Tuvalet Alışkanlığı Edindirmede Problem Durumun Guthrıe 'ye Göre Çözümü
PROBLEM DURUM
Ayşe iki buçuk yaşında, evin tek çocuğu olan küçük bir kız çocuğudur. Birkaç ay önce tuvalet eğitimine başlanmış ve oldukça uyumlu bir şekilde bu sürecin sonlarına yaklaşılmıştır.. Gündüzleri tuvaleti geldiğini annesine söyleyebiliyor ve altını gün içinde temiz tutabiliyordur. Geceleri de yüzde doksan altını kuru tutabiliyor , çok az fire veriyordur. Sadece geceleri annesi onu bir defa tuvalete kaldırınca genel olarak kuru kalabilme kabiliyeti geliştirmiştir. Böyle olumlu giden bir süreç içindeyken bir gün annesi evde olmadığı bir sırada yanında olan kendinden 20 yaş büyük kuzeni tarafından henüz uykudan yeni uyandığında tuvalete götürülür. Henüz tam olarak uyku mahmurluğundan kurtulamamış bir halde, uyurla uyanık bir durumdadır. Tuvaletini yaptıktan sonra daha klozetten kalkmamışken kuzeni sifonu çeker. uyku sersemliği içinde olan Ayşe duyduğu bu anlamlandıramadığı sesin karşısında dehşete kapılır. Onun için oldukça travmatik olan bu deneyim Ayşe’nin bir daha klozete oturmayı reddetmesine sebep olur. Üstelik daha da kötüsü bunu genelleştirerek lazımlığa da oturmayı reddeder ve yeniden tuvaletini altına yapmaya başlar.
ÇÖZÜM ÖNERİSİ
Mevcut problemin çözümü ile ilgili Watson’un “sistematik duyarsızlaştırma” tekniği, Pavlov’un “sönme” tekniğinin ve kavramlarının da çözüme ulaştırması söz konusu olsa da bu vaka daha çok Guthrie’nin kavramları ve çözüm yollarıyla tanımlanmaya çalışılacaktır.
Guthrie öğrenmenin tek bir yasası olduğunu ve bunun da “bitişiklik” olduğunu savunur. Bu bitişiklik, uyarıcı-tepki bitişikliğidir. Bir kişi belli koşullar altında yaptığı bir davranışı, bir başka zaman aynı koşullarla karşılaştığında gösterme eğilimindedir. (Senemoğlu, 2011, s: 115). Guthrie öğrenilmiş tepkinin desteklenmesini açıklamada Thurndike’ın “etki “ve “sıklık” yasalarını, Pavlovcu anlamda “pekiştireci” reddeder (Schultslar, 2002, s:417). Ayşe kloset[1] uyarıcısına karşı verdiği korku ve reddetme tepkisini daha sonra aynı uyaranla karşılaştığında hep aynı şekilde tekrarlamıştır.
Guthrie belli bir uyarıcıya karşı oluşan istenmeyen bir tepkiyi yok etmek veya yerine istenen bir davranışın oluşturulmasında yöntemin hep aynı olduğunu savunur. İstenmeyen tepkiyi başlatan uyarıcı veya uyarıları bulup, bu uyarıcıların bulunduğu bir ortamda yeni tepkinin gösterilmesini sağlamaktır. Böylece o uyarıcı ya da uyarıcılarla kurulmuş çağrışım yok edilerek, bu çağrışım yeni tepkilerle kurulur (Senemoğlu, 2011, s:123). Küçük Ayşe’nin durumunu Guthrie’nin kavramlarıyla açıklayacak olursak “Ayşe’nin kloset uyaranıyla korkma/reddetme tepkisi arasında bir “bitişiklik oluşmuştur. Yapılması gereken tuvalet-reddetme bitişikliğini ortadan kaldırıp yerine kloset-tuvaletini yapma bitişikliğini koyabilmektir. Ayşe’nin çözüm sürecinde “eşik yöntem”ve “zıt tepki yöntemi” gibi alışkanlık değiştirme yöntemlerinin ikisi de belli ölçülerde kullanılmıştır.
İlk aşamada; Annesi Ayşe’ye her gece uykuya dalmadan önce tuvalet alışkanlığı edinmeye çalışan ve bunu zevkli bir şekilde yaşayan minik bir tavşanın hikayesini anlatır.
Daha sonra; aynı yaşta çocukları olan birkaç aileyle sık sık bir araya gelinerek Ayşe’nin yanında onların pozitif tuvalet maceraları hakkında sohbetler edilir. Ayşe bu sohbetlere ciddi bir şekilde dikkat kesilmektedir.
Bir sonraki aşamada; o dönemde Ayşe’nin yuvaya alışması açısından annesi nezaretinde katıldığı bir oyun gurubu vardır. Evlerine yakın bir yuvaya günde birkaç saat olmak üzere, haftada iki defa devam etmektedir. Orada geçirdiği zamanı çok sevmektedir ve gideceği günleri iple çekmektedir. Bu birkaç saat içerisinde yuvadaki üç yaş gurubunun tuvalete gitme süreçlerine şahit olması sağlanmıştır. Bazı arkadaşlarıyla onlar tuvaletini yaparken sohbet etmesine izin verilmiştir. Tuvaletlerini yapan çocukların öğretmenleri tarafından sözel olarak nasıl ödüllendirildiklerini gözlemlemiştir. Bu yaşantıların ardından Ayşe daha önce banyonun kapısına bile yaklaşmak istemezken yavaş yavaş banyoya girmiş ama herhangi bir şey yapma konusunda zorlanmamıştır. Sonra klozete yaklaşıp onu incelemeye başlamış, daha sonra korkmadan oturmuş ama istediği zaman –tuvaletini yapmamış olsa bile- kalkmasına izin verilmiştir. Bütün bunların ardından Ayşe tuvaletini klozete korkmadan yapmaya başlamıştır.
Diğer Bağlantılı Yaşantılar (Güdülenme, Amaçlar)
Ayşe fobisi oluşmadan önceki zaman diliminde alt bezinden kurtulmuş ve bunun rahatlığını yaşantılamıştır. Bu süreçten sonra Temmuz ayı sıcağında yeniden alt bezi bağlamak zorunda olması hiç de hoşuna gitmemektedir.
Guthrie öğrenmede her ne kadar güdülenmeyi çok fazla birinci planda bulmasa da, güdüleri organizmada süreğen uyarıcı yaratma bakımından önemli görmektedir. Dolayısıyla öğrenmede, öğrenilecek birime ne kadar ihtiyaç duyulursa, Birey bu ihtiyacını doyuruncaya ya da amacına ulaşıncaya kadar öğrenme çabasını sürdürecektir (Senemoğlu, 2011, s:127). Bu açıdan Ayşe Temmuz sıcağında altını pişiren bezden kurtulup daha ferah bir şekilde yaşamaya büyük bir ihtiyaç duyar ve tuvalet alışkanlığı edinme konusunda daha motive hareket eder.
KAYNAKÇA
[1] Aslında buradaki asıl uyarıcı sifon sesidir. Başlangıçta nötr uyarıcı olan closet sifon sesiyle eşleşerek aynı tepkiyi paylaşarak koşullu uyarıcı haline gelmiş ve koşullu tepki olan korku ve reddetme oluşturmuştur. Bu
Ayşe iki buçuk yaşında, evin tek çocuğu olan küçük bir kız çocuğudur. Birkaç ay önce tuvalet eğitimine başlanmış ve oldukça uyumlu bir şekilde bu sürecin sonlarına yaklaşılmıştır.. Gündüzleri tuvaleti geldiğini annesine söyleyebiliyor ve altını gün içinde temiz tutabiliyordur. Geceleri de yüzde doksan altını kuru tutabiliyor , çok az fire veriyordur. Sadece geceleri annesi onu bir defa tuvalete kaldırınca genel olarak kuru kalabilme kabiliyeti geliştirmiştir. Böyle olumlu giden bir süreç içindeyken bir gün annesi evde olmadığı bir sırada yanında olan kendinden 20 yaş büyük kuzeni tarafından henüz uykudan yeni uyandığında tuvalete götürülür. Henüz tam olarak uyku mahmurluğundan kurtulamamış bir halde, uyurla uyanık bir durumdadır. Tuvaletini yaptıktan sonra daha klozetten kalkmamışken kuzeni sifonu çeker. uyku sersemliği içinde olan Ayşe duyduğu bu anlamlandıramadığı sesin karşısında dehşete kapılır. Onun için oldukça travmatik olan bu deneyim Ayşe’nin bir daha klozete oturmayı reddetmesine sebep olur. Üstelik daha da kötüsü bunu genelleştirerek lazımlığa da oturmayı reddeder ve yeniden tuvaletini altına yapmaya başlar.
ÇÖZÜM ÖNERİSİ
Mevcut problemin çözümü ile ilgili Watson’un “sistematik duyarsızlaştırma” tekniği, Pavlov’un “sönme” tekniğinin ve kavramlarının da çözüme ulaştırması söz konusu olsa da bu vaka daha çok Guthrie’nin kavramları ve çözüm yollarıyla tanımlanmaya çalışılacaktır.
Guthrie öğrenmenin tek bir yasası olduğunu ve bunun da “bitişiklik” olduğunu savunur. Bu bitişiklik, uyarıcı-tepki bitişikliğidir. Bir kişi belli koşullar altında yaptığı bir davranışı, bir başka zaman aynı koşullarla karşılaştığında gösterme eğilimindedir. (Senemoğlu, 2011, s: 115). Guthrie öğrenilmiş tepkinin desteklenmesini açıklamada Thurndike’ın “etki “ve “sıklık” yasalarını, Pavlovcu anlamda “pekiştireci” reddeder (Schultslar, 2002, s:417). Ayşe kloset[1] uyarıcısına karşı verdiği korku ve reddetme tepkisini daha sonra aynı uyaranla karşılaştığında hep aynı şekilde tekrarlamıştır.
Guthrie belli bir uyarıcıya karşı oluşan istenmeyen bir tepkiyi yok etmek veya yerine istenen bir davranışın oluşturulmasında yöntemin hep aynı olduğunu savunur. İstenmeyen tepkiyi başlatan uyarıcı veya uyarıları bulup, bu uyarıcıların bulunduğu bir ortamda yeni tepkinin gösterilmesini sağlamaktır. Böylece o uyarıcı ya da uyarıcılarla kurulmuş çağrışım yok edilerek, bu çağrışım yeni tepkilerle kurulur (Senemoğlu, 2011, s:123). Küçük Ayşe’nin durumunu Guthrie’nin kavramlarıyla açıklayacak olursak “Ayşe’nin kloset uyaranıyla korkma/reddetme tepkisi arasında bir “bitişiklik oluşmuştur. Yapılması gereken tuvalet-reddetme bitişikliğini ortadan kaldırıp yerine kloset-tuvaletini yapma bitişikliğini koyabilmektir. Ayşe’nin çözüm sürecinde “eşik yöntem”ve “zıt tepki yöntemi” gibi alışkanlık değiştirme yöntemlerinin ikisi de belli ölçülerde kullanılmıştır.
- Eşik Yöntemi:
İlk aşamada; Annesi Ayşe’ye her gece uykuya dalmadan önce tuvalet alışkanlığı edinmeye çalışan ve bunu zevkli bir şekilde yaşayan minik bir tavşanın hikayesini anlatır.
Daha sonra; aynı yaşta çocukları olan birkaç aileyle sık sık bir araya gelinerek Ayşe’nin yanında onların pozitif tuvalet maceraları hakkında sohbetler edilir. Ayşe bu sohbetlere ciddi bir şekilde dikkat kesilmektedir.
Bir sonraki aşamada; o dönemde Ayşe’nin yuvaya alışması açısından annesi nezaretinde katıldığı bir oyun gurubu vardır. Evlerine yakın bir yuvaya günde birkaç saat olmak üzere, haftada iki defa devam etmektedir. Orada geçirdiği zamanı çok sevmektedir ve gideceği günleri iple çekmektedir. Bu birkaç saat içerisinde yuvadaki üç yaş gurubunun tuvalete gitme süreçlerine şahit olması sağlanmıştır. Bazı arkadaşlarıyla onlar tuvaletini yaparken sohbet etmesine izin verilmiştir. Tuvaletlerini yapan çocukların öğretmenleri tarafından sözel olarak nasıl ödüllendirildiklerini gözlemlemiştir. Bu yaşantıların ardından Ayşe daha önce banyonun kapısına bile yaklaşmak istemezken yavaş yavaş banyoya girmiş ama herhangi bir şey yapma konusunda zorlanmamıştır. Sonra klozete yaklaşıp onu incelemeye başlamış, daha sonra korkmadan oturmuş ama istediği zaman –tuvaletini yapmamış olsa bile- kalkmasına izin verilmiştir. Bütün bunların ardından Ayşe tuvaletini klozete korkmadan yapmaya başlamıştır.
- Zıt Tepki Yöntemi
Diğer Bağlantılı Yaşantılar (Güdülenme, Amaçlar)
Ayşe fobisi oluşmadan önceki zaman diliminde alt bezinden kurtulmuş ve bunun rahatlığını yaşantılamıştır. Bu süreçten sonra Temmuz ayı sıcağında yeniden alt bezi bağlamak zorunda olması hiç de hoşuna gitmemektedir.
Guthrie öğrenmede her ne kadar güdülenmeyi çok fazla birinci planda bulmasa da, güdüleri organizmada süreğen uyarıcı yaratma bakımından önemli görmektedir. Dolayısıyla öğrenmede, öğrenilecek birime ne kadar ihtiyaç duyulursa, Birey bu ihtiyacını doyuruncaya ya da amacına ulaşıncaya kadar öğrenme çabasını sürdürecektir (Senemoğlu, 2011, s:127). Bu açıdan Ayşe Temmuz sıcağında altını pişiren bezden kurtulup daha ferah bir şekilde yaşamaya büyük bir ihtiyaç duyar ve tuvalet alışkanlığı edinme konusunda daha motive hareket eder.
KAYNAKÇA
- Senemoğlu, N. (2011). Gelişim Öğrenme ve Öğretim Psikolojisi. Ankara:Pegem Akademi.
- Schultz, P. D; Schultz, E. S. (2002). Modern Psikoloji Tarihi. (çev: Y. Aslay). İstanbul: Kaknüs Yayınlar.
[1] Aslında buradaki asıl uyarıcı sifon sesidir. Başlangıçta nötr uyarıcı olan closet sifon sesiyle eşleşerek aynı tepkiyi paylaşarak koşullu uyarıcı haline gelmiş ve koşullu tepki olan korku ve reddetme oluşturmuştur. Bu
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Tuvalet Alışkanlığı Edindirmede Problem Durumun Guthrıe 'ye Göre Çözümü" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Hülya MACİT'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Hülya MACİT'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
1 Beğeni 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
