Aile İçinde Tutumlar
MAKALE #13854 © Yazan Uzm.Psk.Dnş.Nuray ÖZBEN AVŞAR | Yayın Aralık 2014 | 1,538 Okuyucu
AİLE İÇİNDE TUTUMLAR
Anne-babanın çocukla olan etkileşimi, çocuğun fiziksel, duygusal, sosyal ve zihinsel gelişimi ile kişiliğinin ortaya çıkmasının yapı taşlarını oluşturmaktadır. Ne kadar çok anne-baba varsa o kadar çok çocuk yetiştirme biçimi vardır.
Bunlardan bazıları:
Aşırı koruyucu ve müdahaleci tutum
Aşırı otoriter ve baskıcı tutum
İzin verici tutum
Demokratik anne-baba tutumu
AŞIRI KORUYUCU VE MÜDAHALECİ TUTUM
Çocuklarına fazla sorumluluk veremezler, çünkü onların becerememesinden, yanlış yapmasından, dolayısıyla da zarar görmesinden korkarlar.
Çocuğun yapabileceği birçok şey büyükler tarafından yapılır. Çocukları iyi beslensin diye ağzına beslemekten, yetiştiremiyor ya da yoruluyor diye ev ödevini yapmaya, hatta ilerleyen zamanlarda evlenmiş çocuğunun ev yaşamını idare etmeye kadar uygun olmayan müdahaleler söz konusudur. Bu çocuklar, bu destekler olmaksızın birçok işlevi yerine getiremez hale gelmişlerdir.
Genellikle bu tür anne-babaların çocukları girişimci olmayan, korkak, çekingen, kendilerine güvensiz, daima bir başkasının desteğini arayan çocuklardır. Bu durum çocuğun özellikle sosyal ilişkilerde pasif olmasına sebep olur.
AŞIRI OTORİTER VE BASKICI TUTUM
Bu tutumun temel özelliği, çocuğa karşı gösterilen baskıdır. Hiçbir açıklama yapılmaksızın konulan kurallar vardır ve bu çocuklar bu kurallara koşulsuz olarak uymalıdır.
Sürekli bir değerlendirme, kontrol etme ve şekil vermeye çalışma vardır:
“Öyle yapılmaz...böyle yapılır...ne biçim oturuyorsun...”gibi.
İstenmeyen davranışlar cezalandırılır. Bu ceza çoğu kez sözel olarak hakaretten, küçümsemeye, aşağılamaya, hatta dayağa kadar varabilir. İletişimin tek yönlü oluşu ve baskıcı tutum, anne-baba-çocuk ilişkisindeki sevgi ve ilgiye dayalı ilişkiyi engelleyici olmaktadır. İlişkilerde daha çok korku ve kızgınlık duyguları egemendir.
Bu şekilde yetiştirilen çocuklar, duygu (özellikle de öfke ve kızgınlık duygularını) ve düşüncelerini kolay ifade edemeyen, otorite varlığında sinen, boyun eğen, ama otoritenin olmadığı yerlerde kurallara aykırı davranan kişilerdir. Kendilerinden güçlü kişilere karşı itaat davranışı gösterirken, kendinden güçsüzlere karşı saldırgan davranışlar sergilerler.
İZİN VERİCİ TUTUM
Bu tutumu benimsemiş anne-babaların en önemli özelliği, çocuklarını hiçbir şekilde denetlememeleri ve onların istedikleri her şeyi yapmalarına izin vermeleridir. Bu çocukların yemek, uyku ve televizyon seyretme gibi davranışları tamamıyla onların isteğine göredir.
Aile içerisinde sorun olmayan bu davranışlar, toplumsal kuralların başladığı, okul, iş ve arkadaş ortamı gibi sosyal ortamlarda sorun olmaya başlar. Bu şekilde yetiştirilen çocuklar, dış dünyada karşılaştıkları güçlüklerle başa çıkmakta zorlanırlar. Genellikle ya saldırgan davranışlar gösterir ya da uyum sağlayamadıkları için diğerleri tarafından dışlanırlar. Engellenmeye, dolayısıyla arzu ve isteklerini kontrol etmeye alışmamış olmaları, konsantrasyon, sebatkarlık gibi özellikleri geliştirmelerini engeller.
Bu tutumu benimsemiş anne-babalar, çocuklarının her istediklerini yaptıkları halde nasıl olup da hala memnuniyetsiz olduklarını ya da derslerine ilgi göstermediklerini anlayamazlar. Oysaki çocuk isteklerini denetlemeyi öğrenmemiş olduğundan dikkat ve çaba gerektiren işlerden çabucak sıkılır. İstekleri geciktirmeyi, bazen de ertelemeyi öğrenmek, sabretmeyi ve zorluklar karşısında dayanıklı olmayı öğrenmenin temelleridir. Böyle yetiştirilen çocuk, evinin dışında, gerçek dünyada hemen her zaman bir takım güçlüklerle karşılaşacaktır.
Bu tutuma sahip anne-babalar çoğu kez çocukları okul çağına gelene kadar herhangi bir problem yaşamazlar. Okulla birlikte çatışmalar başlar.
Arkadaşlarıyla oyun oynarken sırasını beklemek, yenmek kadar yenilmeyi de kabul etmek, bir ders boyunca sabırla öğretmeninin anlattıklarını dinlemek gibi durumlara hazırlıklı olmalıdır.
Bu çocuklar okulda başarısızlık yaşayabilirler. Çocuk artık anne-babanın başarı istekleri ile karşı karşıyadır. Canı istemese bile ondan bazı görevleri yerine getirmesi beklenmektedir. Bu istekleri yerine getirmediği zamanlarda da çoğunlukla anne-babadan ‘’senin için her konuda fedakarlık yaptık, senden sadece okulda başarılı olmanı istiyoruz’’ şeklinde bir tepki alırlar. Ama bu durum çocuğu daha da engelleyici etki yapar. Çünkü o, başarı kazanması için gereken sabra, iç denetime ve disipline sahip değildir.
DEMOKRATİK ANNE-BABA TUTUMU
(Güven verici, destekleyici, hoşgörülü tutum)
Bu tutumu benimseyen anne-babalar, mantıklı açıklaması yapılan kurallara sahiptir ve çocuk bu kurallara uyduğu sürece özgürdür. Kuralların çocuk tarafından anlaşılmasını sağlamak ve bunları tutarlı bir şekilde sürdürmek önemlidir.
Tutarlılık, çocukların neyi yapıp neyi yapamayacaklarını öğrenmeleri bakımından önemlidir. Böylece çocuk bir yandan denetim duygusuna sahip olurken, diğer yandan da güven duygusunu yaşayacaktır.
Bu tutuma sahip anne-babalar, çocuklarını ayrı bir birey olarak kabul edip bağımsız bir kişilik geliştirmelerini teşvik ederler.
Karşılıksız sevgi gösterilmesi bu tutumun en temel özelliklerindendir. Çocuk anne ve babanın sevgi ve desteğinden asla yoksun kalmayacağını bilir.
Aile içinde çocuğun fikirlerini açıkça ifade etmesi desteklenir.
Anne-baba ve çocuk arasındaki paylaşım çok kuvvetlidir. Çocuk kendisine değer verildiğini hisseder.
Anne-baba katı kurallar koymak yerine esnek davranmasını da bilirler.
Bu ortamda yetişen çocuklar doğal olarak küçük yaştan başlayarak sorumluluk almaya hazır hale gelirler. Çocuğun her yaşta alabileceği bir sorumluluk vardır ve bunu yerine getirmesi ondan beklenmelidir. 3 yaşındaki bir çocuktan dışarıdan geldiğinde ayakkabısını yerine kaldırması istenebilir. 8 yaşındaki bir çocuk yemek masasının toplanmasına yardım edebilir.
Başarısızlıkların cezalandırılması yerine başarıların ödüllendirilmesi ön plandadır. Öncelikle olumlu davranışın görülmesi ve sözelleştirilmesi çocuğun olumlu bir benlik duygusu geliştirmesini sağlar. Sevgiden mahrum bırakmak söz konusu değildir.
‘’Böyle yaparsan seni sevmem’’
‘’Artık senin annen olmayacağım’’gibi...
Bu tutum ile yetiştirilen çocuklar;
Temel güven duyguları gelişmiş,
Bağımsız,
Fikirlerini serbestçe söyleyebilen,
Girişimci,
Sorumluluk alabilen,
Okul başarıları yüksek çocuklardır.
Uzm. Psk. Nuray ÖZBEN AVŞAR
Kaynak
Çocuk, Ergen ve Anne-Baba, Yayına Hazırlayan: Gül Şendil,
2003
Ana-Baba ve Çocuk, Haluk Yavuzer, Remzi Kitabevi, 200
Anne-babanın çocukla olan etkileşimi, çocuğun fiziksel, duygusal, sosyal ve zihinsel gelişimi ile kişiliğinin ortaya çıkmasının yapı taşlarını oluşturmaktadır. Ne kadar çok anne-baba varsa o kadar çok çocuk yetiştirme biçimi vardır.
Bunlardan bazıları:
Aşırı koruyucu ve müdahaleci tutum
Aşırı otoriter ve baskıcı tutum
İzin verici tutum
Demokratik anne-baba tutumu
AŞIRI KORUYUCU VE MÜDAHALECİ TUTUM
Çocuklarına fazla sorumluluk veremezler, çünkü onların becerememesinden, yanlış yapmasından, dolayısıyla da zarar görmesinden korkarlar.
Çocuğun yapabileceği birçok şey büyükler tarafından yapılır. Çocukları iyi beslensin diye ağzına beslemekten, yetiştiremiyor ya da yoruluyor diye ev ödevini yapmaya, hatta ilerleyen zamanlarda evlenmiş çocuğunun ev yaşamını idare etmeye kadar uygun olmayan müdahaleler söz konusudur. Bu çocuklar, bu destekler olmaksızın birçok işlevi yerine getiremez hale gelmişlerdir.
Genellikle bu tür anne-babaların çocukları girişimci olmayan, korkak, çekingen, kendilerine güvensiz, daima bir başkasının desteğini arayan çocuklardır. Bu durum çocuğun özellikle sosyal ilişkilerde pasif olmasına sebep olur.
AŞIRI OTORİTER VE BASKICI TUTUM
Bu tutumun temel özelliği, çocuğa karşı gösterilen baskıdır. Hiçbir açıklama yapılmaksızın konulan kurallar vardır ve bu çocuklar bu kurallara koşulsuz olarak uymalıdır.
Sürekli bir değerlendirme, kontrol etme ve şekil vermeye çalışma vardır:
“Öyle yapılmaz...böyle yapılır...ne biçim oturuyorsun...”gibi.
İstenmeyen davranışlar cezalandırılır. Bu ceza çoğu kez sözel olarak hakaretten, küçümsemeye, aşağılamaya, hatta dayağa kadar varabilir. İletişimin tek yönlü oluşu ve baskıcı tutum, anne-baba-çocuk ilişkisindeki sevgi ve ilgiye dayalı ilişkiyi engelleyici olmaktadır. İlişkilerde daha çok korku ve kızgınlık duyguları egemendir.
Bu şekilde yetiştirilen çocuklar, duygu (özellikle de öfke ve kızgınlık duygularını) ve düşüncelerini kolay ifade edemeyen, otorite varlığında sinen, boyun eğen, ama otoritenin olmadığı yerlerde kurallara aykırı davranan kişilerdir. Kendilerinden güçlü kişilere karşı itaat davranışı gösterirken, kendinden güçsüzlere karşı saldırgan davranışlar sergilerler.
İZİN VERİCİ TUTUM
Bu tutumu benimsemiş anne-babaların en önemli özelliği, çocuklarını hiçbir şekilde denetlememeleri ve onların istedikleri her şeyi yapmalarına izin vermeleridir. Bu çocukların yemek, uyku ve televizyon seyretme gibi davranışları tamamıyla onların isteğine göredir.
Aile içerisinde sorun olmayan bu davranışlar, toplumsal kuralların başladığı, okul, iş ve arkadaş ortamı gibi sosyal ortamlarda sorun olmaya başlar. Bu şekilde yetiştirilen çocuklar, dış dünyada karşılaştıkları güçlüklerle başa çıkmakta zorlanırlar. Genellikle ya saldırgan davranışlar gösterir ya da uyum sağlayamadıkları için diğerleri tarafından dışlanırlar. Engellenmeye, dolayısıyla arzu ve isteklerini kontrol etmeye alışmamış olmaları, konsantrasyon, sebatkarlık gibi özellikleri geliştirmelerini engeller.
Bu tutumu benimsemiş anne-babalar, çocuklarının her istediklerini yaptıkları halde nasıl olup da hala memnuniyetsiz olduklarını ya da derslerine ilgi göstermediklerini anlayamazlar. Oysaki çocuk isteklerini denetlemeyi öğrenmemiş olduğundan dikkat ve çaba gerektiren işlerden çabucak sıkılır. İstekleri geciktirmeyi, bazen de ertelemeyi öğrenmek, sabretmeyi ve zorluklar karşısında dayanıklı olmayı öğrenmenin temelleridir. Böyle yetiştirilen çocuk, evinin dışında, gerçek dünyada hemen her zaman bir takım güçlüklerle karşılaşacaktır.
Bu tutuma sahip anne-babalar çoğu kez çocukları okul çağına gelene kadar herhangi bir problem yaşamazlar. Okulla birlikte çatışmalar başlar.
Arkadaşlarıyla oyun oynarken sırasını beklemek, yenmek kadar yenilmeyi de kabul etmek, bir ders boyunca sabırla öğretmeninin anlattıklarını dinlemek gibi durumlara hazırlıklı olmalıdır.
Bu çocuklar okulda başarısızlık yaşayabilirler. Çocuk artık anne-babanın başarı istekleri ile karşı karşıyadır. Canı istemese bile ondan bazı görevleri yerine getirmesi beklenmektedir. Bu istekleri yerine getirmediği zamanlarda da çoğunlukla anne-babadan ‘’senin için her konuda fedakarlık yaptık, senden sadece okulda başarılı olmanı istiyoruz’’ şeklinde bir tepki alırlar. Ama bu durum çocuğu daha da engelleyici etki yapar. Çünkü o, başarı kazanması için gereken sabra, iç denetime ve disipline sahip değildir.
DEMOKRATİK ANNE-BABA TUTUMU
(Güven verici, destekleyici, hoşgörülü tutum)
Bu tutumu benimseyen anne-babalar, mantıklı açıklaması yapılan kurallara sahiptir ve çocuk bu kurallara uyduğu sürece özgürdür. Kuralların çocuk tarafından anlaşılmasını sağlamak ve bunları tutarlı bir şekilde sürdürmek önemlidir.
Tutarlılık, çocukların neyi yapıp neyi yapamayacaklarını öğrenmeleri bakımından önemlidir. Böylece çocuk bir yandan denetim duygusuna sahip olurken, diğer yandan da güven duygusunu yaşayacaktır.
Bu tutuma sahip anne-babalar, çocuklarını ayrı bir birey olarak kabul edip bağımsız bir kişilik geliştirmelerini teşvik ederler.
Karşılıksız sevgi gösterilmesi bu tutumun en temel özelliklerindendir. Çocuk anne ve babanın sevgi ve desteğinden asla yoksun kalmayacağını bilir.
Aile içinde çocuğun fikirlerini açıkça ifade etmesi desteklenir.
Anne-baba ve çocuk arasındaki paylaşım çok kuvvetlidir. Çocuk kendisine değer verildiğini hisseder.
Anne-baba katı kurallar koymak yerine esnek davranmasını da bilirler.
Bu ortamda yetişen çocuklar doğal olarak küçük yaştan başlayarak sorumluluk almaya hazır hale gelirler. Çocuğun her yaşta alabileceği bir sorumluluk vardır ve bunu yerine getirmesi ondan beklenmelidir. 3 yaşındaki bir çocuktan dışarıdan geldiğinde ayakkabısını yerine kaldırması istenebilir. 8 yaşındaki bir çocuk yemek masasının toplanmasına yardım edebilir.
Başarısızlıkların cezalandırılması yerine başarıların ödüllendirilmesi ön plandadır. Öncelikle olumlu davranışın görülmesi ve sözelleştirilmesi çocuğun olumlu bir benlik duygusu geliştirmesini sağlar. Sevgiden mahrum bırakmak söz konusu değildir.
‘’Böyle yaparsan seni sevmem’’
‘’Artık senin annen olmayacağım’’gibi...
Bu tutum ile yetiştirilen çocuklar;
Temel güven duyguları gelişmiş,
Bağımsız,
Fikirlerini serbestçe söyleyebilen,
Girişimci,
Sorumluluk alabilen,
Okul başarıları yüksek çocuklardır.
“Çocuklar istediğiniz gibi değil, yetiştirdiğiniz gibi olur.
Çocuk eğitiminde en önemli etken tutarlı davranan anne babalardır.”
Uzm. Psk. Nuray ÖZBEN AVŞAR
Kaynak
Çocuk, Ergen ve Anne-Baba, Yayına Hazırlayan: Gül Şendil,
2003
Ana-Baba ve Çocuk, Haluk Yavuzer, Remzi Kitabevi, 200
|
Yazan
Uzm.Psk.Dnş.Nuray ÖZBEN AVŞAR
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Aile İçinde Tutumlar" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Dnş.Nuray ÖZBEN AVŞAR'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Dnş.Nuray ÖZBEN AVŞAR'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
1 Beğeni 
Yazan Uzman
|
aile içi tutum, demokratik aile, aşırı koruyucu aile, aşırı otoriter aile, izin verici aile, müdahaleci aile, aile tutumları, aile içi tutumlar, aile tipleri
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
