Çocuklukta Korku, Kaygı ve Fobi
ÇOCUKLUKTA KORKU, KAYGI VE FOBİ
Korkuyla kaygıyı birbirinden ayıran en temel fark korkunun somut bir olay ya da nesneye bağlı olması, kaygının ise kişinin düşüncesine göre yaptığı yoruma bağlı olmasıdır. Örneğin, karşıdan karşıya geçerken üzerimize hızla gelen bir araba gördüğümüzde korku hissederiz. Bir kişi arabaya bindiğinde “ya kaza olursa” diye düşündüğünde hissettiği duygunun adı ise kaygıdır. Başka bir değişle, korku yaşam tehdidi olan bir duruma karşı oluşurken, kaygı yaşam olaylarını yorumlamamıza göre oluşan bir duygudur. Fobide ise artık kişi öyle güçlü bir korku hisseder ki bu, günlük yaşantısına devam etmesini zorlaştırır. Kaygıda olduğu gibi fobide de korkulan nesne/durum gerçekte korku uyandırmayıp kişinin algısına göre gelişen bir korku hissidir. Örneğin, normalde kedi vahşi bir hayvan değilken kişinin kedinin kendisine zarar vereceğini düşünerek yoğun korku duyması ve günlük yaşantısını buna göre ayarlaması fobiye bir örnektir.
3-6 Yaş Döneminde Yaygın Korku ve Kaygı Unsurları
İnsanlar evrensel olarak doğuştan itibaren olan bazı varlıklardan/durumlardan (yılan, yükseklik gibi) korkar. Bunlar kişide hayatta kalma güdüsünün gerektirdiği korkulardır. Bu dönemdeki bir çocuk da ilk kez böyle bir varlıkla/durumla karşılaşsa bile korku duygusu hisseder. Korkunun düzeyi ise çocuğun kişilik yapısına ve ebeveynlerinin yaklaşımlarına göre farklılık gösterir.
Çocukluk döneminde bir takım korkular ise çocukların anne-babasını ve çevresinde sıklıkla gördüğü kişileri gözlemleyerek öğrendikleri korkulardır. Korku, kaygı ve fobi bulaşıcıdır. Çocuk çevresindekiler tarafından bir olay/nesneye karşı hissedilen bu duyguları, kendisi de aynı olay/nesne ile karşılaşınca hisseder.
Bazı korku unsurları ise 3-6 yaş dönemine özgüdür. Çocuğun bu dönemde hayal gücü çok fazla gelişkin olduğundan hayali varlıklarla gerçek varlıklar arasındaki ayırımı anlamakta zorlanır. Bu sebeple, hayalet, öcü, canavar gibi hayali varlıklardan korkar. Bu dönemde yaygın diğer gelişimsel korku öğeleri de karanlık ve yalnız kalmadır.
Bu dönemde cinsel kimlik gelişimi oluştuğundan çocuk kendi cinselliğini keşfederek sıklıkla karşı cinsten olan ebeveyne yönelik cinsel arzu hisseder. Ancak, bu duygunun onaylanmadığını gören çocuk zaman içerisinde bunu dizginlemeyi öğrenerek kendi hemcinsinden olan ebeveynle özdeşim kuracaktır. Bundan dolayı, bu süreçte çocuklar ebeveynlerine yönelik içlerinden gelen bu duygudan ötürü cezalandırılmaktan korkarlar.
Ayrılık kaygısı, yine bu dönem çocuklarında rastlanabilir. Ayrılık kaygısı, çocuğun anneden/bakımveren kişiden ayrı kaldığı zamanlarda sıklıkla yoğun kaygı hissetmesidir. 0-3 yaş arasındaki çocukların anneden/bakımverenden ayrıldığında yoğun ayrılık kaygısı normaldir; ancak, daha sonraki dönemlerde genellikle bu kaygının hafiflemesi beklendir. Ayrılık kaygısı yaşayan çocuk, sıklıkla anneden/bakımverenden ayrıyken başına bir şey geleceğini ve/veya terk edileceğini düşünerek yoğun kaygı hisseder. Buna bağlı olarak daabartılı tepkiler gösterir; ağlar, titrer, huzursuzlaşır, bedensel yakınmalar ifade eder, ebeveynine yapışır ve bırakmak istemez. Ayrılık kaygısını yoğun yaşayan çocuklar anneden/bakımverenden ayrı kalmada zorlandıklarından okula başlamada zorluk çeken çocuklardır.
Korkan-Kaygı Duyan Çocuğu Desteklemede Ebeveynlere Öneriler:
- Ebeveynlerin aşırı koruyucu tutumu korkuyu pekiştirir. Böylece çocuk tedirgin, ürkek bir yapıya sahip olabilir ve bu da daha yoğun korku hissetmesine neden olur. Bu nedenle ebeveynlerin çocuğu yaşına uygun olarak deneyimlere açık bırakmaları gerekmektedir.
- Çocuklar en çok ebeveynlerini örnek alırlar. Korktuğu şeyle ilgili ebeveynini sakin gören çocuğun korkusu hafifleyecektir.
- Ebeveynlerin kendilerinin yoğun kaygı ve korkusu varsa korktuğu/kaygı duyduğu unsur(lar)la ilgili düşünce yapılarını değiştirmeleri, gerekirse bununla ilgili psikolojik yardım almaları gereklidir.
- Korktuğu şeyden ötürü eleştirilen/alay edilen ya da korkusu önemsenmeyen çocuk anlaşılmadığını hisseder ve korkusu daha çok artar. Bu sebeple ebeveynler çocuklarını korkularını küçümsememeli ve eleştirmemelidirler.
- Çocuk bir şeyden korktuğu zaman o şeyden çocuğu sakınmak yerine o şeye çocuğu yavaş yavaş ısındırmak gerekir. Unutmamak gerekir ki; kaçınma davranışı korkuyu pekiştirir. Örneğin, karanlıktan korkan çocuğu yavaş yavaş ışığı azaltarak daha loş ortama ve hazır olduğunda da karanlığa alıştırmak gibi.
- Geceleri bilinmeyen bir varlığın yanına gelip kendisine zarar vereceğini düşünen çocuk korkup yalnız uyumak istemeyebilir ve anne-babasının yatağına gelebilir. Anne-babanın çocuğun korkusunu pekiştirmemek için onu yavaş yavaş kendi yatağına ısındırarak tek başına uyumasına teşvik etmeleri gerekir.
- Bu dönemdeki çocuklar deneyerek öğrendiklerinden çocuğun yanında olarak korktuğu bir durumu denemek, çocuğun bir sonraki seferde o durumla karşılaşınca korkusunun hafiflemesini sağlar.
- Bu dönemdeki çocuklar genellikle bilmedikleri şeylerden korkarlar. Çocukları rahatlatmak için ebeveynlerin çocuğun anlayacağı şekilde bilgilendirici açıklamalarda bulunmaları gereklidir.
- Ebeveynler çocuğun korktuğu şeyle ilgili anlattıklarını dinlemeye istekli olmalıdır. Böylece çocuk korkusunu ifade ettikçe rahatlar.
- Çocuğun yaşına uygun olmayan ve korku unsurları içeren hikaye, TV programı gibi yayınlardan çocuğu uzak tutmak gerekir.
- Çocukta belirli bir dönem yoğun korku duygusu hakimse o dönem içerisinde mümkün olduğunca yaşına uygun olsa da çocuk korkutucu unsurlar içeren hikaye, TV programı gibi yayınlara maruz bırakılmamalıdır
- Çocuğun yaşına uygun olup korku unsurları içeren yayınlardan tamamen kaçınmak korkuyu pekiştireceğinden birlikte yayına bakarak, okuyarak, hakkında konuşup mantıklı açıklamalar yaparak korku duygusu hafifletilmelidir.
- Anne-babalar kendi çocukluk dönemlerinden örnekler vererek (“senin yaşlarında birçok çocuk gibi ben de canavardan korkuyordum. Sonra büyüyünce onların sadece çizgi filmlerde olduğunu anladım ve korkum geçti.”, gibi) çocuğa destek olabilirler.
- Çocuğun korktuğu bir varlık varsa onu kağıda çizdirmek, sonrasında ise ona birlikte mizahi unsurlar eklemek (bıyık, gözlük gibi) çocuğun o varlığa yönelik korkusunu hafifletebilir.
- Ayrılık kaygısı yaşayan çocuğun ebeveynleri tarafından sıklıkla terk edilmekle tehdit edilmesi (“Böyle yaparsan giderim, senin annen/baban olmam.”, gibi) çocuğun kaygısını şiddetlendirir. Bu tür ifadelerden kaçınmak gerekir.
- Anne-babaların korkutmayı bir disiplin yöntemi olarak kullanmaları (“yemeğini yemezsen doktor iğne yapar” gibi) çocuğun korkularını şiddetlendirir.
- Bu dönemdeki korku-kaygı düzeyi çocuğun günlük yaşantısını engelleyecek kadar yoğunsa, sık sık tekrarlıyorsa ve çocuğun bedensel yakınmaları/aşırı tepkileri varsa çocukla çalışan bir psikologdan destek alınması gereklidir.
Gizem Bodur
Uzman Klinik Psikolog
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Çocuklukta Korku, Kaygı ve Fobi" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Gizem BODUR ATALAY'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Gizem BODUR ATALAY'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
