Üstün Yetenekli Çocuklar
MAKALE #13810 © Yazan Uzm.Psk.Dnş.Nuray ÖZBEN AVŞAR | Yayın Aralık 2014 | 1,947 Okuyucu
Uzm. Psikolog NURAY ÖZBEN AVŞAR
ÜSTÜN YETENEKLİ BİR ÇOCUĞA SAHİP OLMAK
ÜSTÜN YETENEKLİ-ZEKA- ÇOCUK KİME DENİR?
“Zihinsel yeteneklerinin ya da zekalarının birden çoğunda akranlarına göre üstün performans gösteren ya da gizil güce sahip, yaratıcılık yanı güçlü olan ve başladığı işi tamamlama, üstesinden gelmede yüksek görev anlayışı bulunan çocuklar üstün zeka/yetenekli olarak tanımlanmaktadır.” (Ataman,A.)
Bu tanımın dışında MEB, üstün ve özel yeteneği; zeka, yaratıcılık, sanat, spor, liderlik özelliği ve akademik başarı bakımından yaşıtlarına göre daha üst seviyede performans gösterme olarak tanımlamıştır. Aynı zamanda 3 alt başlık altında kategorilendirilmiştir:
Üstün Zekalı Çocuklar: Yaşıtları arasında %98’inden daha üstün başarı gösteren ve zeka testlerinde sürekli 130 ve yukarı bir zeka bölümü sağlayan çocuktur.
Özel Yetenekli Çocuklar: Bu çocukların zeka bölümler sürekli olarak 120 ve üzerindedir. Matematik, fen, teknik ve güzel sanatlar gibi alanlarda yaşıtlarından belirgin ölçüde üstündürler.
Parlak Çocuklar: Normalin üstü çocuktur. Üstün zekalı çocuklar ile aralarında farklılıklar bulunur. Bunlar;
Üstün veya özel yeteneklilik 5 temel insan özelliği arasındaki etkileşimden oluşur.
1. Ortalama Üzeri Yetenek Düzeyi
2. Ortalama Üzeri Motivasyon ve Tükenmeyen Enerjileri
3. Ortalama Üzeri Yaratıcılık
4. Ortalama Üzeri Görev Algıları
5. Ortaya Zihinsel ya da Maddi Bir Ürün Koyabilmeleri
Üstün Yetenekli Çocukların Temel Özellikleri
Okul Öncesinden Okul Sürecine
· Göz-el koordinasyonları erken gelişir.
· Gelişim evreleri bazen hızlı atlanır. (Emeklemeden yürümek)
· Bebeklik döneminde olağanüstü hareketlidirler.
· Olgunlaşma daha hızlı gerçekleşir.
· Aşırı duyarlı sinir sistemine sahiptirler. Duyusal uyarımlara çok güçlü tepki verirler.
· Hastalıklara karşı dirençlidirler.
Sosyal Özellikler:
· Yaşıtları yerine kendilerinden büyük çocuklarla ya da yetişkinlerle oyun oynamak isterler.
· Ses, mimik ve konuşmalara duyarlılık içerisinde olduklarından, kişilerin kişilikleri hakkında çıkarımda bulunabilmektedirler.
· Yeni ve değişik koşul ve durumlara kolay uyum sağlarlar.
· Çoğunlukla lider olma eğilimindedirler.
· Espri yetenekleri gelişmiştir.
Kişilik Özellikleri:
· Amaç ve idealleri yüksektir.
· Bağımsız olma özellikleri vardır. Bu özellikleri çalışma ortamlarında da gösteriler.
· İçten denetimlidirler. Bir işe başlamak için dışarıdan bir desteğe ya da yönergeye ihtiyaç duymazlar.
· Özgüvenleri oldukça yüksektir.
· Mükemmeliyetçidirler.
· Aşırı duygusal olabilirler. Sosyal meselelere aşırı duyarlılık gösterirler.(savaş, ölüm, küresel ısınma)
Zihinsel Özellikler:
· Kısa süreli ve uzun süreli hafızaları çok iyidir. Kolayca ezberleyebilirler.
· Okumayı çoğunlukla kendi başlarına öğrenirler.
· Sayılara erken yaşta ilgi duyarlar. Kendilerine özgü hesaplama yöntemleri olabilmektedir. Matematiksel akıl yürütme başarısı yüksektir.
· Okuduklarını çok iyi anlar ve analiz ederler.
· Sebep – sonuç ilişkisine ilgi duyarlar.
· Ayrıntılara odaklanırlar.
· Aynı anda iki işi birden yapabilirler.
· Sözcük hazneleri çok geniştir.
· Kavram oluşturabilme özellikleri vardır.
· Genelleme ve soyutlama yapabilme güçleri yüksektir.
ÜSTÜN YETENEKLİ FAKAT DÜŞÜK PERFORMANSLI ÇOCUKLAR
Bu çocuklar, zeka potansiyeli fark edilir şekilde ortalamanın üzerinde olmasına karşın okul performansları ile beklentilerin az ya da çok gerisinde kalan çocuklardır.(Wagner,H.)
Özellikleri:
· Kaygılıdırlar.
· Stres ortamında düşünsel süreçleri kolayca bozulabilir.
· Değiştirme gücüne sahip olamadıklarını düşünürler.
· Kısmi performans gösterebilirler. (Yavaş yazma, motor becerilerinde ki gerilik ya da 87 yerine 78 yazmak gibi)
· Hiperaktivitesi olan ya da olmayan üstün yetenekli çocuklar dikkat kaybı yaşadıklarında çok dağınık olmaktadırlar. Ayrıca motive olamamaktadırlar.
UNUTULUMAMALI Kİ;
Üstün yetenekli çocuklar çok farklı özellikler gösterebilirler. Bu özellikler onların fark edilmesini kolaylaştırdığı gibi zorlaştırabilir de…
Üstün Yetenekli çocuklar aileleri, öğretmenleri, arkadaşları ve sosyal çevresi ile iletişim kurarken bazı tutum ve önyargılarla karşı karşıya kalırlar:
Aileler:
· Çocuklarının potansiyelinin farkındadırlar.
· Çocuklarından beklentileri oldukça yüksektir ve çoğu zaman onları bir yetişkin olarak algılarlar.
· Çocuklarını olduklarından başarılı gören aile sayısı azdır. Bunun nedeni ise ebeveynlerin çoğunlukla bardağın boş tarafını doldurma eğiliminde olmalarıdır.
· İlerleyen süreçte anne ve babalar daha çok çocuklarının mutlu olmalarını önemserler.
Öğretmenleri:
· Üstün yetenekli çocukların yarısından fazlası maalesef öğretmenleri tarafından fark edilememektedir.
· Öğretmenler bazen temel potansiyel yerine mevcut potansiyeli dikkate alabilmektedir.
· Potansiyelin performansa dönüşmediği durumlarda hayal kırıklığına uğrarlar.
· Üstün yetenekli olmak sadece bir potansiyeldir. Unutulmamalı ki potansiyel her zaman performansa dönüşemeyebilir. Hatta çoğunlukla çocukların ileri zekalı olarak tanımlanmalarına neden olan durum yüksek akademik performans değil okulda sorun yaşıyor olmasıdır.
Arkadaşları:
· Oyunun kurallarını kendisine göre belirleyen ve değiştiren
· Zorlayıcı
· Bilgiç
· Ukala
· Anlaşılmaz şeylere dikkat çeken kişiler olarak tanımlarlar.
Ailelere Destekleyici Öneriler:
· Çocuğunuzun merakını mutlaka gidermelisiniz. Konu hakkında bir bilgiye sahip olmasanız bile birlikte araştırarak yanıt aramalısınız.
· Anne ve babaların iyi birer dinleyici olmaları önemlidir. Kendi yaşıtları yerine düşüncelerini, değerlendirmelerini ya da çıkarımlarını bir yetişkinle paylaşmaktan hoşlanırlar.
· Çocuğunuza diğer çocuklardan farklıymış gibi davranmanız kendisini arkadaş ortamından soyutlamasına neden olacaktır. Üstün yönlerini ortaya çıkaracak olanaklar sağlanacağı gibi arkadaşları ile ortak yapabilecekleri çalışmalara katılması da desteklenmelidir.
· Sürekli olarak soru sorması size “Yeter artık.” dedirtmemelidir. Gerçekten öğreneceği çok şey olduğuna inanmaktadır ki sınırsız öğrenme potansiyeline sahiptir.
· Çocuğunuzun ilgi alanını ya da alanlarını doğru gözlemlemeli ve o alanlara yoğunlaşmalısınız.
· Okul ve öğretmenleri ile işbirliği içerisinde olmalısınız.
· Beklentilerin yüksek olduğu ailelerde üstün yetenekli çocukların boş veya gereksiz vakit harcamaları yadırganabilmektedir. Onların da çocuk olduğu unutulmamalıdır.
· Zihinsel ilerlemesi kadar fiziksel ve toplumsal becerilerini geliştirmesine destek olmalısınız.
· Çocuğunuzu asla diğer arkadaşları ve akranları ile kıyaslamamalısınız.
· Başarılarını ne abartmalı ne de olduğundan daha aşağıda değerlendirmemelisiniz.
· Evin PATRONU olmasına izin vermemelisiniz. Anne ve babanın tutarlı davranışları ile belirlenmiş kurallara uymasına önem vermelisiniz.
Sonuç olarak, adına üstün yetenek, ileri zeka ya da ileri zeka desek de bu özelliğin bir potansiyel olduğu ve desteklenmediği sürece köreleceği bir gerçektir. Ailede başlayacak olan farkındalık okulda işbirliği ile devam etmelidir.
KAYNAK:
Ataman,A. Üstün Zekalı ve Üstün Yeteneklilier 2008
Dağlıoğlu H.E., “Üstün Yetenekli Çocukların Aileleri” Hacettepe Üniversitesi, 2005.
Davis G.A. ve Rimm S.B., Education of The Gifted and Talented, 2004
|
Yazan
Uzm.Psk.Dnş.Nuray ÖZBEN AVŞAR
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Üstün Yetenekli Çocuklar" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Dnş.Nuray ÖZBEN AVŞAR'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Dnş.Nuray ÖZBEN AVŞAR'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
