Tik Bozuklukları ve Dışa Atım Bozuklukları
TİK BOZUKLUKLARI
ve
DIŞA ATIM BOZUKLUKLARI
Tik bzk.
Tik, birden ortaya çıkan, hızlı, yineleyici, ritmik olmayan, basmakalıp bir motor hareket ya da ses çıkarmadır.
Tikler çocuklar arasında sık görülür.
Özellikle 7-11 yaşları arasında daha fazladır.
Erkek çocuklarda kız çocuklarına göre daha sık gözlenmektedir.
Göz kırpma, baş sallama, omuz silkme, boğaz temizleme, ses çıkarma ya da daha karmaşık olabilen tiklerin önemli bir özelliği haftalar ve aylar içinde, hatta gün içinde çevre koşullarının değişimine göre şiddetinin artıp azalabilmesidir.
Tikler uykuda belirgin olarak azalır; stres, heyecan, yorgunluk ve hastalık ile artarlar.
Tik bozukluğu olanlar tiklerini bir süre için az da olsa baskılayabilirler ama bu süre sonunda tiklerde artış olabilir.
Bunu gözleyen anne, baba ve öğretmenler (yanlış olarak) bu çocukların hareketleri bilinçli yaptıklarını, eğer isterlerse hiç yapmayabileceklerini düşünebilirler.
Bu da çocuk ve anne-baba arasında sürtüşmelere neden olabilir.
Tik bozuklarının gidişi genellikle iyidir. Erişkinlik dönemine geçerken şiddetleri azalır ya da kaybolurlar.
Birlikte kronik bir hastalığın bulunması ve yetersiz aile desteği gidişi olumsuz yönde etkileyen etkenlerdendir.
Eğer tikler belirginse çocuğun benlik saygısını düşürüp, sosyal ilişkilerini olumsuz yönde etkileyebilirler.
Ayrıca bu nedenle anne, baba ile çocuğun arasında ilişki sorununa neden olabilir, ya da var olan sorunu artırabilir. Bu nedenlerle tedavi edilmesi uygun olur.
Tik bozukluğunu bir yelpaze gibi düşünürsek, yelpazenin bir ucunda çoğu okul çocuğunda görülebilen, geçici, tek belirtili tikler varken; diğer ucunda Tourette Bozukluğu vardır.
Geçici ve şiddetli olmayan tiklerde destekleyici tedavi yeterli olabilir.
Burada anne, baba ve öğretmenin tiklerin istemli olmadığını kabullenmesi ve çocuğa destek olması önemlidir.
Hekim tarafından da stresin azaltılması, çocuğun benlik saygısının ve aile içi ilişkilerin iyileştirilmesine yönelik yaklaşımlar uygulanabilir. Eğer tikler şiddetliyse ya da kronikleşmişse ilaç tedavisi eklenmelidir.
Daha çok 10-12 yaş sonrasında görülür.
Preadolesanda görülmesi nadirdir.
Biyolojik komponenti enüresisten bile güçlüdür.
Gille de la Tourette tik bozuklukları arasında en şiddetli olanıdır.
Amfetamin ve metilfenidat gibi ilaçlar tiklere neden olabilirler. Tedavide dopamin miktarını azaltan ilaçlar (antipsikotikler gibi) kullanılır.
İki tür tik bulunmaktadır.
Kronik tik bozukluğu 1 yıldan uzun süren tik bozukluğudur ve tedavisinde aşağıdaki ilaçlar kullanılır.
Geçici tikler ise 1 ay ile 1 yıl arasında sürer tedavisinde Thioridazine (Melleretes) kullanılır.
TİK BOZUKLUKLARI
Tourette bozukluğu
Kronik motor ya da vokal tik bozukluğu
Gelip geçici tik bozukluğu
TOURETTE BOZUKLUĞU
A. Eşzamanlı olarak ortaya çıkmış olmasalar da hastalık sırasında kimi zaman hem çoğul hem de bir ya da birden fazla vokal tik ortaya çıkmıştır
(Tik, birden ortaya çıkan, hızlı, yineleyici, ritmik olmayan, basmakalıp bir motor hareket ya da ses çıkarmadır)
B. Bu tikler 1 yıldan daha uzun süreli bir dönem boyunca aralıklı olarak ya da hemen her gün günde bir çok kez ortaya çıkmaktadır ve bu dönem sırasında ardışık 3 aydan daha uzun süreli olarak tiklerin olmadığı bir dönem hiç olmamıştır
C. Bu bozukluk belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal mesleki alanlarda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında belirgin bir bozulmaya neden olur
D. Başlangıcı 18 yaşından önce olur
E. Bu bozukluk bir maddenin doğrudan fizyolojik etkilerine ye da tıbbi duruma bağlı değildir
Özetle;
Tourette bozukluğu, başlangıcı 18 yaş öncesi olan, belirgin bir sıkıntı ya da işlevsellik alanlarında (okul, iş gibi) belirgin bozulmalara neden olan kimi zaman motor, kimi zaman vokal tiklerin olmasıdır.
Tiklerin, en az 1 yıllık bir sürede aralıklı ya da her gün bir çok kez ortaya çıkıyor olması gereklidir.
KRONİK MOTOR ya da VOKAL TİK BOZUKLUĞU
A. Tekil ya da çoğul motor ya da vokal tikler vardır, ancak hastalık sırasında kimi zaman her ikisi birlikte bulunmamıştır
B. Bu tikler 1 yıldan fazla aralıklı olarak ya da hemen hergün günde bir çok kez ortaya çıkmaktadır, ve dönem sırasında ardışık 3 aydan fazla tiklerin olmadığı bir dönem hiç olmamıştır
C. Başlangıç 18 yaş öncesi olur.
D. bu bozukluk bir maddenin doğrudan fizyolojik etkilerine ye da tıbbi duruma bağlı değildir
E. Tourette bozukluğunun tanı ölçütlerini hiçbir zaman karşılamamıştır.
Özetle;
Birden ortaya çıkan, hızlı, yineleyici, ritmik olmayan, basmakalıp motor hareketler (motor tik) ya da ses çıkarmalar (vokal tik) vardır.
Ancak her ikisinin birlikte görülmemesi gereklidir (hem motor hem de vokal tik olmamalı).
Özetle;
Bu tiklerden biri, bir yıldan daha uzun süre boyunca araklı olarak ya da hemen her gün birçok kez ortaya çıkmalıdır.
Günlük yaşamda sorunlara yol açacak boyutta olmalı, 18 yaş öncesinde başlamalı, genel tıbbi bir soruna veya madde kullanımına bağlı olmamalı, diğer tik bozuklukları kapsamında bulunmamalıdır.
GELİP GEÇİCİ TİK BOZUKLUĞU
A. Tekil ya da çoğul motor ve/ya vokal tikler
B. en az 4 hafta olmalı ancak ardışık 12 aydan daha fazla sürmemelidir
C. Başlangıcı 18 yaşından önce olmalıdır
D. bu bozukluk bir maddenin doğrudan fizyolojik etkilerine ye da tıbbi duruma bağlı değildir
E. Tourette bozukluğunun, kronik motor ya da vokal tik bozukluğunun tanı ölçütlerini hiçbir zaman karşılamamıştır.
Özetle;
Birden ortaya çıkan, hızlı, yineleyici, ritmik olmayan, basmakalıp motor hareketler (motor tik) ya da ses çıkarmalar (vokal tik) vardır.
Özetle;
Bu tikler en az 4 hafta süreyle, hemen her gün günde bir çok kez olmalıdır. Ancak bu tanı için, 12 aydan daha fazla sürmemesi gerekir.
Özetle;
Günlük yaşamda sorunlara yol açacak boyutta olmalı, 18 yaş öncesinde başlamalı, genel tıbbi bir soruna veya madde kullanımına bağlı olmamalı, diğer tik bozuklukları kapsamında bulunmamalıdır.
Tik bozukluklarının yaygınlığı
10.000”de 5 oranında görülmektedir.
Tik bozuklukları içinde Tourette bzk. en nadir olanıdır.
Klinik örneklemde, kronik tik bozukluğu %7-30 oranında gözlenmektedir.
Erkeklerde kızlardan daha fazla görülmektedir.
Tik bozukluklarının etyolojisi
Genetik kökenli olduğuna ait bulgular öne çıkmaktadır.
Dopaminerjik yolaktaki anormallikler öne sürülmüştür.
Klinik özellikleri
Klinik ortamda 2 şekilde ortaya çıkabilir:
Ani başlangıçlı motor hareketler şeklinde
Ya da davranım bozukluğu ve obsesif kompulsif bozukluk tedavisinde alttan alta giden bir şekilde.
Klinik özellikleri
Her iki durumda çocuğun işlevselliği, semptom çeşitliliği, bozukluğun tipi ve şiddeti, gelişimsel özellikler ve aile okul özellikleri dikkatlice değerlendirilmelidir.
teşhis
Tourette bozukluğunda yüz, boyun bölgelerinde ve göz kırpmalar şeklinde başlar. Sesli tikler uzun dönem sonra motor tiklere eklenir. Ardından vücut, kol, gövde tikleri oluşur.
tedavi
Bu çocuklar boylamsal olarak ele alınmalıdır.
Genel işlevselliği, ilişkili psikopatolojiler, gelişimsel zorluklar, aile destek durumu gibi.
Hastaya ve aileye eğitim vermek çok önemlidir.
tedavi
Semptomları anlamalarında, ve yaşadıkları çaresizlik ya da hayal kırıklığı duygularını ele almada yardımcı olmak gereklidir.
Nöroleptikler, tik davranışını tedavi etmede kullanılmaktadır.(haloperidol, pimozide gibi).
tedavi
Farmakolojik tedavinin yanı sıra, davranışsal girişimler de etkili olmaktadır.
Farkındalık eğitimi ve gevşeme teknikleri bunlardan ikisidir.
Yıkıcı davranışlar için davranış kontrolü sağlanır, ve bu durum sosyal davranışlarla ilişkilendirilir.
DIŞA ATIM BOZUKLUKLARI
Enkoprezis
Enürezis
ENKOPREZİS
A. İstemsiz ya da amaçlı olarak yineleyen bir biçimde dışkının uygunsuz yerlere yapılması
B. En az 3 ay süreyle ayda en az 1 kez böyle bir olayın olması
C. Takvim yaşının en az 4 olması
D. bu davranış sadece bir maddenin ya da konstipasyona neden olma ile ilişkisi olmayan genel tıbbi bir durumun doğrudan fizyolojik etkilerine bağlı değildir
Alt tipleri:
1- Konstipasyon ve taşma inkontinansı ile giden
2- Konstipasyon ve taşma inkontinansı ile gitmeyen
yaygınlık
Erkeklerde %1.3, kızlarda binde 3 oranında görülmektedir.
Enkoprezis ve enürezis arasında ilişki bulunmuştur.
etyoloji
Bu çocukların klinik özellikleri;
Uzak baba ve nevrotik anne
Erken dönemde yıkıcı tuvalet eğitimi
Nörolojik gelişim güçlüğü nedenler arasında yer almaktadır.
etyoloji
Fizyolojik faktörlerle psikolojik faktörler etkileşimli olarak rol oynamaktadır.
Rectal anormallikler söz konusu olabilmektedir.
tedavi
Öncelikle davranışçı teknikler ardından eğitimsel ve fizyolojik etkenler ele alınmalıdır.
Öncelikle bağırsak ve dışkı ile ilgili bilgilendirme yapılmalıdır.
Laksatif ya da mineral kullanımıyla tuvalet günlük bir ritm kazanmalıdır.
tedavi
Her başarılı deneme sonucunda ödüllendirme yapılmalıdır.
Farmakolojik olarak imipramine kullanılmaktadır.
Çocuk hem psikososyal hem de farmakolojik yönden ele alınmalıdır.
%1 oranında görülür. Tanı koymak için çocuğun 4 yaşından büyük olması ayda en azından 1 kere altına kaçırması ve bunu birbirini takip eden en az 3 ay boyunca sürdürmesi gerekir.
Organik bir etiyoloji olmaksızın kakasını tutamamaktır.
Megakolon(Hirschsprung disease), taşma inkontinansı, hipotiroidi, mental retardasyon, beyin felci gibi sebepler enkoprezise neden olabilir.
Özellikle evde baba şiddeti ve obsesif çok titiz annelerin çocuklarında görülmektedir. Zorlu bir tuvalet eğitimi en önemli nedendir.
Konstipasyon yoksa ilaç kullanılmaz.
Tedavisi yemeklerden sonra tuvalette en azından 15 dakika geçirmesi istenir. Anne ve baba tedavinin dışına çıkmalıdırlar.
ENÜREZİS (genel tıbbi duruma bağlı olmayan)
A. Yatağa ya da giysilere yineleyen bir biçimde idrar kaçırma (istemsiz ya da amaçlı olarak)
B. En az ardışık 3 ay haftada 2 kez ortaya çıkan bir sıklıkla olması ya da klinik açıdan belirgin bir sıkıntı doğurması ya da toplumsal, okulda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında bozulma yapması ile belirli olmak üzere bu davranış klinik açıdan önemlidir
C. Takvim yaşının en az 5 olması
D. bu davranış sadece bir maddenin ya da genel tıbbi durumun doğrudan fizyolojik etkilerine bağlı değildir
Alt tipleri:
1- sadece noktürnal: idara kaçırmanın sadece gece olması
2- sadece diürnal: idrar kaçırmanın uyanık olduğu saatlerde olması
3- noktürnal ve diürnal: ikisinin beraber olması
yaygınlık
5 yaşındaki erkeklerde %7, kızlarda %3 oranında görülmektedir.
10 yaşında bu oranlar erkekte %3 kızda %2”ye düşmektedir.
İkincil enürezis 5-8 yaşları arasında görülmektedir.
etyoloji
Fizyolojik işlevlerdeki düzensizliklerden bahsedilmektedir.
Bilerek, niyetli şekilde ıslatan çocuklar farklı fenomenolojik bir grup olarak ele alınmalıdır.
Bu durum karşı gelim bozukluğu ya da psikotik bozuklukla açıklanabilir.
etyoloji
Bir diğer önemli hipotez üriner yolda yaşanan bir tıkanıklık sonucu enürezis oluşmasıdır.
Bu durumda cerrahi girişimler etkili olmaktadır.
tedavi
Davranışçı ve farmakolojik tedaviler kullanılmaktadır.
Zil-yatak yöntemi en sık kullanılan tekniktir. Çocuk yatağı ıslattığı zaman zil devreye girmekte ve çocuk uyanmaktadır. Bu durumun tekrarlanması sonucunda çocuk idrarına karşı duyarlılık kazanmaktadır.
tedavi
İlaç tedavisinde İmipramine etkinliği gösterilmiştir. Ancak çocuğa göre doz aralığı oluşturulmaktadır.
Ancak ilaç kullanan çocuklar, ilacın altına ıslatmasına engel olacağına dair yanlış inanca kapılıp hayal kırıklığına uğrayabilirler.
Beş çocuktan birinde görülmektedir. Enüresis tanısı koyabilmek için hastanın 5 yaşından büyük olması gerekmektedir.
5 yaşında %10 görülürken 10 yaşında %1 görülmektedir. Bu da gelişimsel faktörlerin çok önemli olduğunu göstermektedir.
(Biyolojik faktörler çok önemlidir)
İdrar yolu anomalileri, enfeksiyonlar, parasiter enfeksiyonlar, tip I diabet gibi sistemik hastalıklar ve epilepsi açısından hasta taranmalıdır. Bunlar için tam idrar tetkiki, idrar kültürü ve parazit araştırması yapmak gerekir.
TEDAVİ
Davranışçı Tedavi (Başarı oranı %50)
-Monitorizasyon
-Sıvı kısıtlaması
-Gece kaldırılması
-Ödüllendirme
2. Imıpramin (Tofranil) (Başarı oranı %70)
Aritmi, davranış bozukluğu gibi yan etkilerine dikkat etmek gerekmektedir.
Akşam yemeğinden sonra tek doz olarak kullanılır.
Tedavi 6 ay devam etmelidir
3. Desmopresin (%90 başarı)
Nasal sprey olarak kullanılır.
Tedavi 6 ay devam etmelidir.
En önemli özelliği ilaç bırakıldığında relaps sorununun çok yüksek olmasıdır. Bu yüzden acil durumlarda daha çok kullanılmaktadır.
4. Alarm cihazı (%90-100 başarı)
Tedavi 2 ay kadar sürer.
Pahalıdır.
ve
DIŞA ATIM BOZUKLUKLARI
Tik bzk.
Tik, birden ortaya çıkan, hızlı, yineleyici, ritmik olmayan, basmakalıp bir motor hareket ya da ses çıkarmadır.
Tikler çocuklar arasında sık görülür.
Özellikle 7-11 yaşları arasında daha fazladır.
Erkek çocuklarda kız çocuklarına göre daha sık gözlenmektedir.
Göz kırpma, baş sallama, omuz silkme, boğaz temizleme, ses çıkarma ya da daha karmaşık olabilen tiklerin önemli bir özelliği haftalar ve aylar içinde, hatta gün içinde çevre koşullarının değişimine göre şiddetinin artıp azalabilmesidir.
Tikler uykuda belirgin olarak azalır; stres, heyecan, yorgunluk ve hastalık ile artarlar.
Tik bozukluğu olanlar tiklerini bir süre için az da olsa baskılayabilirler ama bu süre sonunda tiklerde artış olabilir.
Bunu gözleyen anne, baba ve öğretmenler (yanlış olarak) bu çocukların hareketleri bilinçli yaptıklarını, eğer isterlerse hiç yapmayabileceklerini düşünebilirler.
Bu da çocuk ve anne-baba arasında sürtüşmelere neden olabilir.
Tik bozuklarının gidişi genellikle iyidir. Erişkinlik dönemine geçerken şiddetleri azalır ya da kaybolurlar.
Birlikte kronik bir hastalığın bulunması ve yetersiz aile desteği gidişi olumsuz yönde etkileyen etkenlerdendir.
Eğer tikler belirginse çocuğun benlik saygısını düşürüp, sosyal ilişkilerini olumsuz yönde etkileyebilirler.
Ayrıca bu nedenle anne, baba ile çocuğun arasında ilişki sorununa neden olabilir, ya da var olan sorunu artırabilir. Bu nedenlerle tedavi edilmesi uygun olur.
Tik bozukluğunu bir yelpaze gibi düşünürsek, yelpazenin bir ucunda çoğu okul çocuğunda görülebilen, geçici, tek belirtili tikler varken; diğer ucunda Tourette Bozukluğu vardır.
Geçici ve şiddetli olmayan tiklerde destekleyici tedavi yeterli olabilir.
Burada anne, baba ve öğretmenin tiklerin istemli olmadığını kabullenmesi ve çocuğa destek olması önemlidir.
Hekim tarafından da stresin azaltılması, çocuğun benlik saygısının ve aile içi ilişkilerin iyileştirilmesine yönelik yaklaşımlar uygulanabilir. Eğer tikler şiddetliyse ya da kronikleşmişse ilaç tedavisi eklenmelidir.
Daha çok 10-12 yaş sonrasında görülür.
Preadolesanda görülmesi nadirdir.
Biyolojik komponenti enüresisten bile güçlüdür.
Gille de la Tourette tik bozuklukları arasında en şiddetli olanıdır.
Amfetamin ve metilfenidat gibi ilaçlar tiklere neden olabilirler. Tedavide dopamin miktarını azaltan ilaçlar (antipsikotikler gibi) kullanılır.
İki tür tik bulunmaktadır.
Kronik tik bozukluğu 1 yıldan uzun süren tik bozukluğudur ve tedavisinde aşağıdaki ilaçlar kullanılır.
Geçici tikler ise 1 ay ile 1 yıl arasında sürer tedavisinde Thioridazine (Melleretes) kullanılır.
TİK BOZUKLUKLARI
Tourette bozukluğu
Kronik motor ya da vokal tik bozukluğu
Gelip geçici tik bozukluğu
TOURETTE BOZUKLUĞU
A. Eşzamanlı olarak ortaya çıkmış olmasalar da hastalık sırasında kimi zaman hem çoğul hem de bir ya da birden fazla vokal tik ortaya çıkmıştır
(Tik, birden ortaya çıkan, hızlı, yineleyici, ritmik olmayan, basmakalıp bir motor hareket ya da ses çıkarmadır)
B. Bu tikler 1 yıldan daha uzun süreli bir dönem boyunca aralıklı olarak ya da hemen her gün günde bir çok kez ortaya çıkmaktadır ve bu dönem sırasında ardışık 3 aydan daha uzun süreli olarak tiklerin olmadığı bir dönem hiç olmamıştır
C. Bu bozukluk belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal mesleki alanlarda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında belirgin bir bozulmaya neden olur
D. Başlangıcı 18 yaşından önce olur
E. Bu bozukluk bir maddenin doğrudan fizyolojik etkilerine ye da tıbbi duruma bağlı değildir
Özetle;
Tourette bozukluğu, başlangıcı 18 yaş öncesi olan, belirgin bir sıkıntı ya da işlevsellik alanlarında (okul, iş gibi) belirgin bozulmalara neden olan kimi zaman motor, kimi zaman vokal tiklerin olmasıdır.
Tiklerin, en az 1 yıllık bir sürede aralıklı ya da her gün bir çok kez ortaya çıkıyor olması gereklidir.
KRONİK MOTOR ya da VOKAL TİK BOZUKLUĞU
A. Tekil ya da çoğul motor ya da vokal tikler vardır, ancak hastalık sırasında kimi zaman her ikisi birlikte bulunmamıştır
B. Bu tikler 1 yıldan fazla aralıklı olarak ya da hemen hergün günde bir çok kez ortaya çıkmaktadır, ve dönem sırasında ardışık 3 aydan fazla tiklerin olmadığı bir dönem hiç olmamıştır
C. Başlangıç 18 yaş öncesi olur.
D. bu bozukluk bir maddenin doğrudan fizyolojik etkilerine ye da tıbbi duruma bağlı değildir
E. Tourette bozukluğunun tanı ölçütlerini hiçbir zaman karşılamamıştır.
Özetle;
Birden ortaya çıkan, hızlı, yineleyici, ritmik olmayan, basmakalıp motor hareketler (motor tik) ya da ses çıkarmalar (vokal tik) vardır.
Ancak her ikisinin birlikte görülmemesi gereklidir (hem motor hem de vokal tik olmamalı).
Özetle;
Bu tiklerden biri, bir yıldan daha uzun süre boyunca araklı olarak ya da hemen her gün birçok kez ortaya çıkmalıdır.
Günlük yaşamda sorunlara yol açacak boyutta olmalı, 18 yaş öncesinde başlamalı, genel tıbbi bir soruna veya madde kullanımına bağlı olmamalı, diğer tik bozuklukları kapsamında bulunmamalıdır.
GELİP GEÇİCİ TİK BOZUKLUĞU
A. Tekil ya da çoğul motor ve/ya vokal tikler
B. en az 4 hafta olmalı ancak ardışık 12 aydan daha fazla sürmemelidir
C. Başlangıcı 18 yaşından önce olmalıdır
D. bu bozukluk bir maddenin doğrudan fizyolojik etkilerine ye da tıbbi duruma bağlı değildir
E. Tourette bozukluğunun, kronik motor ya da vokal tik bozukluğunun tanı ölçütlerini hiçbir zaman karşılamamıştır.
Özetle;
Birden ortaya çıkan, hızlı, yineleyici, ritmik olmayan, basmakalıp motor hareketler (motor tik) ya da ses çıkarmalar (vokal tik) vardır.
Özetle;
Bu tikler en az 4 hafta süreyle, hemen her gün günde bir çok kez olmalıdır. Ancak bu tanı için, 12 aydan daha fazla sürmemesi gerekir.
Özetle;
Günlük yaşamda sorunlara yol açacak boyutta olmalı, 18 yaş öncesinde başlamalı, genel tıbbi bir soruna veya madde kullanımına bağlı olmamalı, diğer tik bozuklukları kapsamında bulunmamalıdır.
Tik bozukluklarının yaygınlığı
10.000”de 5 oranında görülmektedir.
Tik bozuklukları içinde Tourette bzk. en nadir olanıdır.
Klinik örneklemde, kronik tik bozukluğu %7-30 oranında gözlenmektedir.
Erkeklerde kızlardan daha fazla görülmektedir.
Tik bozukluklarının etyolojisi
Genetik kökenli olduğuna ait bulgular öne çıkmaktadır.
Dopaminerjik yolaktaki anormallikler öne sürülmüştür.
Klinik özellikleri
Klinik ortamda 2 şekilde ortaya çıkabilir:
Ani başlangıçlı motor hareketler şeklinde
Ya da davranım bozukluğu ve obsesif kompulsif bozukluk tedavisinde alttan alta giden bir şekilde.
Klinik özellikleri
Her iki durumda çocuğun işlevselliği, semptom çeşitliliği, bozukluğun tipi ve şiddeti, gelişimsel özellikler ve aile okul özellikleri dikkatlice değerlendirilmelidir.
teşhis
Tourette bozukluğunda yüz, boyun bölgelerinde ve göz kırpmalar şeklinde başlar. Sesli tikler uzun dönem sonra motor tiklere eklenir. Ardından vücut, kol, gövde tikleri oluşur.
tedavi
Bu çocuklar boylamsal olarak ele alınmalıdır.
Genel işlevselliği, ilişkili psikopatolojiler, gelişimsel zorluklar, aile destek durumu gibi.
Hastaya ve aileye eğitim vermek çok önemlidir.
tedavi
Semptomları anlamalarında, ve yaşadıkları çaresizlik ya da hayal kırıklığı duygularını ele almada yardımcı olmak gereklidir.
Nöroleptikler, tik davranışını tedavi etmede kullanılmaktadır.(haloperidol, pimozide gibi).
tedavi
Farmakolojik tedavinin yanı sıra, davranışsal girişimler de etkili olmaktadır.
Farkındalık eğitimi ve gevşeme teknikleri bunlardan ikisidir.
Yıkıcı davranışlar için davranış kontrolü sağlanır, ve bu durum sosyal davranışlarla ilişkilendirilir.
DIŞA ATIM BOZUKLUKLARI
Enkoprezis
Enürezis
ENKOPREZİS
A. İstemsiz ya da amaçlı olarak yineleyen bir biçimde dışkının uygunsuz yerlere yapılması
B. En az 3 ay süreyle ayda en az 1 kez böyle bir olayın olması
C. Takvim yaşının en az 4 olması
D. bu davranış sadece bir maddenin ya da konstipasyona neden olma ile ilişkisi olmayan genel tıbbi bir durumun doğrudan fizyolojik etkilerine bağlı değildir
Alt tipleri:
1- Konstipasyon ve taşma inkontinansı ile giden
2- Konstipasyon ve taşma inkontinansı ile gitmeyen
yaygınlık
Erkeklerde %1.3, kızlarda binde 3 oranında görülmektedir.
Enkoprezis ve enürezis arasında ilişki bulunmuştur.
etyoloji
Bu çocukların klinik özellikleri;
Uzak baba ve nevrotik anne
Erken dönemde yıkıcı tuvalet eğitimi
Nörolojik gelişim güçlüğü nedenler arasında yer almaktadır.
etyoloji
Fizyolojik faktörlerle psikolojik faktörler etkileşimli olarak rol oynamaktadır.
Rectal anormallikler söz konusu olabilmektedir.
tedavi
Öncelikle davranışçı teknikler ardından eğitimsel ve fizyolojik etkenler ele alınmalıdır.
Öncelikle bağırsak ve dışkı ile ilgili bilgilendirme yapılmalıdır.
Laksatif ya da mineral kullanımıyla tuvalet günlük bir ritm kazanmalıdır.
tedavi
Her başarılı deneme sonucunda ödüllendirme yapılmalıdır.
Farmakolojik olarak imipramine kullanılmaktadır.
Çocuk hem psikososyal hem de farmakolojik yönden ele alınmalıdır.
%1 oranında görülür. Tanı koymak için çocuğun 4 yaşından büyük olması ayda en azından 1 kere altına kaçırması ve bunu birbirini takip eden en az 3 ay boyunca sürdürmesi gerekir.
Organik bir etiyoloji olmaksızın kakasını tutamamaktır.
Megakolon(Hirschsprung disease), taşma inkontinansı, hipotiroidi, mental retardasyon, beyin felci gibi sebepler enkoprezise neden olabilir.
Özellikle evde baba şiddeti ve obsesif çok titiz annelerin çocuklarında görülmektedir. Zorlu bir tuvalet eğitimi en önemli nedendir.
Konstipasyon yoksa ilaç kullanılmaz.
Tedavisi yemeklerden sonra tuvalette en azından 15 dakika geçirmesi istenir. Anne ve baba tedavinin dışına çıkmalıdırlar.
ENÜREZİS (genel tıbbi duruma bağlı olmayan)
A. Yatağa ya da giysilere yineleyen bir biçimde idrar kaçırma (istemsiz ya da amaçlı olarak)
B. En az ardışık 3 ay haftada 2 kez ortaya çıkan bir sıklıkla olması ya da klinik açıdan belirgin bir sıkıntı doğurması ya da toplumsal, okulda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında bozulma yapması ile belirli olmak üzere bu davranış klinik açıdan önemlidir
C. Takvim yaşının en az 5 olması
D. bu davranış sadece bir maddenin ya da genel tıbbi durumun doğrudan fizyolojik etkilerine bağlı değildir
Alt tipleri:
1- sadece noktürnal: idara kaçırmanın sadece gece olması
2- sadece diürnal: idrar kaçırmanın uyanık olduğu saatlerde olması
3- noktürnal ve diürnal: ikisinin beraber olması
yaygınlık
5 yaşındaki erkeklerde %7, kızlarda %3 oranında görülmektedir.
10 yaşında bu oranlar erkekte %3 kızda %2”ye düşmektedir.
İkincil enürezis 5-8 yaşları arasında görülmektedir.
etyoloji
Fizyolojik işlevlerdeki düzensizliklerden bahsedilmektedir.
Bilerek, niyetli şekilde ıslatan çocuklar farklı fenomenolojik bir grup olarak ele alınmalıdır.
Bu durum karşı gelim bozukluğu ya da psikotik bozuklukla açıklanabilir.
etyoloji
Bir diğer önemli hipotez üriner yolda yaşanan bir tıkanıklık sonucu enürezis oluşmasıdır.
Bu durumda cerrahi girişimler etkili olmaktadır.
tedavi
Davranışçı ve farmakolojik tedaviler kullanılmaktadır.
Zil-yatak yöntemi en sık kullanılan tekniktir. Çocuk yatağı ıslattığı zaman zil devreye girmekte ve çocuk uyanmaktadır. Bu durumun tekrarlanması sonucunda çocuk idrarına karşı duyarlılık kazanmaktadır.
tedavi
İlaç tedavisinde İmipramine etkinliği gösterilmiştir. Ancak çocuğa göre doz aralığı oluşturulmaktadır.
Ancak ilaç kullanan çocuklar, ilacın altına ıslatmasına engel olacağına dair yanlış inanca kapılıp hayal kırıklığına uğrayabilirler.
Beş çocuktan birinde görülmektedir. Enüresis tanısı koyabilmek için hastanın 5 yaşından büyük olması gerekmektedir.
5 yaşında %10 görülürken 10 yaşında %1 görülmektedir. Bu da gelişimsel faktörlerin çok önemli olduğunu göstermektedir.
(Biyolojik faktörler çok önemlidir)
İdrar yolu anomalileri, enfeksiyonlar, parasiter enfeksiyonlar, tip I diabet gibi sistemik hastalıklar ve epilepsi açısından hasta taranmalıdır. Bunlar için tam idrar tetkiki, idrar kültürü ve parazit araştırması yapmak gerekir.
TEDAVİ
Davranışçı Tedavi (Başarı oranı %50)
-Monitorizasyon
-Sıvı kısıtlaması
-Gece kaldırılması
-Ödüllendirme
2. Imıpramin (Tofranil) (Başarı oranı %70)
Aritmi, davranış bozukluğu gibi yan etkilerine dikkat etmek gerekmektedir.
Akşam yemeğinden sonra tek doz olarak kullanılır.
Tedavi 6 ay devam etmelidir
3. Desmopresin (%90 başarı)
Nasal sprey olarak kullanılır.
Tedavi 6 ay devam etmelidir.
En önemli özelliği ilaç bırakıldığında relaps sorununun çok yüksek olmasıdır. Bu yüzden acil durumlarda daha çok kullanılmaktadır.
4. Alarm cihazı (%90-100 başarı)
Tedavi 2 ay kadar sürer.
Pahalıdır.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Tik Bozuklukları ve Dışa Atım Bozuklukları" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Kamil ERTEKİN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Kamil ERTEKİN'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
1 Beğeni 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
