Aile Yaşam Döngüsü
AİLE YAŞAM DÖNGÜSÜ
Tıpkı insan hayatı gibi, evliliklerin de takip ettikleri bir yaşam çizgileri bulunmaktadır. Aile danışmanlığında bu konu özellikle dikkat edilmesi gereken durumlardan biridir. Çünkü, aileler kuruldukları andan itibaren bazen birbirini takip eden, bazen de birbirinin üzerine binen yaşantısal olaylar ve durumları bir arada yaşamak durumunda kalabilirler. Tıpkı insanlar gibi, ailelerin de yaşadıkları olaylara veya içinde bulundukları durumlara verdikleri tepkiler çeşitli olabilir. Buradan yola çıkan bilim insanları, ailelerin yaşam döngülerini araştırmışlar ve bu süreçlerin özellikleri ile dikkat edilmesi gereken zorlu yönlerini tespit etmişlerdir. Bu veriler ışığında, aile danışmanlığı hizmetinden yararlanmak isteyen bir ailenin içinde bulunduğu yaşam döngüsüne bakarak, ailenin güçlü ve zayıf yanlarını aşağı yukarı ortaya çıkarmak ve içinde bulundukları yaşam döngüsünde yaşanması olası kriz durumları ile sorunların neler olabileceğini önceden yordamak olanaklı hale gelmiştir.
Sosyolog Reuben Hill, ailelerin genellikle şu dokuz evreden geçtiklerini saptamıştır;
1. Kuruluş; (yeni evlenmiş, çocuksuz dönem,)
2. Yeni anne babalar; (ilk çocuk 3 yaşına gelinceye kadar,)
3. Okul öncesi; (ilk çocuk 3-6 yaşlarında,)
4. Okul çağı ailesi; (İlk çocuk 6- 12 yaşlarında,)
5. Ergen çocuklu aile; (İlk çocuk 13- 19 yaşlarında,)
6. Genç yetişkinli aile; (İlk çocuk 22 yaşında yada daha büyüktür,)
7. Yerleştirme yeri olarak aile; (İlk çocuğun ayrılmasından son çocuğun ayrılmasına kadar,)
8. Ana-babalık sonrası aile; (Çocuklar evden ayrıldıktan sonra, baba emekliye ayrılıncaya kadar,)
9. Yaşlılık ailesi; (Babanın emekliye ayrılmasından sonrası.)
Hill’in bu evre görüşü sınırlıdır; çünkü evlenmeden birlikte yaşayan yada boşanmış, yeniden evlenmiş çiftlere uygulanamaz. Çalışan kadını dikkate almayışı açısından eksiktir. Bir başka araştırmacı E.G Duvall, ailede yaşam döngüsünü 8 evrede ele almıştır:
1. Evli çift (çocuksuz)
2. Çocuklu aile (ilk çocuk, doğum 30 ay)
3. Okul çağı öncesi aile (ilk çocuk 30 ay – 6 yaş)
4. Okul çağı ailesi (ilk çocuk – 6 – 13 yaş)
5. Ergen çocuklu aile (ilk çocuk – 13 – 20 yaş)
6. Yerleştirme yeri olarak aile (son çocuğun ayrılmasına kadar )
7. Orta yaşta ana-babalar (boş yuvadan emekliliğe kadar)
8. Aile üyelerinin yaşlanması (emeklilikten eşlerin ölümüne kadar)
Yukarıda belirtilen dönemler gibi, başka araştırmacılar tarafından da benzer dönemler tespit edilmiş ve ailelerin normal olarak bu süreçleri takip ettikleri varsayılmıştır. Kısaca bu dönemlerin özellikleri ve dikkat edilmesi gereken olası krizleri nelerdir diye bakacak olursak;
1. Yeni Evli Çift ( Çocuksuz Dönem) (Boş Yuva): Bu dönem evlilikle başlar ve ilk çocuğun dünyaya gelişine kadar devam eder. Bu dönemin en belirgin özelliği, çiftlerin evlilikle birlikte bekarlık rollerinden, evlilik rollerine geçişidir. Bu süreç zor ve sancılı bir durum yaratabilir. Çünkü, bireylerin evlilikle birlikte değişen yeni düzende eşi, anne-babası, eşinin anne-babası, her iki tarafın akrabaları ve her iki tarafın arkadaş çevresi ile olan sosyal, ekonomik vb. ilişkilerini yeniden düzenlemesi gerekmektedir. Ayrıca, eşlerin bu dönemde sağlıklı iletişim kurabilmeleri ve cinsel açıdan da birbirlerini tatmin edebilmeleri gerekmektedir. Bu dönemde olası boşanma nedenleri arasında sıklıkla, cinsellik ve fiziksel şiddet ya da ortak yaşama adapte olamama sorunu yer almaktadır.
2. Yeni Anne-babalar (Çocuklu Aile): Bu dönem, gebelik ve ilk çocuğun dünyaya gelişi ile başlar. Eşler, artık yeni bir rol edinmişlerdi, anne-baba olarak bu yeni role adapte olmak bu dönemin en sancılı durumu olabilmektedir. Karı-koca olarak yürütmekte oldukları sisteme yeni katılan birey ile birlikte ailede tün denge alt üst olmaktadır. Artık yeni düzen ve sistemin yeni dengesi bebeğe göre yeniden düzenlenmektedir. Bu dönemde eşlerin sıklıkla anne-baba rolüne kendilerini fazlaca kaptırarak, eş olma durumundan uzaklaşmaları söz konusu olabilmektedir. Bu da eşler arasında kızgınlığa ve kıskançlığa neden olabilmektedir. Ayrıca, sistemin yeni üyesi ile birlikte artan harcamalar, ailenin ekonomik olarak dengesini sarsabilmekte, bu durum olası krizlerin yaşanmasına zemin hazırlayabilmektedir.
3. Okul Çağı Öncesi Aile: İlk çocuğun 3-6 yaş arasında bulunduğu dönemi kapsar. Bu dönemde, eşler anne-babalık rollerine alışmış, sistem yeni bir denge bulmuş ve rol dağılımı gözden geçirilerek, gerekli düzenlemelerin yapılmış olması beklenir. Çocukla birlikte sosyal hayat ve çevrede değişiklikler söz konusu olabilir. Eşler arasında rol dağılımının ihtiyaçlar doğrultusunda yeniden düzenlenmesi gerekebilir bu dönemde.
4. Okul Çağı Ailesi: Bu dönem, ilk çocuğun okula başlaması ile başlar. Bu dönemin en belirgin özelliklerinden biri, ilk çocuğun okul çağına gelmesi ile birlikte ailenin ikinci, belki üçüncü çocuğu sisteme katmış olmalarıdır. Genişleyen aile ile birlikte bu dönemde eş, anne-baba, çocuk alt sistemine ilave olarak, kardeş alt sistemi de oluşabilmektedir. Çalışan anne bu dönem tekrar işine dönebilir, aile ekonomik olarak daha rahat ve ileriye dönük planlama yapabilecek konuma gelebilir.
5. Ergen Çocuklu Aile: İlk Çocuğun ergenlik dönemine girmesini takip eden süreçtir. Bu dönem aileler için oldukça zorlu bir süreç olabilmektedir. Ergenlik döneminde bulunan genç, ailenin kurallarını zorlamaya başlar, aileden uzaklaşma, arkadaşlara yakınlık bu dönemde karşılaşılabilen sorunların başında gelir. Bu dönemin sağlıklı bir şekilde atlatılamaması, eşler arasında var olan sorunların su yüzüne çıkmasına ve boşanmalara neden olabilmektedir. Ergenlik döneminde bulunan genç, kendi hayatı ile ilgili konularda karar verme aşamasında olduğundan aile tarafından iyi yönlendirilmesi hem iş, hem de meslek seçiminde oldukça önemlidir.
6. Yerleştirme Yeri Olarak Aile: Bu dönem ilk çocuğun evlenip evden ayrılması ile başlar. İlgilerini çocukları üzerinde yoğunlaştırmış olan ebeveynler için çocukların evden ayrılmaları zor olabilmektedir. Bu dönemin en önemli özelliklerinden biri evden ayrılan çocuk ve anne-babanın birbirlerine sağlıklı “hoşça kal/ güle güle” diyebilmeleridir. Ayrıca, bu dönemde menopoza girmiş olan annenin kişisel olarak ailesinden destek görmeye ihtiyacı bulunmaktadır. Bununla birlikte baba da mesleğinde en iyi noktaya gelebilmek telaşındadır. Bu zorlu kriz durumları sağlıklı bir şekilde atlatılamazsa bu dönem, boşanmaların en sıklıkla görülebildiği bir dönem olarak değerlendirilmektedir.
7. Orta Yaşta Ana-Babalar: Bu dönem, son çocuğun evden ayrılması ile başlar. İkinci boş yuva dönemidir. Bu dönemin en belirgin özelliği, çocukların evden ayrılması ile birlikte baş başa kalan çiftlerin, yaşlanan ve hastalanan kendi anne-babalarına bakmaları ve onların vefatlarını yaşadıkları bir dönem olmasıdır. Vefatlar ve bunların yaşattığı duygularla baş etmenin yanı sıra, yeni büyükanne- büyükbaba olmanın getirdiği yeni rollerine alışma sürecini de kapsar bu dönem aynı zamanda.
8. Aile Üyelerinin Yaşlanması: Bu son dönem eşlerden birinin emekli olması ile başlar. Bu dönem emeklilikten, eşlerin ölümüne kadar devam eden süreyi kapsar. Bu dönemin en belirgin kriz durumlarından biri, boş zamanları geçirme ile ilgili olarak yaşanmaktadır. Ortak zevkleri ve paylaşımları az olan eşler arasında sorunlar sıkılıkla bu durum nedeniyle yaşanabilmektedir. Bununla birlikte, gelir durumundaki azalma ve buna bağlı olarak hayat standardının düşmesi yaşanabilecek bir diğer sorun olabilmektedir. Ayrıca, bu dönemde eşlerde sıklıkla sağlık sorunları görülebilmektedir. Hastalık ve yalnızlık bu dönem en sık görülen sorunlardır.
Eşlerden birinin ölümü, aile yaşam dönemlerinin bittiğini göstermekte olup, evlilikle başlayan süreç artık gelişimini tamamlamış ve sona ermiştir. Bundan sonra, hayatta kalan anne veya babaya destek olmak, çocukların sorumluluğu olmuştur. Fiziksel, zihinsel, duygusal yönden sorunlar yaşayan, toplumsal ilişkileri zayıflayan anne babaların yaşlılıkla baş edebilmeleri, yetiştirdikleri çocuklarının desteği ile mümkün olabilmektedir.
Tıpkı insan hayatı gibi, evliliklerin de takip ettikleri bir yaşam çizgileri bulunmaktadır. Aile danışmanlığında bu konu özellikle dikkat edilmesi gereken durumlardan biridir. Çünkü, aileler kuruldukları andan itibaren bazen birbirini takip eden, bazen de birbirinin üzerine binen yaşantısal olaylar ve durumları bir arada yaşamak durumunda kalabilirler. Tıpkı insanlar gibi, ailelerin de yaşadıkları olaylara veya içinde bulundukları durumlara verdikleri tepkiler çeşitli olabilir. Buradan yola çıkan bilim insanları, ailelerin yaşam döngülerini araştırmışlar ve bu süreçlerin özellikleri ile dikkat edilmesi gereken zorlu yönlerini tespit etmişlerdir. Bu veriler ışığında, aile danışmanlığı hizmetinden yararlanmak isteyen bir ailenin içinde bulunduğu yaşam döngüsüne bakarak, ailenin güçlü ve zayıf yanlarını aşağı yukarı ortaya çıkarmak ve içinde bulundukları yaşam döngüsünde yaşanması olası kriz durumları ile sorunların neler olabileceğini önceden yordamak olanaklı hale gelmiştir.
Sosyolog Reuben Hill, ailelerin genellikle şu dokuz evreden geçtiklerini saptamıştır;
1. Kuruluş; (yeni evlenmiş, çocuksuz dönem,)
2. Yeni anne babalar; (ilk çocuk 3 yaşına gelinceye kadar,)
3. Okul öncesi; (ilk çocuk 3-6 yaşlarında,)
4. Okul çağı ailesi; (İlk çocuk 6- 12 yaşlarında,)
5. Ergen çocuklu aile; (İlk çocuk 13- 19 yaşlarında,)
6. Genç yetişkinli aile; (İlk çocuk 22 yaşında yada daha büyüktür,)
7. Yerleştirme yeri olarak aile; (İlk çocuğun ayrılmasından son çocuğun ayrılmasına kadar,)
8. Ana-babalık sonrası aile; (Çocuklar evden ayrıldıktan sonra, baba emekliye ayrılıncaya kadar,)
9. Yaşlılık ailesi; (Babanın emekliye ayrılmasından sonrası.)
Hill’in bu evre görüşü sınırlıdır; çünkü evlenmeden birlikte yaşayan yada boşanmış, yeniden evlenmiş çiftlere uygulanamaz. Çalışan kadını dikkate almayışı açısından eksiktir. Bir başka araştırmacı E.G Duvall, ailede yaşam döngüsünü 8 evrede ele almıştır:
1. Evli çift (çocuksuz)
2. Çocuklu aile (ilk çocuk, doğum 30 ay)
3. Okul çağı öncesi aile (ilk çocuk 30 ay – 6 yaş)
4. Okul çağı ailesi (ilk çocuk – 6 – 13 yaş)
5. Ergen çocuklu aile (ilk çocuk – 13 – 20 yaş)
6. Yerleştirme yeri olarak aile (son çocuğun ayrılmasına kadar )
7. Orta yaşta ana-babalar (boş yuvadan emekliliğe kadar)
8. Aile üyelerinin yaşlanması (emeklilikten eşlerin ölümüne kadar)
Yukarıda belirtilen dönemler gibi, başka araştırmacılar tarafından da benzer dönemler tespit edilmiş ve ailelerin normal olarak bu süreçleri takip ettikleri varsayılmıştır. Kısaca bu dönemlerin özellikleri ve dikkat edilmesi gereken olası krizleri nelerdir diye bakacak olursak;
1. Yeni Evli Çift ( Çocuksuz Dönem) (Boş Yuva): Bu dönem evlilikle başlar ve ilk çocuğun dünyaya gelişine kadar devam eder. Bu dönemin en belirgin özelliği, çiftlerin evlilikle birlikte bekarlık rollerinden, evlilik rollerine geçişidir. Bu süreç zor ve sancılı bir durum yaratabilir. Çünkü, bireylerin evlilikle birlikte değişen yeni düzende eşi, anne-babası, eşinin anne-babası, her iki tarafın akrabaları ve her iki tarafın arkadaş çevresi ile olan sosyal, ekonomik vb. ilişkilerini yeniden düzenlemesi gerekmektedir. Ayrıca, eşlerin bu dönemde sağlıklı iletişim kurabilmeleri ve cinsel açıdan da birbirlerini tatmin edebilmeleri gerekmektedir. Bu dönemde olası boşanma nedenleri arasında sıklıkla, cinsellik ve fiziksel şiddet ya da ortak yaşama adapte olamama sorunu yer almaktadır.
2. Yeni Anne-babalar (Çocuklu Aile): Bu dönem, gebelik ve ilk çocuğun dünyaya gelişi ile başlar. Eşler, artık yeni bir rol edinmişlerdi, anne-baba olarak bu yeni role adapte olmak bu dönemin en sancılı durumu olabilmektedir. Karı-koca olarak yürütmekte oldukları sisteme yeni katılan birey ile birlikte ailede tün denge alt üst olmaktadır. Artık yeni düzen ve sistemin yeni dengesi bebeğe göre yeniden düzenlenmektedir. Bu dönemde eşlerin sıklıkla anne-baba rolüne kendilerini fazlaca kaptırarak, eş olma durumundan uzaklaşmaları söz konusu olabilmektedir. Bu da eşler arasında kızgınlığa ve kıskançlığa neden olabilmektedir. Ayrıca, sistemin yeni üyesi ile birlikte artan harcamalar, ailenin ekonomik olarak dengesini sarsabilmekte, bu durum olası krizlerin yaşanmasına zemin hazırlayabilmektedir.
3. Okul Çağı Öncesi Aile: İlk çocuğun 3-6 yaş arasında bulunduğu dönemi kapsar. Bu dönemde, eşler anne-babalık rollerine alışmış, sistem yeni bir denge bulmuş ve rol dağılımı gözden geçirilerek, gerekli düzenlemelerin yapılmış olması beklenir. Çocukla birlikte sosyal hayat ve çevrede değişiklikler söz konusu olabilir. Eşler arasında rol dağılımının ihtiyaçlar doğrultusunda yeniden düzenlenmesi gerekebilir bu dönemde.
4. Okul Çağı Ailesi: Bu dönem, ilk çocuğun okula başlaması ile başlar. Bu dönemin en belirgin özelliklerinden biri, ilk çocuğun okul çağına gelmesi ile birlikte ailenin ikinci, belki üçüncü çocuğu sisteme katmış olmalarıdır. Genişleyen aile ile birlikte bu dönemde eş, anne-baba, çocuk alt sistemine ilave olarak, kardeş alt sistemi de oluşabilmektedir. Çalışan anne bu dönem tekrar işine dönebilir, aile ekonomik olarak daha rahat ve ileriye dönük planlama yapabilecek konuma gelebilir.
5. Ergen Çocuklu Aile: İlk Çocuğun ergenlik dönemine girmesini takip eden süreçtir. Bu dönem aileler için oldukça zorlu bir süreç olabilmektedir. Ergenlik döneminde bulunan genç, ailenin kurallarını zorlamaya başlar, aileden uzaklaşma, arkadaşlara yakınlık bu dönemde karşılaşılabilen sorunların başında gelir. Bu dönemin sağlıklı bir şekilde atlatılamaması, eşler arasında var olan sorunların su yüzüne çıkmasına ve boşanmalara neden olabilmektedir. Ergenlik döneminde bulunan genç, kendi hayatı ile ilgili konularda karar verme aşamasında olduğundan aile tarafından iyi yönlendirilmesi hem iş, hem de meslek seçiminde oldukça önemlidir.
6. Yerleştirme Yeri Olarak Aile: Bu dönem ilk çocuğun evlenip evden ayrılması ile başlar. İlgilerini çocukları üzerinde yoğunlaştırmış olan ebeveynler için çocukların evden ayrılmaları zor olabilmektedir. Bu dönemin en önemli özelliklerinden biri evden ayrılan çocuk ve anne-babanın birbirlerine sağlıklı “hoşça kal/ güle güle” diyebilmeleridir. Ayrıca, bu dönemde menopoza girmiş olan annenin kişisel olarak ailesinden destek görmeye ihtiyacı bulunmaktadır. Bununla birlikte baba da mesleğinde en iyi noktaya gelebilmek telaşındadır. Bu zorlu kriz durumları sağlıklı bir şekilde atlatılamazsa bu dönem, boşanmaların en sıklıkla görülebildiği bir dönem olarak değerlendirilmektedir.
7. Orta Yaşta Ana-Babalar: Bu dönem, son çocuğun evden ayrılması ile başlar. İkinci boş yuva dönemidir. Bu dönemin en belirgin özelliği, çocukların evden ayrılması ile birlikte baş başa kalan çiftlerin, yaşlanan ve hastalanan kendi anne-babalarına bakmaları ve onların vefatlarını yaşadıkları bir dönem olmasıdır. Vefatlar ve bunların yaşattığı duygularla baş etmenin yanı sıra, yeni büyükanne- büyükbaba olmanın getirdiği yeni rollerine alışma sürecini de kapsar bu dönem aynı zamanda.
8. Aile Üyelerinin Yaşlanması: Bu son dönem eşlerden birinin emekli olması ile başlar. Bu dönem emeklilikten, eşlerin ölümüne kadar devam eden süreyi kapsar. Bu dönemin en belirgin kriz durumlarından biri, boş zamanları geçirme ile ilgili olarak yaşanmaktadır. Ortak zevkleri ve paylaşımları az olan eşler arasında sorunlar sıkılıkla bu durum nedeniyle yaşanabilmektedir. Bununla birlikte, gelir durumundaki azalma ve buna bağlı olarak hayat standardının düşmesi yaşanabilecek bir diğer sorun olabilmektedir. Ayrıca, bu dönemde eşlerde sıklıkla sağlık sorunları görülebilmektedir. Hastalık ve yalnızlık bu dönem en sık görülen sorunlardır.
Eşlerden birinin ölümü, aile yaşam dönemlerinin bittiğini göstermekte olup, evlilikle başlayan süreç artık gelişimini tamamlamış ve sona ermiştir. Bundan sonra, hayatta kalan anne veya babaya destek olmak, çocukların sorumluluğu olmuştur. Fiziksel, zihinsel, duygusal yönden sorunlar yaşayan, toplumsal ilişkileri zayıflayan anne babaların yaşlılıkla baş edebilmeleri, yetiştirdikleri çocuklarının desteği ile mümkün olabilmektedir.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Aile Yaşam Döngüsü" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Asuman ÇALGARA'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Asuman ÇALGARA'nın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
1 Beğeni 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
