2007'den Bugüne 92,312 Tavsiye, 28,221 Uzman ve 19,978 Bilimsel Makale
Site İçi Arama
Yeni Tavsiye Ekleyin!



Seçim Verme Sorumluluk Öğretmek & Karar-Vermek
MAKALE #12115 © Yazan Psk.Dnş.Pekay AYDIN | Yayın Ocak 2014 | 4,246 Okuyucu
SEÇİM VERME SORUMLULUK ÖĞRETMEK & KARAR-VERMEK

 Çocuklara yaşlarına uygun seçimler vermek çocukları güçlendirir.
Bu kendi ,durumları konusunda belirli bir derecede kontrole izin vermemizle olur. "Kontrole sahip" ve güçlendiğini hisseden çocuklar kendi davranışlarını düzenlemekte daha yetenekli oluyorlar. Seçimler, çocukların ebeveynlerine (dış kaynaklara) onların davranışını durdurmalarına ya da sorunu çözmelerine güvenmektense kendi içsel kaynaklarına inmelerini gerektirir. Eğer ebeveynler her zaman araya girerse, çocuk
"Anne ya da Baba beni kontrol dışına çıkarsam durdurur" ya da "Bir zorluğa girersem Annem ya da Babam bir çözüm yolu bulur" diye düşünmeyi öğreniyor.
 Çocuklara seçimler sunmak karar-verme ve sorun-çözme fırsatları sağlar.
Seçim-yapma uygulaması yaparak, çocuklar yeterli ve yetenekli olduklarını öğrenirler ve kendi seçimlerinin ve davranışlarının sorumluluğunu kabul etmeyi öğrenirler. Seçim verme çocuğun bilincinin gelişimini kolaylaştırır; çocukların hatalarından ders almayı öğrenmelerine izin verildiğinde, mümkün
olan sonuçlara dayanarak kararlarını tartmayı öğrenirler.
 Çocuklara seçimler sağlamak güç mücadelelerini azaltır. Ebeveyn ve
çocuk arasındaki güç mücadelelerini azaltır ve, önemli bir
şekilde, çocuk-ebeveyn ilişkisini korur. Hem ebeveyne hem de çocuğa yetki verilir; ebeveyn seçimler için parametreler sağlamak ya da parametreleri kontrol etmekten sorumludur, ve çocuk, kendi seçiminden sorumludur ve seçiminin kontrolündedir (ebeveynin karar verdiği parametreler içerisinde).
Seçim-Verme Stratejileri
 Yaşa-uygun seçimler sağlayın.
Hem sizin için hem de çocuk için eşit derecede kabul edilebilir seçimler sağlayın. Hatırlayın ki çocuğun yapmış olduğu seçimle yaşamaya razı olmalısınız. Seçimleri, çocuğa seçmesini istediğiniz ve kendi istediğiniz bir seçimi,
ve onun hoşuna gitmeyeceğini bildiğiniz ikinci bir seçimi sunarak sizin istediğiniz şeyi yapması için ve çocuğu idare etmek
(manipüle etmek) için kullanmayın.
 Ufak çocuklar için ufak seçimler, büyük çocuklar için büyük seçimler sağlayın.
Örnek: 3-yaşındaki bir çocuk sadece iki üst ya da iki gıda maddesi arasında seçim yapmayı idare edebilir.
"Zeynep, okula kırmızı elbiseni mi yoksa pembe elbiseni mi giymek
istiyorsun?", "Zeynep, öğle yemeğinle birlikte elma mı istersin yoksa portakal mı?"
 Potansiyel Sorunlu Davranışlardan ve Güç Mücadelelerinden Kaçınmak İçin Seçim-Verme
Potansiyel sorunlardan kaçınmak için seçimler kullanılabilir. Yukardaki örneğe benzer şekilde, verilen seçimler hem çocuk hem de ebeveyn için eşit derecede kabul edilebilirdir. Bu durumda, ebeveyn, çocuğun zorlandığını bildiği bir geçmişi olan sorunlardan kaçınmak için seçimleri önceden planlar. Yukarıdaki örnekte, eğer Zeynep sabahları giyinmekte zorlanırsa, önceki geceden ne giyeceği konusunda seçim verin (bir dahaki sabah mücadeleden kaçınmak için); seçimi yaptıktan sonra, sabaha hazır olması için elbiseyi dolaptan çıkarın. Seçim yapma sorumluluğu verilen çocukların kendi kararlarına uyması daha olasıdır.
Sorunlardan kaçınmak için seçimler seçerken, ebeveynlerin çocuklarının zorlandığı gerçek sorunu anlamaları çok önemlidir. Eğer çocuğunuz sürekli eve aç geliyorsa ve tatlı bir şey istiyorsa, ama siz onun sağlıklı bir şeyler atıştırmasını istiyorsanız, önceden planlayarak elinizde çocuğunuzun hoşuna gittiğini bildiğiniz en az iki sağlıklı seçim bulundurun. Dondurmaya yönelmeden önce deyin ki:
"Ali, atıştırmalık olarak üzüm ve kiraz aldım; hangisi hoşuna gider?"
Ya da, eğer çocuğunuzun en sevdiği kurabiyeleri yaptıysanız, ve 5-yaşındaki çocuğunuzun bir, iki tane yemesi kabul edilebilirse, deyin ki:
"Ali, bugün en sevdiğin kurabiyeleri yaptım; bir tane mi istersin iki tane mi?"
İpucu: Burası kabul edilemez atıştırmalıkların çoğunun elenmesiyle ve sağlıklı atıştırmalıkların stoklanabileceği "başarı için yapılandırmanın" kullanılabileceği bir diğer yer! Çelişkiyi olabildiğince azaltmak için ev ortamınızı düzenlemek hem
sizin hem de çocuğunuzun daha "kontrollü" hissetmesine izin verir.

İleri Seviyede Seçim Verme: Seçimleri Sonuç Olarak Sağlamak

Çocukların ebeveyn rehberliğine ve disipline ihtiyaçları vardır. Birçok durumda, ebeveynler çocuklar için seçimler yapmak zorundadır—çocukların sorumluluk alabilecek kadar olgun olmadığı kararlar—yatma vakti gibi, sağlık ve
güvenlik konuları, ve ev sözleşmelerine ve kurallarına uyumluluk. Ancak, ebeveynler çocuklarına bir seviyede seçimler sağlayarak kontrol sağlayabilirle r.

Örnek 1: Üç-yaşındaki Ayşe bir avuç dolusu çikolataya sıkı sıkı tutunuyor, hepsini yemeye hazır (tam yatma vakti öncesi, ve ebeveyn Ayşe’nin bütün kurabiyeleri yemesinin sağlıklı olmayacağını biliyor. Ama Ayşe bunu bilmiyor-tek bildiği çikolataları istediği!): "Ayşe, yemek için bir çikolatayı yemeyi seçebilirsin ve geri kalanlari geri koyabilirsin, ya da tüm çikolataları geri koyabilirsin—sen hangisini seçiyorsun?" Ya da,Ayşe’nin iki çikolata yemesi ebeveyn için izin verebileceği birşey ise: "Ayşe, bir ya da iki tane çikolatayı alabilirsin sen hangisini seçiyorsun?"
Örnek 2:Üç-yaşındaki Ayşe ilaçlarını içmek istemiyor ve size bunu inatla söylüyor! İlacı içmek verilen bir seçim değil. Ama ebeveyn çocuğa şöyle diyerek biraz kontrol sağlayabilir, "Ayşe, ilaçlarını elma suyu ya da portakal suyu ile almayı seçebilirsin sen hangisini seçiyorsun?"
Örnek 3: Yedi-yaşındaki Ali yorgun ve huysuz ve Büyükanne ve Büyükbaba’nın evinden eve gitmek için arabaya binmeyi reddediyor. "Ali, ön koltukta Babayla oturmayı seçebilirsin, ya da arka koltukta Ayşe ile oturmayı seçebilirsin—sen hangisini seçiyorsun?"


Eve Ait Sözleşme ve Kuralları Uygulamak İçin Seçim-Verme
Seçim-verme eve ait sözleşmeleri/kuralları uygulamaya geçirmek için kullanılabilir. Bir tanenin üstünde çalışarak
başlayın. Genel olarak, iki seçim sağlayın-bir tanesi pozitif bir şekilde ifade edilir (sözleşmeye uymanın sonucu), ve diğer seçim (sözleşmeye uymamanın sonucu) çocuğunuzun hoşuna gitmeyeceğini bildiğiniz bir sonuç olarak belirtilir (en sevdiği televizyon programından vazgeçmesi gibi). Uyumsuzluğun sonucu cezalandırıcı olmaktansa, bağlantılı ve mantıklı olmalıdır, ve uygulanabilir olmalıdır.
Örneğin: Akşam yemeğinden önce oyuncakların misafir odasından kaldırılmasının gerektiği bir eve ait kural belirlenmiştir (çocuklar tekrar tekrar söylenmeden hatırlayamıyorlar, ve ebeveyn sürekli hatırlatmaktan ve güç mücadelelerinden dolayı hayal kırıklığına uğramış hissediyor) .
"Bu evin sınırları içerisinde yeni ve anlamlı bir sözleşme kurmak üzereyiz" (büyük kelimeler çocukların dikkatini çeker!).
"Akşam yemeğinden önce oyuncaklarını toplamayı seçtiğin zaman,
yemekten sonra 30 dakika televizyon seyretmeyi seçiyorsun. Akşam yemeğinden önce oyuncaklarını toplamamayı seçtiğin zaman, yemekten sonra televizyon seyretmemeyi seçiyorsun."
Not: Akşam yemeğine 10-15 dakika kala çocuklara bunu haber verdiğinize emin olun ki , oyuncaklarını toplamaları için zamanları olsun.
Bu yeni sözleşmeyi ilk kez duyurduğunuzda çocuklar buna uyabilir, çünkü onları daha yeni bilgilendirmiş olursunuz. Ama önemli olan şey sizin çocukların iç kaynaklarını ve kendilerini kontrol edebilme kabiliyetlerini kullanmalarına ve yeni sözleşmeyi sürekli hatırlatılmadan hatırlamalarına izin vermeye başlamanızdır.
(Unutmayın ki bu yeni sözleşme uygulandı çünkü siz sinirlendiniz ve de dırdır etmekten yorulmuştunuz!) O halde, ikinci gece, ebeveyn der ki,
"Ali ve Ayşe, akşam yemeği 10 dakikaya hazır olacak; oyuncaklarınızı
toplama vakti." Ebeveyn yürüyerek dışarı çıkar. Akşam yemeği vakti geldiğinde, ebeveyn akşam yemeğini duyurmak için odaya geri girer:
a) Oyuncaklar toplanmamıştır—o anda hiç bir şey demeyin. Akşam yemeğinden sonra, misafir odasına geri girin ve çocuklara duyurun,"Bu gece televizyon seyretmemeye karar vermişsiniz gibi gözüküyor." Çocuklar oyuncakları toplamaya başlamakla meşgul olsalar bile, onlar zaten bu gece televizyon seyretmemeyi seçmişlerdir. "Oo, düşünüyorsun ki oyuncaklarını şimdi toplarsan televizyon seyredebileceğini düşünüyorsun, ama sözleşme oyuncakların akşam yemeğinden önce kaldırılmasıydı." Çocuklar bir şans daha vermeniz için yalvardıktan sonra, Gereğini yaparak sonucu gerçekleştirin, başladığınız işi bitirin, sakin ve empati duyarak anlayışlı bir şekilde belirtin: "Biliyorum ki şimdi televizyon seyredebilmeyi seçmek için, akşam yemeğinden önce oyuncaklarını kaldırmayı seçmiş olmayı dilersin. Yarın akşam, akşam yemeğinden önce oyuncaklarını
kaldırmayı seçebilirsin ve televizyon seyretmeyi seçebilirsin." Bazı çocuklar birkaç gece üst üste televizyon seyretmemeyi seçer! Çocuklar oyuncakları kaldırmakla meşgul ve çoğunu kaldırdılar. Ebeveyn (yemeğin gecikmesini engellemek ve işbirliği göstermek için kalan bir kaç oyuncak için yardım ederken) der ki, "Akşam yemeği vakti geldi, bu gece akşam yemeğinden sonra televizyon seyretmeyi seçmişsin gibi gözüküyor."

Sınır Koyma ve Sonuçlar İle İlgili Olarak Seçim-Verme Yönergeleri

- Sonuçları mutlaka ve öfke olmadan uygulayın.
- Sonuçlar yalnızca "bugün" için her bir gün (ya da oyun oturumu) yeni ve taze bir başlangıç için yeni bir fırsat olmalı; önceki seçiminden ve sonuçlarından öğrenmiş olması için bir fırsat; iç kaynaklarını kullanarak "kendisini" kontrol edebilmesi ve başka bir karar verebilmesi için bir fırsat.
- Çocuğun seçimine empati ile yansıtın, ama kararlı kalın. Başlanan işin sonunu getirmek ve süreklilik önemlidir!
- Tabii bir sesle seçimleri iletin-eğer çocuk ebeveynin sesinde hayal kırıklığı ya da öfke duyarsa ve evebeynin bir seçimden çok, başka bir seçime yatırım yapmış olduğuna inanırsa, güç mücadeleleri ile sonuçlanması olasıdır. Çocuk itaatsizliği veya sonuçları seçmekte özgür olmalıdır.
Uyarı: Çocuğunuz ‘kontrol dışı’ seviyesine geldiği anda, çocuğunuz bir seçimi duymayabilir ya da işlemden geçiremeyebilir. Bir adım geri atın ve çocuğunuzun duygularına odaklanın, empati duyarak ona duygularını ve kabul edilemez davranışları yansıtın ve aynı zamanda sınır koyarak gerekirse onu kendisini ya da sizi incitmesini engellemek için tutun.
Yazan
Bu makaleden alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir:
"Seçim Verme Sorumluluk Öğretmek & Karar-Vermek" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Dnş.Pekay AYDIN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Dnş.Pekay AYDIN'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
     Beğenin    
Facebook'ta paylaş Twitter'da paylaş Linkin'de paylaş Pinterest'de paylaş Epostayla Paylaş
Yazan Uzman
Pekay AYDIN Fotoğraf
Psk.Dnş.Pekay AYDIN
İstanbul
Psikolojik Danışman
TavsiyeEdiyorum.com Üyesi8 kez tavsiye edildiİş Adresi Kayıtlı
Makale Kütüphanemizden
İlgili Makaleler Psk.Dnş.Pekay AYDIN'ın Makaleleri
► Doğru Karar Vermek Psk.Şule ÜZÜMCÜ
► Karar Verme Becerisi 2 Psk.Dnş.Ertuğrul AKBAŞ
► Karar Verme Becerisi Psk.Dnş.Ertuğrul AKBAŞ
► Her Seçim Bir Vazgeçiştir Psk.Emine ÖZDEMİR
TavsiyeEdiyorum.com Bilimsel Makaleler Kütüphanemizdeki 19,978 uzman makalesi arasında 'Seçim Verme Sorumluluk Öğretmek & Karar-Vermek' başlığıyla benzeşen toplam 42 makaleden bu yazıyla en ilgili görülenleri yukarıda listelenmiştir.
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.


13:46
Top