıklı ve daha zeki olmasını arzu eder. Zeka kişinin, kavramlar ve algılar yardımıyla soyut ya da somut nesneler arasındaki ilişkiyi kavrayabilme, soyut düşünme, muhakeme etme ve bu zihinsel işlevleri uyumlu şekilde bir amaca yönelik olarak kullanabilme yetenekleri olarak adlandırılmaktadır.
Zekanın farklı tanımlarının olmasına rağmen, zeka kuramlarının tümü zekanın geliştirilebilecek bir kapasite ya da potansiyel olduğu ve biyolojik temellerinin bulunduğu noktalarında birleşir. Buna göre zeka, bireyin doğuştan getirdiği, kalıtımla nesilden nesile aktarılan ve deneyim, öğrenme ve çevreden gelen etkinlerle şekillenen bir bileşimdir.
Zeka bir çok zihinsel yeteneğin değişik durum ve koşullarda kullanılmasını içerir. Bu yeteneklerin başlıcaları şunlardır:
Sözel Anlayış: sözcükleri tanıma ve anlama,
Sözel Akıcılık: sözel ve yazılı olarak sözcük ve ifadeleri çabucak bulabilme,
Sayısal Yetenek: aritmetiksel işlemleri çabuk ve doğru olarak yapabilme,
Alansal ve Uzay ilişkileri: iki ve üç boyutlu görsel algılamayı yapabilme,
Bellek: işitsel ve görsel olarak belleme gücü,
Algısal Hız: karmaşık bir nesnenin ayrıntılarını görebilme, zemin şekil ilişkisini ayırt edebilme, benzerlik ve farklılıkları doğru olarak algılayabilme,
Mantıklı düşünme: muhakeme yürütebilme yeteneğidir.
Zeka, yaşamın ilk on yılında büyük bir gelişme göstermektedir. Bu süre içinde en hızlı gelişme ilk iki yılda gerçekleşir. Başlangıçta davranışı birkaç refleksten oluşan insan, iki yıl sonunda kendi başına yürüyebilen, konuşabilen, bazı basit problemleri çözebilen, neden sonuç ilişkisi kurabilen, basit planlamalar yapabilen, hatırlayabilen bir kişi hale gelir.
İnsan beyninde doğumdan sonraki ilk ay içinde 100-200 milyar nöron (beyin hücresi) vardır. Gelişim esnasında nöronlar arası bağlantılar giderek artar ve 1-2 yaş arasında bir yetişkininkinin yarısına ulaşır. Nöronlar arası bağlantıların artmasında en önemli faktörlerden birisi de uyaran zenginliğidir. İlk yaşlarda beynin esnekliği daha fazladır ve buna bağlı olarak öğrenme daha fazla olur. Bu esnekliğin bir diğer olumlu özelliği de yaşanan travmaların daha çabuk üstesinden gelebilme yeteneğidir. Bu esnek yapıdan kaynaklanan olumsuzluk ise çok hassas olması ve kritik gelişimsel dönemlerde yaşanan çevresel olumsuzlukların kalıcı hasarlara sebebiyet verebilmesidir. (örneğin annenin hamile ve emzirirken rastgele ilaç, sigara alkol kullanması, başın çarpması, düşmeler, yaralanmalar gibi travmalar)
Zekayı etkileyen sayısız faktör vardır, fakat kalıtım ve beslenme en önemlileridir. Bebeğin anne sütü ile beslenmesi önemli bir faktördür. Yapılan bilimsel çalışmaların çoğu anne sütü alan bebeklerin daha zeki olduğunu göstermektedir. Doğum öncesi annenin dengeli beslenmesi, vitamin ve mineral takviyeleri alması da yine bebeğin beyin gelişimini olumlu etkilemektedir. Buna ilave olarak bebeklerin de özellikle ilk 2 yıl yetersiz beslenmesi, onların zeka gelişimlerini olumsuz etkilemektedir.
Genlerin ve beslenmenin dışında bebeğin içinde bulunduğu çevre de onun zeka gelişimini etkiler. Bebekler, en iyi keşfederek ve deneyerek öğrenirler. Oyun bebek ve küçük çocukların başlıca işidir. Yaşamlarının ilk yıllarında ailelerinden yeterli ilgiyi gören bebekler daha zeki olurlar:
Bebeklerin beyinleri tıpkı bir sünger gibi etraftaki bilgiyi emer ve bu onun zekasına katkıda bulunur. Onlara seviyelerine göre kitaplar okumak, etraftaki nesneleri göstermek, olan biteni anlatmak, onları çok geliştirir. Zaman zaman farklı bir dilin konuşma seslerini işiten bebeklerin yabancı dil öğrenmeye yatkın olabileceklerini ifade eden bilim insanları vardır.
Bebeklerin daha zeki olmasını sağlayacak birkaç öneri:
• Mümkün olduğunca işe dönmeyi geciktirin.
• Gebelikte ve emzirirken beslenmenize dikkat edin, gerekli vitamin –mineral takviyelerini alın.
• Bebeğinizi mümkün olduğu kadar çok anne sütüyle besleyin. (2 yaşa kadar)
• Görme ve işitmesini özellikle kontrol ettirin. (çünkü bebekler duyularını kullanarak öğrenirler ve bazı sorunlar erken farkedildiğinde kalıcı hale gelmeden çözülebilir.)
• Rutin kontrollerle boy ve kilolarını takip ettirerek beslenme yetersizliği olup olmadığını takip edin. Demir ve B12 gelişim açısından çok önemlidir. Bunlara dikkat edin.
• Bebeğinizin uzun süreli ağlatmayıp, ihtiyaçlarını zamanında karşılayın.
• Ona mümkün olduğunca sık dokunun. Tüm vücuduna bebek masajı ve kollarına bacaklarına onu incitmeden ilk aylardan sonra egzersiz yaptırın.Dokunma bebeğin beynini uyarır.
• Bebeğinizi her gün hava şartlarına uygun giydirip, açık havaya çıkarın.
• Mümkün olan her yere taşıyın. (kucakta veya kanguru türü araçlarla.)Yürüyüş esnasındaki hareketinizin beyni uyarıcı etkisi vardır.
• Bebeğinizle her zaman konuşun.(onun bakımı ile ilgili, oyunlarınızla ilgili, etraftaki nesnelerle ilgili) Konuşurken yüz ve göz kontağı kurun, onun seslenmelerine karşılık verin, seslerini tekrarlayın.
• Tekerlemeler şarkılar söyleyip, beraber müzik dinleyin.
• Mümkün olduğunca çevrenin farkına varması ve incelemesi yönünde ona destek olun, farklı nesne ve dokulara dokunmasını sağlayın. Çevreyi inceleyip araştırmasına fırsat verin.(evi onun için güvenli hale getirin)
• Bebeğinizi sürekli yatar pozisyonda tutmayın, ayına göre yarı oturur ve oturur pozisyona getirin, üçüncü aydan sonra zaman zaman yüz üstü yatırın.
• Vücudunun değişik parçalarıyla oyunlar oynayıp vücudunun farkına varmasını sağlayın.
• Nesneleri fark ettiği andan itibaren bebekler için hazırlanmış kitaplara bakın (üstünde yazı olmayan tek bir nesnenin resmi olan) ve ona anlayacağı kitaplardan okuyun.
• Diğer çocuklarla ve insanlarla bir araya gelmesini sağlayın.
KONUYLA İLGİLİ SIKÇA SORULAN SORULAR?
SORU: Zeka genetik midir?
CEVAP:Evet, zekayı genetik faktörler etkiler.Bu konuda tek yumurta ikizleriyle pekçok deney yapılmış ve bu yönde kanıtlar elde edilmiştir.Kişinin ebeveynlerinin özellikle de annenin zekası bebeğin zekasını çok etkiler.
SORU:Zeka geliştirilebilir mi?
CEVAP: Evet, zeka geliştirilebilir.Bunun için ilk yıllar çok kıymetlidir.Beynin esnek olduğu yıllarda zeka daha fazla geliştirilebilir.Bunun için bebeğin beslenmesi, güvenliğinin sağlanması yanında ailenin yeterli ilgisi şarttır.Bunun için dünyada ve ülkemizde farklı erken gelişim destek programlarından faydalanılabilir.
SORU:Beslenmenin zekayla bir ilgisi var mıdır?
CEVAP:Evet, beslenme anne karnından itibaren zekayı etkileyen önemli etkenlerden bir tanesidir.Beyin gelişimi gebeliğin başlangıcından 3 hafta sonra başlar.Doğana kadar annenin beslenmesi beyin gelişiminde çok etkilidir, doğumdan sonra ise bebeğin kendi beslenmesi çok etkilidir.Anne sütü ise erken dönem zeka gelişimi için hayati önem taşır.
SORU:Zeka gelişimi için en önemli vitanim ve mineraller nelerdir;?
CEVAP:Beyin ve zeka gelişimi için demir, folik asit, B12 ve omega-3 hayati önem taşıyan maddelerdir.Bunlardan birinin eksikliğinde zeka gelişimi olumsuz etkilenebilir.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Zeka Nedir? Erken Dönemde Çocuğunuzun Zekasını Nasıl Geliştirirsiniz?" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Dnş.Emine ÜRÜN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Dnş.Emine ÜRÜN'ün izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
