Otistik Çocuklarda Konuşma Terapisi
OTİSTİK ÇOCUKLARDA GENELLEME SİSTEMLİ
KONUŞMA TERAPİSİ
Otistik çocukların konuşma eğitimleri ile ilgilenen birçok uzman bulunmaktadır. (Konuşma terapistleri, özel eğitimciler, psikologlar, pedagoglar). Bu uzmanlık dallarını n büyük bir kısmı okumuş oldukları üniversitede otizm kavramını bile duymamışlardır. Ülkemizde otizm’ i bilen otistik çocukların eğitimi ve konuşma terapisini bilen uzman sayısı bir elin parmak sayısını geçmeyecek kadar azdır. Üzülerek belirteyim ki bu alanda kendini uzman olarak tanıtan sayısı binleri aşmaktadır. Ülkemizde otizm konusunda profesyonel olarak çalışan kurum sayısı da azdır. Profesyonel olarak çalışabilmek için uygulamalı davranış analizini iyi bilmek gerekir. Maalesef Türkiye’ deki hiçbir üniversite davranış analisti yetiştirmiyor. Oysa bu eğitimi almayan sağaltımcı otizmle ilgili eğitimi tamamen yordama yoluyla yapıyordur. Herkesin bildiği gibi otizm ABA(uygulamalı davranış analizi) üzerine kurulmuştur.
20 yıllık meslek hayatımın tümünü otistik çocuklarla geçirmiş birisi olarak, meslek tecrübelerimin dışında lisans alanım özel eğitim, psikoloji yüksek lisans yaptım konuşma terapistliği alanında yurt dışında yüksek lisans yaptım. Uzun sayılacak bir süre Milli Eğitim Bakanlığının resmi kurumlarında görev yaptım. 15 yılı aşkın bir süre bu işi profesyonel olarak kendime ait özel kurumda hem yönetici hem de terapist olarak çalıştım. Yine bu dönemlerde hem bakanlığın hizmet içi eğitim dairesi başkanlığının açmış olduğu sertifika kurslarını bitirdim hem de özel kuruluş ve uzmanlar da süper vizyon eğitimi sertifikalarını aldım. Alanla ilgili birçok kongre ve seminerlere katıldım. Yine bu alanda birçok ilde kurum ve kuruluşlarda seminer ve konferanslar verdim. Bütün bunları neden yazdım bu modeli geliştirirken rast gele geliştirmediğimi ve bütün bildiğim Uygulamalı Davranış Analizi tekniklerini kullanarak bir nevi tecrübemi yazarak geliştirdim bu modeli.
1.AŞAMA
PERFORMANS BELİRLEME
Birey eğitime alınmadan önce konuşma ve diğer gelişim alanları, yeterlilikleri ve yetersizlikleri ne düzeydedir. Eğitsel ve psikometrik testlerle tespit edilerek kayıt altına alınmalıdır. Neden önemlidir? Nerede başlayacağım sorusuna cevap olduğu gibi çocuğun özellikleri hakkında da bana ipuçları verir. Ancak bu kadar kolay değil performans almak uzman olmak gerekir amaca yönelik kontrol listeleri tutulmalı ve en önemlisi de çocukla ilk iletişim kurmak için fırsattır. Çocuk sizinle iletişim kurmuyorsa ne yapacaksınız. Çocuk daha önce eğitim almamış ise sizinle kontak kurmayabilir. Siz anne ve babada yaşam öyküsü ile oluşturduğunuz kontrol listelerine kayıt tutabilirsiniz. Eğitim almamış ise ikinci aşama uygulanmalı.
2. AŞAMA
BAŞLAMA DÜZEYİ BELİRLEME VE DAVRANIŞ ANALİZİ YAPMA
Uzun ve kısa dönemli amaçlar belirlenir. Performans tablosunda belirlenen maddeler tek tek alınarak davranış analizi yapılır. Davranışsal amaçlara çevrilir.
3.AŞAMA
HAZIR BULUNUŞLUĞU SAĞLAMA
Hazır bulunuşluk herkesin anladığı anlamda değil, burada kastedilen çocuk terapiye girip girmemesi durumudur. Mesela çocuğun, göz kontağı kurmaması bir süre yerinde oturmaması, basit kumotları almaması(al, ver ,at,tut v.b.)gibi durumlar kastedilmektedir. Çocukta bu özellikler gelişmemişse bir süre bu çalışmaların yapılarak eğitime hazır hale getirilmesi gerekir.
4.AŞAMA
AİLE EĞİTİMİ
Çocuğu eğitime almadan önce aile ve çevre desenlenmesi yapılması gerekir. Terapist ne kadar uzman olursa olsun, aileyi işin içine katmıyorsa kesinlikle istediği başarıya ulaşamaz. O nedenle yapılan değerlendirme, yapılacak bireyselleştirilmiş eğitim programı, aile ile birlikte yapılması gerekir. Yapılan işin zaman ve maddi boyutu düşünüldüğünde yöntemlerin de aileye öğretilmesi gerekir. Çocukların özellikleri gereği tekrar ve genelleme yapılmadığında öğrenilen bilgiler unutulur. Disiplin yöntemleri ve ailelerin düşmüş oldukları tuzaklar da anlatılmalıdır. Anne ve babalar genellikle davranış kontrolü sağlayamadığı için eğitim verirken zorlanırlar. Çocukların yine özelliği gereği öğrenmemek için direnç gösterdikleri için bu eğitimi hayatına sokmak da bir disiplin ister. Bu nedenlerden dolayı çocuklara eğitim verilmeden önce, ailelere eğitim verilmelidir.
5. AŞAMA
PEKİŞTİREÇ BELİRLEME
Aile ile görüşülerek çocuğun en çok sevdiği 10 adat ulaşılması kolay ve uygulana birliği olan , yiyecek, içecek, nesne, sembol, oyuncak gibi şeylerin belirlenmesi.
Çocuğun sevdiği şeyler ikişerli şekilde sunularak seçim yapması istenir. Kayıt çizelgesinde en çok seçilen 5 pekiştireç belirlenir.
6.AŞAMA
İkinci maddede belirtilen davranış analizine uygun materyaller belirlenir. Uyan materyal yok ise elle hazırlanır. Unutulmaması gereken şeylerden biride pahalı oyuncak her zaman iyi oyuncak değildir. Amaca uygun hazırlanan el yapımı oyuncaklar daha yararlı olabilir.
Genelleme Yaklaşımlı Eğitim seti: Bu set iki kitapçık ve artikülasyon kartlarında oluşmaktadır. Bu set tamamen konuşma engelliler ve otistik engelliler modülündeki programı kapsamaktadır. Mümkün olduğu kadar konuşma modülündeki ilk basamaktan son basamağa kadar somutlaştırıldı. Otistik çocuklar programında da iletişim modülü ele alınarak bu set oluşturuldu. Daha etkili kullanmak için yönerge kitapçığı okunmalıdır.
7. AŞAMA
Eğitim yöntemleri belirleme: Fırsat eğitimi, PECS, Vidoyla model olma, replik silikleştirmeyle öğretim yöntemleri gibi yöntemler uygulanır. Çocuğun eğitim ve zihinsel düzeyine göre hangi modellere uyuyorsa o modeller belirlenmelidir
8. AŞAMA
SUNUMA BAŞLAMAK
Dikkat çekmekle başlanırsa çocuğun ilgisi etkinliğe yönlendirilmiş olur.
*Okşama, kucaklaşma, sevdiği oyuncaklarla birkaç dakika oynamasına izin verme, verilecek etkinliği hissettirme, yapılacak etkinlikle ilgili ipuçları verme
Eğitim yöntemleri belirleme: Fırsat eğitimi, PECS, Vidoyla model olma, replik silikleştirmeyle öğretim yöntemleri gibi yöntemler uygulanır. Çocuğun eğitim ve zihinsel düzeyine göre hangi modellere uyuyorsa o modeller belirlenmelidir.
9. AŞAMA
UYGULAMA
Uygulama alıştırmaları ile eğitime başlanmalı. Yapılmış olan davranış analizlerindeki maddeler tek tek ele alınmalı ve mümkünse o madde de analiz edilmeli. Analiz edilmiyorsa somutlaştırılarak o madde tekrar tekrar sunulmalıdır.
10.AŞAMA
DEĞERLENDİRME
Davranışlar kazandırılırken çocuktaki gelişmeleri ve yöntemin etkiliği sık sık değerlendirilmelidir. İlerleme yok ise strateji değiştirilmeli ve başka yöntemler uygulanmalıdır. Değerlendirme bir takım testler veya istatiksel grafiklerle de olabilir. Yöntem doğru ise doğal gözlemle de gelişmeler fark edilebilir.
Mehmet KORKMAZ
Uzm Özel eğitimci Psikolog ve Konuşma Terapisti
KONUŞMA TERAPİSİ
Otistik çocukların konuşma eğitimleri ile ilgilenen birçok uzman bulunmaktadır. (Konuşma terapistleri, özel eğitimciler, psikologlar, pedagoglar). Bu uzmanlık dallarını n büyük bir kısmı okumuş oldukları üniversitede otizm kavramını bile duymamışlardır. Ülkemizde otizm’ i bilen otistik çocukların eğitimi ve konuşma terapisini bilen uzman sayısı bir elin parmak sayısını geçmeyecek kadar azdır. Üzülerek belirteyim ki bu alanda kendini uzman olarak tanıtan sayısı binleri aşmaktadır. Ülkemizde otizm konusunda profesyonel olarak çalışan kurum sayısı da azdır. Profesyonel olarak çalışabilmek için uygulamalı davranış analizini iyi bilmek gerekir. Maalesef Türkiye’ deki hiçbir üniversite davranış analisti yetiştirmiyor. Oysa bu eğitimi almayan sağaltımcı otizmle ilgili eğitimi tamamen yordama yoluyla yapıyordur. Herkesin bildiği gibi otizm ABA(uygulamalı davranış analizi) üzerine kurulmuştur.
20 yıllık meslek hayatımın tümünü otistik çocuklarla geçirmiş birisi olarak, meslek tecrübelerimin dışında lisans alanım özel eğitim, psikoloji yüksek lisans yaptım konuşma terapistliği alanında yurt dışında yüksek lisans yaptım. Uzun sayılacak bir süre Milli Eğitim Bakanlığının resmi kurumlarında görev yaptım. 15 yılı aşkın bir süre bu işi profesyonel olarak kendime ait özel kurumda hem yönetici hem de terapist olarak çalıştım. Yine bu dönemlerde hem bakanlığın hizmet içi eğitim dairesi başkanlığının açmış olduğu sertifika kurslarını bitirdim hem de özel kuruluş ve uzmanlar da süper vizyon eğitimi sertifikalarını aldım. Alanla ilgili birçok kongre ve seminerlere katıldım. Yine bu alanda birçok ilde kurum ve kuruluşlarda seminer ve konferanslar verdim. Bütün bunları neden yazdım bu modeli geliştirirken rast gele geliştirmediğimi ve bütün bildiğim Uygulamalı Davranış Analizi tekniklerini kullanarak bir nevi tecrübemi yazarak geliştirdim bu modeli.
1.AŞAMA
PERFORMANS BELİRLEME
Birey eğitime alınmadan önce konuşma ve diğer gelişim alanları, yeterlilikleri ve yetersizlikleri ne düzeydedir. Eğitsel ve psikometrik testlerle tespit edilerek kayıt altına alınmalıdır. Neden önemlidir? Nerede başlayacağım sorusuna cevap olduğu gibi çocuğun özellikleri hakkında da bana ipuçları verir. Ancak bu kadar kolay değil performans almak uzman olmak gerekir amaca yönelik kontrol listeleri tutulmalı ve en önemlisi de çocukla ilk iletişim kurmak için fırsattır. Çocuk sizinle iletişim kurmuyorsa ne yapacaksınız. Çocuk daha önce eğitim almamış ise sizinle kontak kurmayabilir. Siz anne ve babada yaşam öyküsü ile oluşturduğunuz kontrol listelerine kayıt tutabilirsiniz. Eğitim almamış ise ikinci aşama uygulanmalı.
2. AŞAMA
BAŞLAMA DÜZEYİ BELİRLEME VE DAVRANIŞ ANALİZİ YAPMA
Uzun ve kısa dönemli amaçlar belirlenir. Performans tablosunda belirlenen maddeler tek tek alınarak davranış analizi yapılır. Davranışsal amaçlara çevrilir.
3.AŞAMA
HAZIR BULUNUŞLUĞU SAĞLAMA
Hazır bulunuşluk herkesin anladığı anlamda değil, burada kastedilen çocuk terapiye girip girmemesi durumudur. Mesela çocuğun, göz kontağı kurmaması bir süre yerinde oturmaması, basit kumotları almaması(al, ver ,at,tut v.b.)gibi durumlar kastedilmektedir. Çocukta bu özellikler gelişmemişse bir süre bu çalışmaların yapılarak eğitime hazır hale getirilmesi gerekir.
4.AŞAMA
AİLE EĞİTİMİ
Çocuğu eğitime almadan önce aile ve çevre desenlenmesi yapılması gerekir. Terapist ne kadar uzman olursa olsun, aileyi işin içine katmıyorsa kesinlikle istediği başarıya ulaşamaz. O nedenle yapılan değerlendirme, yapılacak bireyselleştirilmiş eğitim programı, aile ile birlikte yapılması gerekir. Yapılan işin zaman ve maddi boyutu düşünüldüğünde yöntemlerin de aileye öğretilmesi gerekir. Çocukların özellikleri gereği tekrar ve genelleme yapılmadığında öğrenilen bilgiler unutulur. Disiplin yöntemleri ve ailelerin düşmüş oldukları tuzaklar da anlatılmalıdır. Anne ve babalar genellikle davranış kontrolü sağlayamadığı için eğitim verirken zorlanırlar. Çocukların yine özelliği gereği öğrenmemek için direnç gösterdikleri için bu eğitimi hayatına sokmak da bir disiplin ister. Bu nedenlerden dolayı çocuklara eğitim verilmeden önce, ailelere eğitim verilmelidir.
5. AŞAMA
PEKİŞTİREÇ BELİRLEME
Aile ile görüşülerek çocuğun en çok sevdiği 10 adat ulaşılması kolay ve uygulana birliği olan , yiyecek, içecek, nesne, sembol, oyuncak gibi şeylerin belirlenmesi.
Çocuğun sevdiği şeyler ikişerli şekilde sunularak seçim yapması istenir. Kayıt çizelgesinde en çok seçilen 5 pekiştireç belirlenir.
6.AŞAMA
İkinci maddede belirtilen davranış analizine uygun materyaller belirlenir. Uyan materyal yok ise elle hazırlanır. Unutulmaması gereken şeylerden biride pahalı oyuncak her zaman iyi oyuncak değildir. Amaca uygun hazırlanan el yapımı oyuncaklar daha yararlı olabilir.
Genelleme Yaklaşımlı Eğitim seti: Bu set iki kitapçık ve artikülasyon kartlarında oluşmaktadır. Bu set tamamen konuşma engelliler ve otistik engelliler modülündeki programı kapsamaktadır. Mümkün olduğu kadar konuşma modülündeki ilk basamaktan son basamağa kadar somutlaştırıldı. Otistik çocuklar programında da iletişim modülü ele alınarak bu set oluşturuldu. Daha etkili kullanmak için yönerge kitapçığı okunmalıdır.
7. AŞAMA
Eğitim yöntemleri belirleme: Fırsat eğitimi, PECS, Vidoyla model olma, replik silikleştirmeyle öğretim yöntemleri gibi yöntemler uygulanır. Çocuğun eğitim ve zihinsel düzeyine göre hangi modellere uyuyorsa o modeller belirlenmelidir
8. AŞAMA
SUNUMA BAŞLAMAK
Dikkat çekmekle başlanırsa çocuğun ilgisi etkinliğe yönlendirilmiş olur.
*Okşama, kucaklaşma, sevdiği oyuncaklarla birkaç dakika oynamasına izin verme, verilecek etkinliği hissettirme, yapılacak etkinlikle ilgili ipuçları verme
Eğitim yöntemleri belirleme: Fırsat eğitimi, PECS, Vidoyla model olma, replik silikleştirmeyle öğretim yöntemleri gibi yöntemler uygulanır. Çocuğun eğitim ve zihinsel düzeyine göre hangi modellere uyuyorsa o modeller belirlenmelidir.
9. AŞAMA
UYGULAMA
Uygulama alıştırmaları ile eğitime başlanmalı. Yapılmış olan davranış analizlerindeki maddeler tek tek ele alınmalı ve mümkünse o madde de analiz edilmeli. Analiz edilmiyorsa somutlaştırılarak o madde tekrar tekrar sunulmalıdır.
10.AŞAMA
DEĞERLENDİRME
Davranışlar kazandırılırken çocuktaki gelişmeleri ve yöntemin etkiliği sık sık değerlendirilmelidir. İlerleme yok ise strateji değiştirilmeli ve başka yöntemler uygulanmalıdır. Değerlendirme bir takım testler veya istatiksel grafiklerle de olabilir. Yöntem doğru ise doğal gözlemle de gelişmeler fark edilebilir.
Mehmet KORKMAZ
Uzm Özel eğitimci Psikolog ve Konuşma Terapisti
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Otistik Çocuklarda Konuşma Terapisi" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Mehmet KORKMAZ'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Mehmet KORKMAZ'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
2 Beğeni 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
