Beynimi Tanıyorum
BEYNİMİ TANIYORUM
“Bir yöneticinin bilgi edinmesi, iki kaynaktan beslenmektedir; Sol beyinin analizleri ve sağ beyinin sezgileri.”
Waterman
Nedir bu gizem dolu organ nedir onu eşsiz kılan? Vücuttaki tüm organları ve kendini kontrol eden beyin...
Beyin;işitme, görme, kavrama, öğrenme, düşünme, akılda tutma gibi özelliklerin komuta merkezidir. Kafa içi boşluğunu dolduran, üç kat beyin zarı ile örtülü, beyaza yakın gri renkli, yumuşak sinir sisteminin en önemli kısmı ve merkezi olan organımızdır. Kendisini koruyan kafatası boşluğu içerisinde yer alır. Biçimi, büyüklüğü ve ağırlığı; kafatasının biçimine, ayrıca canlının vücut büyüklüğüne ve gelişmiş olmasına bağlıdır. İnsan beyninin ağırlığı 1300-1800 gr arasında değişir. Bir filin beyni ise 5000 gr civarındadır. Görüldüğü gibi beynin ağırlığı, kabiliyetini göstermemektedir. Beynin kabiliyeti bazı kitaplarda evvelce belirtildiği gibi kıvrımlarının sayısına da bağlı değildir. Zira bazı balıkların beyin kıvrımlarının sayısı insan beynindekinden daha fazladır. İlim adamları bunu asırlarca araştırmalarına rağmen ortak bir sonuca henüz ulaşılamamıştır.
Beynin ve sinir hücrelerinin en büyük özelliği de uyarılabilir olmalarıdır. Bir sinir hücresi uyarıldığı zaman ortaya çıkan uyarı dalgası hücreden hücreye yayılır. Bu, ateşlenen barutta her taneciğin bir sonraki barut tanesini ateşlemesine benzetilebilir. Sinir hücrelerini uyaran tesirler ısı, ışık, ses, temas olabilmektedir. Uyarı bir hareket veya aktif bir cevap uyandıracaksa, sonuçta ortaya çıkan cevap yine sinir uzantılarıyla kaslara ulaştırılır. Burada karar organı beyindir. Ancak reflekslerde durum daha değişik olup istek dışı olarak hareket ortaya çıkmaktadır.
Kimyasal olarak, beynin başlıca yapı maddesi proteindir. Fakat vücudun diğer organlarında fazla bulunmayan bazı yağlı maddeler (lesitin gibi) beyinde bol miktarda bulunmaktadırlar. Sinir faaliyetinin enerjisi glukoz’un (bir basit şeker) oksijenle yanmasından sağlanır. Beynin kimyasal veya fiziksel özellikleri vücudun diğer organlarındakinden fazla bir fark göstermez.
İnsan beyni doğuşta gelişmesini tamamlamamıştır. Çocuğun ana karnında büyümesiyle birlikte insan beyni de gelişmesini tamamlamaktadır. Bazı beyin sinirlerinin kılıfları doğumdan sonra teşekkül eder. Beyin doğuşta insan yavrusunun en büyük organıdır ve vücut ağırlığının 12’de birine eşittir. Ancak 20 yaşına gelindiğinde ağırlığı vücut ağırlığının 50’de birine eşit hale gelir.
Beyin; beyin yarıküreleri (hemisferler), orta beyin, beyincik ve beyin sapından meydana gelir. Beyin sapı da, pons ve omurilik soğanından meydana gelir.
Beyin, önden arkaya doğru derin bir yarık ile iki ayrı yarıküreye (hemisfer), bunlar da derin yarıklarla başlıca dört bölüme ayrılır. Her parçaya “lob” denilmektedir. Önde alın (Frontal) lobu, arka üst kısımda yan tepe (Parietal) lobu, şakak (Temporal) lobu ve arka kafa (Oksipital) lobu, beyin yarım kürelerinin kısımlarıdır. Beyin yarım küreleri ortadan birbirlerine “beyin büyük birleşiği” (CorpusCallosum) ile bağlanırlar. Ayrıca ara beyin yapıları da her iki hemisferi birbirine bağlarlar.
Beyin birçok hareketi, davranışı ve kalp atışı, kan basıncı, sıvı dengesi ve beden sıcaklığı gibi homeostatik (vucutta dengeleyici sistem) beden işlemlerini düzenler ve denetler. Algılama, duygu, hafıza, motor öğrenme ve diğer öğrenme türleri için, beynin işlevleri sorumludur.
Beyin temel olarak iki tip hücreden ibarettir; glia ve nöronlar... Glianın temel işlevi nöronları korumak ve desteklemektir. Nöronlar ise eylem potansiyelleri olarak bilinen, elektrik sinyalleri biçiminde iletilen bilgileri taşırlar. Bunlar beyindeki ve vücut içindeki diğer nöronlarla, boşluklar içinden synapses olarak bilinen nöro naklediciler (neurotransmitter) adını alan çeşitli kimyasallar göndererek iletişim kurarlar...
Öğrenilen Davranışların Beyinle İlişkisi
Öğrenilen yeni bir davranış beyin tafından desteklenir ve örgütlenirse mevcut davranışın aradan kaldırılması güçleşir. Hele bir de bu herkese göre dikkat çeken ve rahatsız edici davranış ise olay biraz daha büyük ciddiyet taşıyabilir. Sosyal tabakaları rahatsız eden tipik davranış modelleri hepimizin gündelik hayatta en çok yakındığı ya da en çok rastladığı durumlardır. Bu birilerine zarar vermek üzerine geliştirilen davranış modelleri, yersiz kıskançlıklar, kontrolsüz saldırganlık, argolu konuşma, kleptomani dediğimiz ihtiyaç dışı hırsızlık olabilir. Ek olarak günümüzde en sık karşılaştığımız DEHB yahud Davranış bozukluğunu yaşayan bir çocuğun üst üste hata yapmasını sıklıkla ödüllendirme yoluna giden anne ve babalara özellikle vurgulamak istediğim bir husus var: Çocuğunuzun DEHB ya da Davranış bozukluğu gibi rahatsızlıklar ile sizi çileden çıkarması kaçınılmazdır. Fakat her olumsuz duruşunu aradan kaldırmaya yönelik var olan gayretinizi onu ödüllendirmek üzerine kurmayınız. Bu durum mevcut sendromların düzeltmede yetersiz kaldığı hatta onların daha da bozukluğa sebebiyet verdiğini bildirmek isterim. Çocukta koşulsuz ödüllendirmeye gitmek demek onun her olumsuz davranışa ya da dikkatsizliğe karşı ödüllendirileceği ve dolayısıyla bu anormal davranışları sergilemenin kendisine her daim yarar sağlayacağına dair beyne yeni sinyaller gönderilmektedir. Böylece bir bozukluğun düzelmesini beklerken onu bozmak da kaçınılmaz kılmaktadır çoğu zaman. Bu da beynin işleyiş biçimini bilmemenin bize ne şekilde yansıdığını gösteren en belirgin özelliktir.
“Bir yöneticinin bilgi edinmesi, iki kaynaktan beslenmektedir; Sol beyinin analizleri ve sağ beyinin sezgileri.”
Waterman
Nedir bu gizem dolu organ nedir onu eşsiz kılan? Vücuttaki tüm organları ve kendini kontrol eden beyin...
Beyin;işitme, görme, kavrama, öğrenme, düşünme, akılda tutma gibi özelliklerin komuta merkezidir. Kafa içi boşluğunu dolduran, üç kat beyin zarı ile örtülü, beyaza yakın gri renkli, yumuşak sinir sisteminin en önemli kısmı ve merkezi olan organımızdır. Kendisini koruyan kafatası boşluğu içerisinde yer alır. Biçimi, büyüklüğü ve ağırlığı; kafatasının biçimine, ayrıca canlının vücut büyüklüğüne ve gelişmiş olmasına bağlıdır. İnsan beyninin ağırlığı 1300-1800 gr arasında değişir. Bir filin beyni ise 5000 gr civarındadır. Görüldüğü gibi beynin ağırlığı, kabiliyetini göstermemektedir. Beynin kabiliyeti bazı kitaplarda evvelce belirtildiği gibi kıvrımlarının sayısına da bağlı değildir. Zira bazı balıkların beyin kıvrımlarının sayısı insan beynindekinden daha fazladır. İlim adamları bunu asırlarca araştırmalarına rağmen ortak bir sonuca henüz ulaşılamamıştır.
Beynin ve sinir hücrelerinin en büyük özelliği de uyarılabilir olmalarıdır. Bir sinir hücresi uyarıldığı zaman ortaya çıkan uyarı dalgası hücreden hücreye yayılır. Bu, ateşlenen barutta her taneciğin bir sonraki barut tanesini ateşlemesine benzetilebilir. Sinir hücrelerini uyaran tesirler ısı, ışık, ses, temas olabilmektedir. Uyarı bir hareket veya aktif bir cevap uyandıracaksa, sonuçta ortaya çıkan cevap yine sinir uzantılarıyla kaslara ulaştırılır. Burada karar organı beyindir. Ancak reflekslerde durum daha değişik olup istek dışı olarak hareket ortaya çıkmaktadır.
Kimyasal olarak, beynin başlıca yapı maddesi proteindir. Fakat vücudun diğer organlarında fazla bulunmayan bazı yağlı maddeler (lesitin gibi) beyinde bol miktarda bulunmaktadırlar. Sinir faaliyetinin enerjisi glukoz’un (bir basit şeker) oksijenle yanmasından sağlanır. Beynin kimyasal veya fiziksel özellikleri vücudun diğer organlarındakinden fazla bir fark göstermez.
İnsan beyni doğuşta gelişmesini tamamlamamıştır. Çocuğun ana karnında büyümesiyle birlikte insan beyni de gelişmesini tamamlamaktadır. Bazı beyin sinirlerinin kılıfları doğumdan sonra teşekkül eder. Beyin doğuşta insan yavrusunun en büyük organıdır ve vücut ağırlığının 12’de birine eşittir. Ancak 20 yaşına gelindiğinde ağırlığı vücut ağırlığının 50’de birine eşit hale gelir.
Beyin; beyin yarıküreleri (hemisferler), orta beyin, beyincik ve beyin sapından meydana gelir. Beyin sapı da, pons ve omurilik soğanından meydana gelir.
Beyin, önden arkaya doğru derin bir yarık ile iki ayrı yarıküreye (hemisfer), bunlar da derin yarıklarla başlıca dört bölüme ayrılır. Her parçaya “lob” denilmektedir. Önde alın (Frontal) lobu, arka üst kısımda yan tepe (Parietal) lobu, şakak (Temporal) lobu ve arka kafa (Oksipital) lobu, beyin yarım kürelerinin kısımlarıdır. Beyin yarım küreleri ortadan birbirlerine “beyin büyük birleşiği” (CorpusCallosum) ile bağlanırlar. Ayrıca ara beyin yapıları da her iki hemisferi birbirine bağlarlar.
Beyin birçok hareketi, davranışı ve kalp atışı, kan basıncı, sıvı dengesi ve beden sıcaklığı gibi homeostatik (vucutta dengeleyici sistem) beden işlemlerini düzenler ve denetler. Algılama, duygu, hafıza, motor öğrenme ve diğer öğrenme türleri için, beynin işlevleri sorumludur.
Beyin temel olarak iki tip hücreden ibarettir; glia ve nöronlar... Glianın temel işlevi nöronları korumak ve desteklemektir. Nöronlar ise eylem potansiyelleri olarak bilinen, elektrik sinyalleri biçiminde iletilen bilgileri taşırlar. Bunlar beyindeki ve vücut içindeki diğer nöronlarla, boşluklar içinden synapses olarak bilinen nöro naklediciler (neurotransmitter) adını alan çeşitli kimyasallar göndererek iletişim kurarlar...
Öğrenilen Davranışların Beyinle İlişkisi
Öğrenilen yeni bir davranış beyin tafından desteklenir ve örgütlenirse mevcut davranışın aradan kaldırılması güçleşir. Hele bir de bu herkese göre dikkat çeken ve rahatsız edici davranış ise olay biraz daha büyük ciddiyet taşıyabilir. Sosyal tabakaları rahatsız eden tipik davranış modelleri hepimizin gündelik hayatta en çok yakındığı ya da en çok rastladığı durumlardır. Bu birilerine zarar vermek üzerine geliştirilen davranış modelleri, yersiz kıskançlıklar, kontrolsüz saldırganlık, argolu konuşma, kleptomani dediğimiz ihtiyaç dışı hırsızlık olabilir. Ek olarak günümüzde en sık karşılaştığımız DEHB yahud Davranış bozukluğunu yaşayan bir çocuğun üst üste hata yapmasını sıklıkla ödüllendirme yoluna giden anne ve babalara özellikle vurgulamak istediğim bir husus var: Çocuğunuzun DEHB ya da Davranış bozukluğu gibi rahatsızlıklar ile sizi çileden çıkarması kaçınılmazdır. Fakat her olumsuz duruşunu aradan kaldırmaya yönelik var olan gayretinizi onu ödüllendirmek üzerine kurmayınız. Bu durum mevcut sendromların düzeltmede yetersiz kaldığı hatta onların daha da bozukluğa sebebiyet verdiğini bildirmek isterim. Çocukta koşulsuz ödüllendirmeye gitmek demek onun her olumsuz davranışa ya da dikkatsizliğe karşı ödüllendirileceği ve dolayısıyla bu anormal davranışları sergilemenin kendisine her daim yarar sağlayacağına dair beyne yeni sinyaller gönderilmektedir. Böylece bir bozukluğun düzelmesini beklerken onu bozmak da kaçınılmaz kılmaktadır çoğu zaman. Bu da beynin işleyiş biçimini bilmemenin bize ne şekilde yansıdığını gösteren en belirgin özelliktir.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Beynimi Tanıyorum" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Cevher SÖNMEZ'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Cevher SÖNMEZ'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
